Συντάκτης: ΔΥΟ Newsroom

Serum: Tι προσφέρουν, συστατικά, πώς να επιλέξουμε και τι να αποφύγουμε

Μαρία Μαζιώτη
Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
www.mariamazioti.gr
email: drmariamazioti@gmail.com

Τα serum ή οροί προσώπου αποτελούν μια σημαντική κατηγορία καλλυντικών προϊόντων ιδιαίτερα αγαπητά από τους περισσότερους. Και αυτό γιατί πρόκειται για σκευάσματα που περιέχουν υψηλή συγκέντρωση δραστικών συστατικών και συνεπώς η δράση τους είναι περισσότερο ενισχυμένη συγκριτικά με τις κρέμες. Από φαρμακολογικής απόψεως τα serum αποτελούν λεπτόρρευστα γαλακτώματα με ενεργά συστατικά τα οποία μορφοποιούνται σε μικρότερα μόρια έτσι ώστε να μπορούν να διαπεράσουν βαθιά στο δέρμα. Οι ευεργετικές ιδιότητες των serum είναι πολλαπλές και περιλαμβάνουν την ενυδάτωση, τη λάμψη, τη σύσφιξη, την ενεργοποίηση της παραγωγής κολλαγόνου από τους ινοβλάστες, τη θρέψη, την αναζωογόνηση, τη βελτίωση της τραχιάς υφής του δέρματος, της λιπαρότητας και των δυσχρωμιών ενώ υπάρχουν και serum που μπορούν να προσφέρουν στην επιδερμίδα ένα άμεσο και βραχυχρόνιο lifting.

Η επιλογή του serum που θα χρησιμοποιηθεί από τον καθένα μας είναι εντελώς εξατομικευμένη και εξαρτάται από την ηλικία, τον τύπο του δέρματος, από τις διαταραχές που θα πρέπει να αντιμετωπιστούν όπως η αφυδάτωση, η λιπαρότητα, οι δυσχρωμίες, τις διατροφικές συνήθειες, την ποιότητα ζωής, τις τυχόν συνυπάρχουσες δερματικές παθήσεις, τα υποκείμενα νοσήματα, την ορμονική κατάσταση (κλιμακτήριος ή εμμηνόπαυση), τις καταχρήσεις και το στρες. Συνήθως κατά τη δεύτερη δεκαετία της ζωής, μετά την ορμονική έξαρση της εφηβείας, το δέρμα έχει την τάση να αφυδατώνεται. Συνεπώς είναι απαραίτητο ένα serum που περιέχει υαλουρονικό οξύ το οποίο διαθέτει την ικανότητα να συγκρατεί μέχρι και 1.000 φορές το βάρος του σε νερό. Πολλές φορές τίθεται το ερώτημα αν πρέπει να εφαρμοστεί ενυδατικό serum σε ένα λιπαρό δέρμα. Η απάντηση είναι ναι, αλλά αυτό το serum θα πρέπει να είναι εξαιρετικά ανάλαφρο, χωρίς έλαια, ώστε να προσφέρει στο δέρμα όλη την απαραίτητη ενυδάτωση χωρίς λιπαρή ή βαριά αίσθηση.

Στην ηλικία των 30 ετών όπου ο κυτταρικός μεταβολισμός επιβραδύνεται, ο στόχος του serum θα πρέπει να είναι η διέγερση της παραγωγής κολλαγόνου και ελαστίνης, αλλά και η ενίσχυση της αντιοξειδωτικής προστασίας προκειμένου το δέρμα να μπορεί να επιδιορθώσει τις βλάβες των κυττάρων του μετά από την επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας. Εδώ θα πρέπει να επιλεχθεί ένα serum, που ναι μεν διαθέτει υψηλή συγκέντρωση υαλουρονικού οξέος, αλλά από την άλλη περιέχει και βιταμίνη C και Ε. Από την ηλικία των 45 ετών και μετά τα serum θα πρέπει να διαθέτουν πρωτίστως αντιγηραντική δράση. Κύριο συστατικό των συγκεκριμένων serum είναι η ρετινόλη και το συνένζυμο Q10. Κατά την εμμηνόπαυση συστήνονται serum πλούσια σε θρεπτικά συστατικά και λιπίδια προκειμένου να περιορίσουν την εμφάνιση των ρυτίδων και να απαλύνουν τις λεπτές γραμμές.

Ένα αντιοξειδωτικό serum είναι προτιμότερο να εφαρμόζεται το πρωί μετά τον καθαρισμό του προσώπου και πριν την αντιηλιακή κρέμα, διότι βοηθά την επιδερμίδα να αμυνθεί ενάντια στις εξωτερικές επιθέσεις. Ένα λευκαντικό serum θα πρέπει να εφαρμοστεί νύχτα μετά το ντεμακιγιάζ και τον καθαρισμό του δέρματος, ενώ ένα ενυδατικό ή ένα αντιγηραντικό serum θα έχει καλύτερα και πιο ενισχυμένα αποτελέσματα εάν χρησιμοποιηθεί πρωί και βράδυ. Πολύ σημαντικό είναι να χρησιμοποιείται μικρή ποσότητα η οποία θα απλώνεται στο πρόσωπο με απαλές κινήσεις, πιέσεις ή μικρά χτυπήματα. Σημαντική είναι και η εφαρμογή του serum στην περιοχή του λαιμού και του ντεκολτέ. Τελειώνοντας, κατά την αγορά ενός serum θα πρέπει να ελέγχεται η ημερομηνία λήξης, να υπάρχει προτίμηση φιαλιδίων μικρών ώστε να γίνει γρήγορη κατανάλωση και φιαλιδίων γυάλινων και σκουρόχρωμων για αποφυγή απευθείας επαφής με το φως, η φύλαξη θα πρέπει να γίνεται σε σκιερό και δροσερό μέρος, ενώ αν παρατηρηθεί αποχρωματισμένο ή κιτρινισμένο serum, τότε σημαίνει πως έχει οξειδωθεί και συνεπώς πρέπει να απορριφθεί.

26 Ιανουαρίου, 2024
Τάσεις στην περιποίηση δέρματος: προϊόντα, συστατικά, ρουτίνα ομορφιάς για μια χρονιά με λάμψη και υγεία

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΜΟΥΣΑΤΟΥ
Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος
beautifulskin.gr
Instagram:@beautifulskin.gr

Μπαίνοντας στο 2024, είναι κατάλληλη στιγμή να κάνουμε μια σύνοψη σχετικά με τις τάσεις που θα επικρατήσουν την προσεχή χρονιά στην περιποίηση του δέρματος.
Είναι κοινή γνώση ότι πολλές γυναίκες ενημερώνονται και επηρεάζονται, σε σχέση με τα προϊόντα ομορφιάς, από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, με έντονη την επιρροή του Tik Tok, που αποτελεί την επικρατέστερη πλατφόρμα αναζήτησης. Εκεί οι νέες τάσεις στην κοσμετολογία προβάλλονται έντονα με τεράστια απήχηση στους χρήστες.
Από τα δημοφιλέστερα trends που θα δούμε τη νέα χρονιά είναι η νιασιναμίδη, τα ρετινοειδή και εναλλακτικές μορφές αυτών όπως η bucathiol, τα πεπτίδια, η στροφή σε καλλυντικά που προέρχονται από τη φύση (πχ φύκια, μανιτάρια, εκχύλισμα σαλιγκαριού).

Η νιασιναμίδη είναι μια μορφή βιταμίνης Β3 με ενυδατικές και καταπραϋντικές ιδιότητες.

Ταιριάζει σε όλα τα δέρματα, ακόμα και τα πιο ευαίσθητα η δυσανεκτικά, ενώ η προσθήκη της είναι εύκολη σχεδόν σε όλα τα μέσα: κρέμες, ορούς, γαλακτώματα. Άλλα οφέλη είναι η μείωση των δυσχρωμιών, η βελτίωση των πόρων και η αντιγηραντική δράση. Η δημοφιλία της οφείλεται στο γεγονός ότι τα αποτελέσματα φαίνονται γρήγορα, εντός 15 ημερών.
Τα ρετινοειδή, παράγωγα βιταμίνης Α, με την καλλυντική μορφή της ρετινόλης ως πιο γνωστή, δε χάνουν τη θέση τους στην αποτελεσματικότητα, έρχονται ωστόσο άλλες ουσίες να τα ανταγωνιστούν.

Μια από τις πολλά υποσχόμενες είναι η bakuchiol, φυτικής προέλευσης που παρουσιάζει όλα τα πλεονεκτήματα της ρετινόλης χωρίς τον ερεθισμό και την ξηρότητα που αυτή προκαλεί κάποιες φορές. Πρόκειται για ισχυρή αντιοξειδωτική ουσία με δράση στη λεύκανση, αντιγήρανση, ακμή και υπόσχεται να γίνει η αγαπημένη συνήθεια των γυναικών στα καλλυντικά.
Τα καλλυντικά με πεπτίδια είναι άλλη μια ισχυρή τάση. Τα πεπτίδια είναι στην ουσία αλυσίδες αμινοξέων με πολλαπλές χρήσεις στο δέρμα. Η πιο βασική τους λειτουργία είναι να προάγουν την παραγωγή κολλαγόνου κι ελαστίνης διευκολύνοντας την κυτταρική επικοινωνία, ενώ δρουν συνεργικά με ουσίες όπως υαλουρονικό οξύ και νιασιναμίδη.
Η χρήση καλλυντικών με πεπτίδια βελτιώνει την ενυδάτωση της επιδερμίδας και ενισχύει τον επιδερμιδικό φραγμό.

Τέλος εκτός από τα επιμέρους συστατικά, θα αναφερθώ στη στροφή προς την «πράσινη» ή αλλιώς οικολογική κοσμετολογία, η στροφή δηλαδή στη φύση αναζητώντας συστατικά με θεραπευτική, αντιγηραντική και προστατευτική δράση για το δέρμα, αντί για συνθετικές ουσίες παραγόμενες στο εργαστήριο. Τέτοιες ουσίες προέρχονται από φυτά κι εκχυλίσματα αυτών, από φύκια ωκεανών, από το μέλι, από τη βλέννη σαλιγκαριού και ολοένα ανακαλύπτουμε τις ευεργετικές τους ιδιότητες για το δέρμα.

Βλέπουμε λοιπόν πόσο διαφοροποιείται κι εξελίσσεται η κοσμετολογία , ακολουθώντας τις σύγχρονες τάσεις της επιστήμης και δίνοντας συνέχεια νέες δυνατότητες στον τομέα της περιποίησης του δέρματος.

Η πληροφορίες είναι ατέλειωτες και η αξιολόγηση τους είναι δύσκολη , όμως, ο δερματολόγος ως ειδικός , θα βοηθήσει ώστε μετά από εξέταση, να έχει ο κάθε ένας εξατομικευμένο πρωτόκολλο φροντίδας του δέρματος του.

26 Ιανουαρίου, 2024
Εμμηνόπαυση και δέρμα: 35 χρόνια από τη ζωή της γυναίκας!

Παναγιώτα Ρήγα
Δερματολόγος ενηλίκων και παίδων Αφροδισιολόγος
www.improveyourskin.gr

Οι αλλαγές που βλέπουμε στο δέρμα κατά την εμμηνόπαυση οφείλονται στη σταδιακή μείωση των οιστρογόνων.
Και ο τρόπος ζωής μας όμως και οι εξωγενείς παράγοντες γήρανσης (με κυρίαρχη την ηλιακή ακτινοβολία και το κάπνισμα) παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο για την ποιότητα του δέρματος σε μεγαλύτερες ηλικίες.

Παγκόσμια Ημέρα Εμμηνόπαυσης:
Η VICHY φροντίζει τη γυναικεία επιδερμίδα

Η Παγκόσμια Ημέρα Εμμηνόπαυσης, που τιμάται κάθε χρόνο στις 18 Οκτωβρίου, αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για να εστιάσουμε σε ένα θέμα που αφορά εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως. Ουσιαστικά αναφερόμαστε στην Εμμηνόπαυση, η οποία σηματοδοτεί μια νέα φάση στη ζωή της γυναίκας- μια φάση που συχνά συνοδεύεται από αλλαγές στο σώμα, στην ψυχολογία και τη διάθεση με αποτέλεσμα να επηρεάζεται βαθιά η καθημερινότητα των γυναικών. Στόχος της Παγκόσμιας Ημέρας Εμμηνόπαυσης είναι η ενδυνάμωση των γυναικών, η κατανόηση των συμπτωμάτων στον οργανισμό και την επιδερμίδα και η αντιμετώπισή τους.

Η Vichy, ως κυρίαρχη μάρκα στην αντιγήρανση και στη δερματολογική φροντίδα, που την εμπιστεύονται πάνω από 70.000 δερματολόγοι παγκοσμίως, έχει δεσμευτεί να στέκεται στο πλευρό των γυναικών κάθε ημέρα και όχι μόνο την συγκεκριμένη. Στόχος της είναι να συνεχίζει να στηρίζει τις γυναίκες, ώστε να διανύουν αυτή τη νέα περίοδο με αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση και αγάπη για τον εαυτό τους, ξεπερνώντας τα στερεότυπα.

Παγκόσμια Ημέρα Εμμηνόπαυσης:
Η VICHY φροντίζει τη γυναικεία επιδερμίδα

Η Παγκόσμια Ημέρα Εμμηνόπαυσης, που τιμάται κάθε χρόνο στις 18 Οκτωβρίου, αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία για να εστιάσουμε σε ένα θέμα που αφορά εκατομμύρια γυναίκες παγκοσμίως. Ουσιαστικά αναφερόμαστε στην Εμμηνόπαυση, η οποία σηματοδοτεί μια νέα φάση στη ζωή της γυναίκας- μια φάση που συχνά συνοδεύεται από αλλαγές στο σώμα, στην ψυχολογία και τη διάθεση με αποτέλεσμα να επηρεάζεται βαθιά η καθημερινότητα των γυναικών. Στόχος της Παγκόσμιας Ημέρας Εμμηνόπαυσης είναι η ενδυνάμωση των γυναικών, η κατανόηση των συμπτωμάτων στον οργανισμό και την επιδερμίδα και η αντιμετώπισή τους.

Η Vichy, ως κυρίαρχη μάρκα στην αντιγήρανση και στη δερματολογική φροντίδα, που την εμπιστεύονται πάνω από 70.000 δερματολόγοι παγκοσμίως, έχει δεσμευτεί να στέκεται στο πλευρό των γυναικών κάθε ημέρα και όχι μόνο την συγκεκριμένη. Στόχος της είναι να συνεχίζει να στηρίζει τις γυναίκες, ώστε να διανύουν αυτή τη νέα περίοδο με αυτοπεποίθηση, αυτοεκτίμηση και αγάπη για τον εαυτό τους, ξεπερνώντας τα στερεότυπα.

Η διαδικασία της γήρανσης επιδρά σε όλες τις στοιβάδες του δέρματος. Η επιδερμίδα γίνεται πιο λεπτή, επηρεάζεται ο επιδερμιδικός φραγμός και αφυδατώνεται πιο εύκολα, οπότε το αίσθημα της ξηρότητας γίνεται πιο έντονο. Πιο συγκεκριμένα, στην εμμηνόπαυση η επιδερμίδα χάνει το 57% των λιπιδίων της αλλά και το 50% της πυκνότητάς της.
Στο δε χόριο μειώνονται οι ελαστικές ίνες. Το κολλαγόνο, αυτή η τόσο σημαντική πρωτεΐνη, έχει μειωθεί κατά 50% στην ηλικία των 50 και συνεχίζει να χάνεται σε ποσοστό 30% στα 5 πρώτα έτη της εμμηνόπαυσης. Αλλά και το υαλουρονικό οξύ που περιέχει το δέρμα μας μειώνεται. Αποτέλεσμα αυτών των αλλαγών είναι ότι το δέρμα μας χάνει το πάχος του, την ελαστικότητά του και τη σφριγηλότητά του.

✤ Η προστασία από τον ήλιο είναι πολύ σημαντική. Χρειαζόμαστε αντιηλιακό καθημερινά, ακόμα και το χειμώνα, ακόμα και τις ημέρες με σύννεφα (η UVA τα διαπερνά). Συνιστάται εκτός από το πρόσωπο να χρησιμοποιείται και στο λαιμό, στο ντεκολτέ και στα χέρια.
✤ Ο καθαρισμός του προσώπου πρέπει να γίνεται με απαλά καθαριστικά που δεν απολιπαίνουν το δέρμα, σέβονται το ph και τον επιδερμιδικό φραγμό.
✤ Καλλυντικά με δραστικά συστατικά όπως ρετινόλη, bakuchiol και πεπτίδια βοηθούν στην ενίσχυση του κολλαγόνου.
✤ Κρέμες τροφής και αποκατάστασης του επιδερμιδικού φραγμού, πλούσιες σε υφή εμπλουτισμένες με κεραμίδια, υαλουρονικό χαμηλού μοριακού βάρους, λιπίδια, γλυκερίνη υποστηρίζουν τις κυτταρικές λειτουργίες.
✤ Προϊόντα με βιταμίνη C, φερουλικό, ρεσβερατρόλη, βιταμίνη Β3 και B5, βιταμίνη Ε, συνένζυμο Q10, είναι απαραίτητα στην καθημερινή ρουτίνα, ειδικά το πρωί. Μαζί με το αντιηλιακό αντιμετωπίζουν το οξειδωτικό στρες που οφείλεται κυρίως στην ηλιακή ακτινοβολία και τη ρύπανση.
✤ Το κάπνισμα έχει πολλές τοξικές ουσίες που επιβαρύνουν το δέρμα, μειώνει την παροχή οξυγόνου στα κύτταρα, προκαλεί οξειδωτικό στρες, σπάει το κολλαγόνο, δημιουργεί ρυτίδες και χαλάρωση. Είναι καλό για την υγεία του δέρματος να αποφεύγεται.
✤ Η ενίσχυση της διατροφής με καλά λιπαρά οξέα και βιταμίνες, όπως και η αύξηση στην κατανάλωση πρωτεϊνών. Η σόγια βοηθά το εμμηνοπαυσιακό δέρμα γιατί έχει φυτοοιστρογόνα που το ενισχύουν.
✤ Μελέτες δείχνουν ότι η οι γυναίκες που ασκούνται συστηματικά έχουν βιολογική ηλικία δέκα χρόνια μικρότερη της χρονολογικής και αναδεικνύουν το πόσο απαραίτητη είναι η άσκηση.
✤ Παρόλο που κυκλοφορούν πολλά συμπληρώματα διατροφής καλό είναι να λαμβάνονται μόνο κατόπιν ιατρικής συμβουλής, αν κρίνονται απαραίτητα.
Η επιδερμιδική χαλάρωση και η αφυδάτωση είναι τα κυριότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε στο δέρμα του σώματος.

Δερμοκαλλυντικά που περιέχουν κεραμίδια και άλλα λιπίδια για την ενίσχυση του επιδερμιδικού φραγμού, ουρία για βαθιά ενυδάτωση που διαρκεί και οξέα φρούτων ή πολυυδροξυοξέα για ανανέωση των κυττάρων είναι πολύ χρήσιμα.

Συνιστάται να αποφεύγονται σκληρά καθαριστικά, με πολύ άρωμα, και scrubs σε καθημερινή βάση. Τα scrubs καταστρέφουν τον επιδερμιδικό φραγμό και απολιπαίνουν το δέρμα με αποτέλεσμα να αφυδατώνεται ευκολότερα και αρκετές φορές να δημιουργούνται ερεθισμοί. Πολλές φορές που το δέρμα μας είναι τραχύ χρειάζεται ενυδάτωση με προϊόντα πλούσια σε λιπίδια, υαλουρονικό οξύ και ουρία (η ουρία φυλακίζει το νερό στο δέρμα και του δίνει ελαστικότητα) και όχι απολέπιση όπως λανθασμένα κάνουμε.

Τέλος ένα θέμα ταμπού, που επιβάλλεται να σταματήσει να είναι! Η ΓΕΝΝΗΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ. Κατά την εμμηνόπαυση ξηραίνεται και ατροφεί ο βλεννογόνος του κόλπου με αποτέλεσμα ερεθισμό, τσούξιμο και δυσκολία στο σεξ. Συμπτώματα που επηρεάζουν τόσο την ποιότητα ζωής και την αυτοπεποίθηση της γυναίκας, όσο και τη σεξουαλική της ζωή και τη σχέση της με το σύντροφό της. Υπάρχουν λύσεις- μιλήστε έγκαιρα με το γιατρό σας.

26 Ιανουαρίου, 2024
Σούπα… η βασίλισσα του χειμώνα

ΝΤΙΝΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ
Σεφ, Συγγραφέας,
Πρέσβειρα της ελληνικής γαστρονομίας
στο εξωτερικό
www.dinanikolaou.gr

Δεν υπάρχει τίποτα πιο τέλειο από το να απολαμβάνουμε ένα αχνιστό πιάτο καυτής σούπας, χουχουλιασμένοι στον καναπέ. Ο κρύος χειμώνας επιβάλλει την δημιουργία τέτοιων comfort συνταγών που θα μας ζεστάνουν «ψυχή τε και σώματι».

Τι ακριβώς κάνει, όμως, μια σούπα ιδανική για τον χειμώνα;
Σίγουρα τα συστατικά που περιέχει, που μπορούν να διαφοροποιηθούν και να έχουμε είτε ελαφρές, τέλειες για βραδινό ή σαν πρώτο πιάτο, είτε πιο «δυνατές» που μπορούμε να απολαύσουμε ως γεύμα.

Τα ριζώδη λαχανικά όπως τα καρότα, οι πατάτες, οι ρέβες, τα παντζάρια δίνουν στις σούπες μια γήινη υφή, ενώ η φυσική τους γλυκύτητα κάνουν τον ζωμό πιο πλούσιο και γευστικό. Οι χορτόσουπες που με διάφορα ψιλοκομμένα λαχανικά, δημιουργούν μικρές εκρήξεις ζεστασιάς σε κάθε κουταλιά.
Τα χορταρικά, όπως το σπανάκι, το λάχανο, τα σέσκουλα, εκτός από το ζωηρό χρώμα που δίνουν, κάνουν τις σούπες οπτικά ελκυστικές, προσφέροντάς τους και πολλά θρεπτικά συστατικά.
Οι περισσότεροι, όταν μιλάνε για χειμωνιάτικες σούπες, θεωρούν δεδομένη την προσθήκη πρωτεΐνης. Όχι άδικα… Τρυφερά κομμάτια κοτόπουλου ή ζουμερό μοσχαράκι προσθέτουν βάθος και φυσικά ουσία στις σούπες. Δεν γίνονται απλά χορταστικές, παρέχουν και τα απαραίτητα «καύσιμα» για να μας κρατήσουν τις κρύες μέρες του χειμώνα.
Δεν μπορούμε φυσικά, να ξεχάσουμε τα μπαχαρικά… Τα μυστικά «όπλα» που κάνουν μια χειμωνιάτικη σούπα από απλά «καλή», σε «εξαιρετική». Η κανέλα, το τζίντζερ, το μοσχοκάρυδο προσθέτουν λεπτές νότες γλυκύτητας και ευχάριστο άρωμα. Ο κουρκουμάς, το σαφράν, το κύμινο, δίνουν ένταση και χρώμα. Πάντα σε μικρές δόσεις και χωρίς υπερβολές που μπορεί να σκεπάσουν τις γεύσεις των συστατικών.

Έτσι, την επόμενη φορά που θα πιάσετε τον εαυτό σας να λαχταράει ένα μπολ καυτής σούπας, θυμηθείτε τα βασικά στοιχεία που τις κάνουν πραγματικά ξεχωριστές. Ανακουφιστικές γεύσεις, χορταστικές υφές, γήινα λαχανικά, ζωηρά χορταρικά, ζεστά μπαχαρικά και μια πρωτεΐνη που αγαπάτε και θα έχετε ένα πιάτο σκέτο βάλσαμο.

Οι βελουτέ
Απαλές, κρεμώδεις και πλούσιες σούπες που συνήθως γίνονται με λαχανικά χωρίς την προσθήκη κάποια πρωτεΐνης. Γλυκοπατάτες, καρότα, κολοκύθα, πατάτα, κρεμμύδι, σελινόριζα, μανιτάρια είναι κάποια από τα λαχανικά που μπορούν να γίνουν υπέροχες σούπες. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε μόνο ένα από αυτά, ή και συνδυασμό 2 ή 3 λαχανικών κάνοντάς ακόμα πιο γευστικές. Ένας καλός, σπιτικός ζωμός (κότας ή λαχανικών) σίγουρα δίνει πιο σύνθετες γεύσεις. Οι σούπες αυτές, αφού βράσουν καλά, πολτοποιούνται και προσθέτουμε λίγο βούτυρο ή κρέμα γάλακτος που δίνει πιο απαλή υφή. Η ρευστότητα εξαρτάται από την υγρασία που θα έχουν πριν τις πολτοποιήσουμε.

Οι ζωμοί
Οι κλασικές σούπες με πρωτεΐνη. Η κρεατόσουπα, η κοτόσουπα, η ψαρόσουπα είναι οι πιο δημοφιλείς και οι πιο παραδοσιακές στη χώρα μας. Η πρωτεΐνη κάνει μοναδικά γευστικές σούπες αφού τα στοιχεία που δίνουν κάνουν τους ζωμούς πλούσιους σε υφή. Συνήθως, προστίθενται κάποιο ζυμαρικό, ρύζι ή και τραχανάς και γίνονται πολύ χορταστικές. Τα λαχανικά, φυσικά, είναι απαραίτητα αλλά χωρίς να κυριαρχούν. Οι σούπες αυτές είναι τέλειες αφού λειτουργούν ως «φάρμακο-βάλσαμο» όταν αισθανόμαστε κρυωμένοι ή πολύ κουρασμένοι.

Τα όσπρια
Από τις πιο «ελληνικές» σούπες που έχουμε μεγαλώσει μαζί τους. Σούπες «προίκα» από τις γιαγιάδες μας που γνωρίζουμε πολύ καλά και σίγουρα ξέρουμε να μαγειρεύουμε. Η κλασική φασολάδα, η θρεπτική φακή, τα χορταστικά ρεβίθια και η απόλυτη «οσπριάδα» που περιλαμβάνει διάφορα είδη οσπρίων, είναι φαγητά-αγκαλιάς. Αυτά που μας δίνουν τις τρυφερότερες αναμνήσεις από τα παιδικά μας χρόνια, τότε που μας κυνηγούσαν για να αδειάσουμε το πιάτο μας.

Οι ειδικές
Υπάρχουν και δύο σούπες που κατατάσσονται στις ιδιαίτερες-ειδικές. Η πρώτη, είναι, η αγαπημένη μαγειρίτσα. Πλούσια σούπα που περιλαμβάνει εντόσθια, μαρούλι, σίγουρα άνηθο και στο τέλος αυγοκόβεται. Παραδοσιακά την απολαμβάνουμε το Μεγάλο Σάββατο και σηματοδοτεί το τέλος της 40ήμερης νηστείας.
Η δεύτερη «ειδική», έχει φανατικούς θαυμαστές αλλά και πολύ φανατικούς εχθρούς. Η πατσά… Μια σούπα-φάρμακο για τα πονεμένα στομάχια που παρασκευάζεται από χοιρινά ποδαράκια και κοιλίτσες. Δύσκολα μαγειρεύεται στο σπίτι και συνήθως την αναζητούμε σε παραδοσιακά μαγέρικα. Είναι η σούπα των ξενύχτηδων που μετά από μια ολονύχτια κραιπάλη, τρώγοντας ένα βαθύ πιάτο πλούσιας σούπας, αισθάνονται ότι ξαναγεννιόνται!

26 Ιανουαρίου, 2024
Ψωμί: Ποιά η διατροφική του αξία και ποιό να επιλέξεις;

Πάρης Παπαχρήστος
Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, M.Sc.
Ιδρυτής του medNutrition.gr
Συγγραφέας

Χωρίς αμφιβολία, το ψωμί αποτελεί ένα από τα βασικά τρόφιμα στις διατροφικές συνήθειες πολλών χωρών και καταναλώνεται παγκοσμίως εδώ και χιλιετίες. Βρίσκεται στη βάση της Μεσογειακής Πυραμίδας, όπου μαζί με άλλα αμυλούχα τρόφιμα συστήνεται η καθημερινή κατανάλωσή τους ως μέρος των γευμάτων. Τυπικά, παρασκευάζεται από ζύμη που περιέχει αλεύρι και νερό και διατίθεται σε πολλές ποικιλίες, ανάλογα με το είδος των αλεύρων και των λοιπών συστατικών του.
Ωστόσο, παρά τη δημοτικότητά του και την προτίμηση που του έχουν οι περισσότεροι ως συνοδευτικό του φαγητού, το ψωμί συχνά συνδέεται με πολλούς διατροφικούς μύθους, όπως για παράδειγμα ότι συμβάλλει στην αύξηση του σωματικού βάρους.

Ποια είναι τα βασικά θρεπτικά συστατικά του Ψωμιού;
Η περιεκτικότητα του ψωμιού σε θρεπτικά συστατικά εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το είδος του άλευρου που χρησιμοποιείται και μπορεί να ποικίλει. Σε γενικές γραμμές, το ψωμί είναι πλούσιο σε υδατάνθρακες, ενώ η περιεκτικότητά του σε πρωτεΐνες και λιπαρά είναι μικρή. Επιπλέον, βάσει των συστατικών που χρησιμοποιούνται κατά την παρασκευή του, καθορίζεται η σύστασή του σε σάκχαρα και φυτικές ίνες.
Όσον αφορά στα μικροθρεπτικά συστατικά, το ψωμί περιέχει μικρή ποσότητα σε κάποιες βιταμίνες και μέταλλα, όπως οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β, ο σίδηρος, το ασβέστιο, το νάτριο και το φολικό οξύ, σε αντίθεση με άλλα τρόφιμα που συστήνεται, εξίσου, η καθημερινή τους κατανάλωση, όπως τα φρούτα και τα λαχανικά.
Ωστόσο, συχνό φαινόμενο αποτελεί και ο εμπλουτισμός των αλεύρων που χρησιμοποιούνται στην παραγωγή ψωμιού με ασβέστιο, σίδηρο και επιπλέον βιταμίνες, γεγονός που κατατάσσει το ψωμί ως μία σημαντική πηγή και αυτών.

Ποιο Ψωμί να επιλέξεις;
Αν είσαι λάτρης του ψωμιού και αποτελεί τη βάση πολλών γευμάτων σου, όπως το πρωινό και το μεσημεριανό χρειάζεται να κάνεις συνετές επιλογές, που παράλληλα θα τροφοδοτήσουν τον οργανισμό σου με απαραίτητα θρεπτικά συστατικά.
Αρχικά, δώσε έμφαση στις φυτικές ίνες. Μπορείς να επιλέξεις ψωμί που έχει παρασκευαστεί με άλευρα με όσο το δυνατόν λιγότερη επεξεργασία. Είναι πλούσιο σε φυτικές ίνες ενώ περιέχει μεγαλύτερες ποσότητες μικροθρεπτικών συστατικών σε σχέση με το λευκό ψωμί. Επιπλέον, αυτή η επιλογή συμβάλλει στην αύξηση του αισθήματος κορεσμού και στη διατήρηση της εύρυθμης λειτουργίας του εντέρου.

Με ή χωρίς Γλουτένη;: Τα άτομα με κοιλιοκάκη ή με δυσανεξία στη γλουτένη είναι καλό να αντικαταστήσουν το παραδοσιακό ψωμί με κάποιο αντίστοιχο που δεν περιέχει γλουτένη, όπως για παράδειγμα το ψωμί που παρασκευάζεται αποκλειστικά από αλεύρι ρυζιού ή καλαμποκιού. τη σήμανση «Ελεύθερο Γλουτένης», για να είσαι σίγουρος ότι δεν έχει γίνει πρόσμιξη με κάποιο άλλο αλεύρι.

Συσκευασμένο ή ψωμί φούρνου: Το καλό που έχει το συσκευασμένο ψωμί είναι ότι μπορείς να δεις την ετικέτα του και να γνωρίζεις ανά πάσα στιγμή τα θρεπτικά του συστατικά, ενώ βοηθάει αρκετά και η υπάρχουσα μεριδοποίησή τους για να παραμένεις πιστός/-ή στη σωστή μερίδα. Φυσικά και στον φούρνο μπορείς να κόψεις το ψωμί σε φέτες και να κάνεις ανάλογες ερωτήσεις για τα συστατικά, ώστε να γνωρίζεις ποια είναι η καλύτερη επιλογή για σένα.
Έχει σημασία να δώσεις προσοχή στα διατροφικά στοιχεία του ψωμιού που θα επιλέξεις ώστε να μεγιστοποιήσεις τα οφέλη για τον οργανισμό σου, αλλά πάντα να θυμάσαι ότι και η γεύση είναι σημαντικό να είναι εξίσου ικανοποιητική!

Τι άλλο χρειάζεται να προσέχεις;
Να θυμάσαι ότι όλα τα τρόφιμα έχουν θέση σε μια ισορροπημένη διατροφή και δεν χρειάζεται να τα κατατάσσεις σε καλά και σε κακά. Να θυμάσαι ότι ένα γεύμα για να θεωρηθεί ισορροπημένο πρέπει να περιλαμβάνει μία πηγή υδατανθράκων, όπως το ψωμί, το ρύζι, τα ζυμαρικά, μία πηγή πρωτεΐνης, όπως τα γαλακτοκομικά, το αυγό και το κοτόπουλο, καθώς και κάποιο φρέσκο τρόφιμο, όπως τα φρούτα και τα λαχανικά. Φυσικά, μπορείς να προσθέσεις πηγές καλών λιπαρών, όπως το ελαιόλαδο, οι ξηροί καρποί και το αβοκάντο.
Έτσι, μπορείς σε κάθε σου γεύμα να αξιοποιήσεις το ψωμί ως πηγή υδατάνθρακων και ανάλογα με το είδος που θα επιλέξεις και άλλα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά. Φυσικά, η ποσότητα του ψωμιού που μπορείς να καταναλώσεις ημερησίως, εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το ιατρικό σου ιστορικό, καθώς και από τις συνολικές θερμίδες που χρειάζεσαι μέσα στην ημέρα. Ένας διατροφολόγος με άδεια ασκήσεως επαγγέλματος μπορεί να είναι σύμμαχός σου για να χτίσεις ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες και να σου δώσει εξατομικευμένες συμβουλές.

26 Ιανουαρίου, 2024
Οστεοπόρωση και διατροφή

Θαλής Παναγιώτου
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
www.allazwdiatrofi.gr

Η οστεοπόρωση πρόκειται για μια από τις συχνότερες παθήσεις των οστών, με χαρακτηριστικό του νοσήματος αυτού την μειωμένη οστική μάζα και λοιπές διαταραχές στην δομή των οστών. Δεδομένου ότι αποτελεί μία εξελισσόμενη νόσο, η ηλικία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους προδιαθεσικούς παράγοντες. Μεταξύ άλλων είναι και το φύλο, η κληρονομικότητα, ο καθιστικός τρόπος ζωής, η φαρμακευτική αγωγή, τυχόν συν-νοσηρότητες, αλλά φυσικά και η διατροφή.

Η ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΩΣ ΠΡΟ-ΔΙΑΘΕΣΙΑΚΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ
Ο τρόπος με τον οποίο η διατροφή μπορεί να συμβάλλει στην αύξηση των πιθανοτήτων εκδήλωσης οστεοπόρωσης είναι μέσω των πιθανών ελλείψεων σε καθοριστικά θρεπτικά συστατικά. Μία στερητική/αυστηρή δίαιτα, μία δίαιτα χαμηλή σε ασβέστιο, βιταμίνη D, πρωτεΐνη, ή ακόμη και η υπερβολική πρόσληψη συστατικών όπως το νάτριο, η κα-
φεΐνη, το αλκοόλ είναι συνθήκες που έχουν συσχετιστεί με διαταραχή στην οστική υγεία. Πέρα από την μη κάλυψη των καθημερινών αναγκών του οργανισμού, η εκδήλωση της οστεοπόρωσης, είναι ακόμη συχνότερη σε συνθήκες αυξημένων αναγκών, όπως είναι η περίοδος της εγκυμοσύνης και του θηλασμού.

ΣΗΜΕΙΑ – ΚΛΕΙΔΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ
Πέρα από το πώς η διατροφή μπορεί να αποτελέσει προ-διαθεσιακό τρόπο για την εμφάνιση οστεοπόρωσης, σημαντικό είναι να επισημάνουμε και τα βασικά χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχει ένα διατροφικό σχήμα, για να εξασφαλίζεται η υγεία των οστών.
✤ Όπως ήδη αναφέραμε, ιδιαίτερα σημαντική είναι η κάλυψη της συνιστάμενης ποσότητας βιταμίνης D και ασβεστίου. Επιπλέον θρεπτικά συστατικά που συμβάλλουν στη διατήρηση της οστικής μάζας και είναι σημαντικό να καλύπτονται επαρκώς είναι η βιταμίνη K, ο ψευδάργυρος, το μαγνήσιο και ο φώσφορος.
Για τη βέλτιστη διαχείριση των αποθεμάτων αυτών των θρεπτικών συστατικών, για την κατάλληλη πρόσληψη, αλλά και για την εκπαίδευση όσον αφορά την περιεκτικότητα των διαφόρων τροφίμων σε αυτά συμβουλευτείτε έναν επιστήμονα διαιτολόγο – διατροφολόγο.
✤ Η ισορροπημένη διατροφή είναι το κλειδί. Με ιδιαίτερη έμφαση να δίνεται στην επαρκή κατανάλωση λαχανικών και πηγών πρωτεΐνης, απαραίτητη είναι η ένταξη και των υπολοίπων ομάδων τροφίμων.

ΕΙΝΑΙ ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΑ ΤΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΑ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ;
Όπως σε κάθε περίπτωση, τα συμπληρώματα διατροφής πρέπει να «συμπληρώνουν» τη διατροφή μας και όχι να την αντικαθιστούν. Φροντίστε να λαμβάνετε επαρκή ποσότητα των θρεπτικών συστατικών από τη διατροφή σας και έπειτα αξιολογήστε αν χρειάζεται επιπλέον. Για την καλύτερη αξιολόγηση αυτών, πραγματοποιήστε αιματολογικές εξετάσεις και εξετάστε τους δείκτες του ασβεστίου και της 25 – υδροξυ βιταμίνης D. Ιδιαίτερη διαχείριση απαιτούν ομάδες ανθρώπων, όπου η κάλυψη μπορεί να είναι πιο δύσκολη, όπως είναι οι χορτοφάγοι, οι προ- και μετ–εμμηνοπαυσιακές γυναίκες, εγκυμονούσες ή/και θηλάζουσες. Ειδικά στις συγκεκριμένες περιπτώσεις συστήνεται η συμβολή διαιτολόγου – διατροφολόγου.

26 Ιανουαρίου, 2024
Διατροφή που μας ζεσταίνει και μας τονώνει

Γεωργία Καπώλη
Κλινικής Διαιτολόγου- Διατροφολόγου, ΜSc Επιστημονική Διευθύντρια Κέντρου Διαιτολογικής Υποστήριξης & Μεταβολικού Ελέγχου ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ Νεμέας
www.logodiatrofis.gr

Η ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος σε κρύο καιρό είναι μια φυσική διαδικασία παραγωγής θερμότητας γνωστή ως θερμογένεση. Η αίσθηση του κρύου στο σώμα παράγει θερμότητα, με τους μύες να συστέλλονται, με αποτέλεσμα ένα μέρος της ενέργειας να εμφανίζεται ως θερμότητα. Αυτός ο τύπος παραγωγής θερμότητας είναι αποτέλεσμα νευροδιαβιβαστών που ενεργοποιούν τα καφέ λιποκύτταρα για να απελευθερώσουν ορμόνες και πρωτεΐνες, προκαλώντας αύξηση του κυτταρικού μεταβολικού ρυθμού.
Ως θηλαστικά, έχουμε την ικανότητα να αποθηκεύουμε λίπος ως μόνωση και ως ενεργειακό απόθεμα. Το σώμα μας έχει διάφορους τύπους λίπους γνωστούς ως λιπώδης ιστός. Ο λευκός λιπώδης ιστός (WAT) ή λευκό λίπος είναι αυτό που θεωρούμε σωματικό λίπος. Χρησιμοποιείται κυρίως ως αποθήκη ενέργειας και μπορεί να κάψει λίγες θερμίδες. Ο καφές λιπώδης ιστός (BAT) ή το καφέ λίπος έχει τη δουλειά της καύσης θερμίδων και του λευκού λίπους. Το BAT αποτελείται από περισσότερα τριχοειδή αγγεία συγκριτικά με το λευκό λίπος και δρα περισσότερο σαν μυϊκός ιστός, ο οποίος καίει ενέργεια.

Αυτό το καφέ λίπος είναι το κλειδί για την απώλεια βάρους το χειμώνα, καθώς ενεργοποιείται από τον κρύο καιρό.
Αυτό το λίπος δεν σχετίζεται με προβλήματα υγείας. Πήρε το όνομά του επειδή φαίνεται καφέ στο μικροσκόπιο λόγω του ότι περιέχει πολλά μιτοχόνδρια, τις μονάδες παραγωγής ενέργειας των κυττάρων που παράγουν ενέργεια. Τα μιτοχόνδρια περιέχουν μια πρωτεΐνη που ονομάζεται UCP1 που διασπά το λίπος. Το καφέ λίπος βρίσκεται συνήθως στο λαιμό, στο άνω μέρος της πλάτης και γύρω από το νωτιαίο μυελό και είναι υπεύθυνο για την καύση θερμίδων προκειμένου να παράγει θερμότητα.
Μια μελέτη της Ιατρικής Σχολής του Χάρβαρντ έδειξε ότι υπάρχει ισχυρή επίδραση από τα καφέ λιποκύτταρα, καθώς απελευθερώνουν την «ορμόνη της άσκησης» που ονομάζεται ιρισίνη, η οποία ενισχύει την ικανότητά των καφέ κυττάρων να καίνε θερμίδες. Η φυσική δραστηριότητα ωθεί την ιρισίνη να ενεργοποιήσει γονίδια και πρωτεΐνη που μετατρέπουν τα λευκά λιποκύτταρα σε καφέ λιποκύτταρα, τα οποία συνεχίζουν ακόμη και να καίνε ενέργεια μετά την ολοκλήρωση της άσκησης. Η ιρισίνη φαίνεται επίσης να περιορίζει το σχηματισμό του λευκού λιπώδους ιστού.

Πώς θα απαλλαγούμε από το λευκό λίπος και θα έχουμε περισσότερο καφέ λίπος;
Έχουν γίνει πολλές μελέτες για το πώς λειτουργούν τα λιποκύτταρα. Οι άνθρωποι ήταν γενετικά φτιαγμένοι για να επιβιώνουν σε χαμηλές θερμοκρασίες και να χρησιμοποιούν το λίπος ως πηγή ενέργειας όταν η τροφή ήταν δύσκολο να βρεθεί.
Με την πάροδο του χρόνου, αυτά τα γονίδια έχουν γίνει λιγότερο κυρίαρχα. Τώρα αποθηκεύουμε λίπος παρόλο που τα τρόφιμα είναι άμεσα διαθέσιμα. Έχουμε την πολυτέλεια των ζεστών θερμοκρασιών όλη την ώρα μέσω της ζέστης στα σπίτια μας.
Συνεπώς, η ενεργοποίηση του καφέ λίπους απαιτεί την έκθεση του οργανισμού σε ποιο χαμηλές θερμοκρασίες.

Έτσι, αυτήν την εποχή η ισορροπημένη διατροφή μπορεί να φανεί το κλειδί στο ασφαλές αδυνάτισμα και στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος. Το σώμα χρειάζεται όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για την εύρυθμη λειτουργία του.

Σημαντικό ρόλο παίζουν οι ακόλουθες βιταμίνες:
Β-καροτένιο: συντελεί στην ενδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος μέσω της αύξησης της δραστικότητας των προστατευτικών φονικών κυττάρων (NΚ κυττάρων), ο ρόλος των οποίων έγκειται στην καταστροφή των μολυσμένων από ιούς κύτταρα. Το β-καροτένιο αποτελεί το πιο διαδεδομένο καροτενοειδές (αποτελεί την πρόδρομη ουσία για τον σχηματισμό της βιταμίνης Α) και εμπεριέχεται σε τροφές όπως: φρούτα και λαχανικά με βαθύ κίτρινο ή πορτοκαλί χρώμα (βερίκοκο, πεπόνι, ντομάτα, καρότα) καθώς και στα πράσινα φυλλώδη λαχανικά (σπανάκι, μαρούλι, μπρόκολο και ποικίλα χόρτα).
Βιταμίνη C: συμβάλλει στην αύξηση της παραγωγής λευκοκυττάρων, αντισωμάτων και ιντερφερονών, (πρωτεΐνες οι οποίες αναστέλλουν τον πολλαπλασιασμό των ιών). Κυριότερες πηγές βιταμίνης C αποτελούν τα εσπεριδοειδή, η φράουλα, το ροδάκινο, το ακτινίδιο, το λάχανο, η ντομάτα, η πιπεριά, ο μαϊντανός, το κουνουπίδι και το μπρόκολο.
Βιταμίνη Ε: συντελεί στην παραγωγή β-κυττάρων, μιας ειδικής κατηγορίας λεμφοκυττάρων, κύτταρα με ουσιαστικό ρόλο σε ειδικούς αμυντικούς μηχανισμούς του οργανισμού. Πολύ καλές πηγές βιταμίνης Ε αποτελούν το ελαιόλαδο, τα θαλασσινά (όπως οι γαρίδες), οι ξηροί καρποί και τα δημητριακά.
Η βιταμίνη D, που παραδοσιακά θεωρούταν εφόδιο κατά της οστεοπόρωσης, της διατήρησης ενός γερού μυοσκελετικού συστήματος και ευεργετική στο μηχανισμό της όρασης, πλέον συνδέεται ευθέως με την καταπολέμηση των ιώσεων.

Μελέτες των τελευταίων χρόνων έχουν δείξει ότι η βιταμίνη D αλληλεπιδρά άμεσα με τα κύτταρα που είναι υπεύθυνα για την καταπολέμηση μολύνσεων της αναπνευστικής οδού, όπως η βρογχίτιδα.

Σε μία έρευνα που αφορούσε ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (COPD) δόθηκαν υψηλές δόσεις συμπληρωμάτων βιταμίνης D για ένα έτος. Το συμπέρασμα των ερευνητών ήταν ότι μόνο όσοι είχαν σοβαρή ανεπάρκεια βιταμίνης D αποκόμισαν σημαντικά οφέλη από τη θεραπεία.
Μια νέα τότε μελέτη πολύ μεγάλου δείγματος (11.000 ανθρώπων) κατέδειξε ότι η πρόσληψη 800IU (διεθνών μονάδων) βιταμίνης D τη μέρα μειώνει τις πιθανότητες προσβολής από αναπνευστική ίωση κατά 50%, νούμερο που ασφαλώς είναι πολύ μεγάλο.

Επιπλέον οι ερευνητές τείνουν να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι ο λόγος που το καλοκαίρι μειώνονται σχεδόν σε απόλυτο βαθμό οι ιώσεις δεν είναι μόνο ότι λόγω καιρικών συνθηκών είναι πολύ λιγότερο ανθεκτικοί εκτός σώματος.

Είναι και εξαιτίας της αύξησης της διαθέσιμης βιταμίνης D στο σώμα, η οποία ως γνωστόν λέγεται και η «βιταμίνη του ήλιου» καθότι παράγεται όταν η ηλιακή ακτινοβολία έρχεται σε επαφή με το δέρμα (10 με 20 λεπτά έκθεσης στον ήλιο χωρίς αντηλιακό, αρκούν ώστε το σώμα μας να παράγει 10.000 με 20.000 IU).

Το χειμώνα η βιταμίνη D είναι δυσεύρετη με φυσικό τρόπο, λόγω και του ότι περιέχεται σε λίγες τροφές (κυρίως σε λιπαρά ψάρια, στον κρόκο του αυγού και στα μανιτάρια).
Ψευδάργυρος: έχει τον δικό του ιδιαίτερο ρόλο στο ανοσοποιητικό σύστημα καθώς βοηθάει στην αποκατάσταση των πληγών και συνεργεί στην φυσιολογική ανάπτυξη του ανθρώπου. Τρόφιμα πλούσια σε ψευδάργυρο είναι τα οστρακοειδή, το κόκκινο κρέας, τα πουλερικά, τα φασόλια και τα καρύδια
Σελήνιο: είναι ένα ακόμα βασικό συστατικό που βελτιώνει την άμυνα του οργανισμού. Πιο συγκεκριμένα βρίσκεται στην υπεροξειδάση της γλουταθειόνης, κάτι που επηρεάζει πολλές λειτουργίες στο ανοσοποιητικό σύστημα. Τρόφιμα πλούσια σε σελήνιο είναι το κρέας, τα θαλασσινά, οι ξηροί καρποί και τα δημητριακά ολικής άλεσης
Προβιοτικά: προϊόντα με δράση στην αντιμετώπιση του κρυολογήματος. Με τον όρο προβιοτικά εννοούμε ζωντανά στελέχη βακτηρίων που προστίθενται στη διατροφή μέσω γάλατος, γιαουρτιού ή ακόμη και χυμών. Έρευνες έχουν δείξει ότι τα προβιοτικά παράγουν πρωτεΐνες και αδρανοποιούν τους παθογόνους οργανισμούς.
Η ισορροπημένη διατροφή μπορεί να εξασφαλίσει όλα τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά ωστόσο κάποιες φορές ίσως χρειάζεται η κατανάλωση συμπληρωμάτων διατροφής μόνο με την συμβουλή κάποιου ειδικού επιστήμονα.
Ω3 Λιπαρά Οξέα: έχουν αντιφλεγμονώδη δράση, δηλαδή Μειώνουν την παραγωγή ουσιών στον οργανισμό οι οποίες προάγουν τη φλεγμονή και την αυξημένη ευαισθησία στον πόνο. Ταυτόχρονα προάγουν τη σύνθεση ουσιών που έχουν αντιφλεγμονώδη και επουλωτική δράση. Ο καλύτερος τρόπος για να προμηθεύουμε τον οργανισμό μας με ω3 λιπαρά οξέα είναι καταναλώνοντας τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα λιπαρά ψάρια (σολομός, ρέγκα, σκουμπρί, σαρδέλες, κολιός), καθώς επίσης να εντάξουμε στη διατροφή μας ξηρούς καρπούς.
Τέλος, η φυσική δραστηριότητα σε συνδυασμό με την υγιεινή διατροφή και η καλή ψυχική υγεία συμβάλουν στην καλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος.

26 Ιανουαρίου, 2024
«Έξυπνα» ρούχα : το νέο υπερεργαλείο στη φαρέτρα του ιατρού της επόμενης δεκαετίας

ΓΕΩΡΓΊΟΣ Π. ΧΡΟΎΣΟΣ
Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας,
Διευθυντής, Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Υγείας Μητέρας, Παιδιού, και Ιατρικής Ακριβείας,
Επικεφαλής, Έδρα UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής,
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

—

Δημήτριος Π. Βλαχάκης
Αναπληρωτής Καθηγητής Γενετικής
Τμήμα Βιοτεχνολογίας,
Σχολή Εφαρμοσμένης Βιολογίας
και Βιοτεχνολογίας
Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

Από την εποχή της Ιπποκρατικής ιατρικής μέχρι και σήμερα, τα ερευνητικά επιτεύγματα και οι νέες τεχνολογίες συνεχώς διαμορφώνουν την επιστήμη αυτή. Κάποια στιγμή, ανακαλύφτηκε το νυστέρι, η βελόνα, το στηθοσκόπιο, η αναισθησία, και άλλα πολλά, που πλέον έχουν ενταχθεί στην καθημερινότητα και θεωρούνται αναπόσπαστα κομμάτια της ιατρικής πράξης. Η εξελίξεις αυτές συνέβαλαν διαχρονικά στην ιατρική όχι μόνο για καλύτερη διάγνωση και θεραπεία, αλλά και για την απόκτηση γνώσης των κλινικών και βασικών / μοριακών μηχανισμών διαφόρων παθολογιών. Ανάλογα, στην εποχή μας αναδεικνύεται η αξία της τεχνητής νοημοσύνης καθώς παρακολουθούμε την μετατόπιση από την παραδοσιακή στην ψηφιοποιημένη ιατρική, που ενσωματώνει σύγχρονες τεχνολογίες και έξυπνους αλγόριθμους για την διαμόρφωση της Ιατρικής Ακριβείας και της Εξατομικευμένης Ιατρικής.

Από την ψηφιοποιημένη ιατρική δεν λείπουν και οι έξυπνες συσκευές (φορητές και μη) που πλέον μπορούν να παρακολουθούν μέσω αισθητήρων σε πραγματικό χρόνο και με μεγάλη ακρίβεια παραμέτρους περιβαλλοντικές, ζωτικές, φυσιολογικές, και βιολογικές. Η ενσωμάτωση εξελιγμένων αισθητήρων μικρού μεγέθους σε ένα ένδυμα έχει διαμορφώσει αυτό που πλέον αποκαλείται «έξυπνο ρούχο» και χαρακτηρίζεται ως το επόμενο υπερεργαλείο στη φαρέτρα του γιατρού. Η παρέκκλιση αυτή από την παραδοσιακή ιατρική υπόσχεται πρωτοφανείς εξελίξεις στη φροντίδα των ασθενών και στις πρακτικές υγειονομικής περίθαλψης στην ψηφιοποιημένη μας εποχή. Ήδη, η αδιάκοπη ή, μάλλον, η συνεχώς επιταχυνόμενη πορεία της τεχνολογίας έχει αναδιαμορφώσει το τοπίο της υγειονομικής περίθαλψης με την ψηφιοποίηση των ιατρικών αρχείων, τη χρήση της τηλεϊατρικής και την έλευση της τεχνητής νοημοσύνης στη στην ψηφιοποιημένη μας εποχή. Πλέον, στο προσκήνιο βρίσκονται και τα έξυπνα ρούχα, προσφέροντας ένα μοναδικό συνδυασμό φορητότητας και τεχνολογίας αιχμής για να επαναπροσδιορίσει την πρακτική της ιατρικής.
Τα έξυπνα ρούχα δεν είναι απλά φορέματα, είναι εξελιγμένα ιατρικά εργαλεία που «υφαίνονται» άψογα στον ιστό της υγειονομικής περίθαλψης. Μία από τις κύριες εφαρμογές τους είναι καταρχήν η παρακολούθηση των ζωτικών σημείων σε πραγματικό χρόνο. Από τον καρδιακό ρυθμό έως τα αναπνευστικά μοτίβα, τα έξυπνα ρούχα προσφέρουν μια ολοκληρωμένη ροή δεδομένων για μια πιο ολιστική κατανόηση της κατάστασης του ασθενούς. Η ενσωμάτωση αισθητήρων στα ρούχα επιτρέπει τον εντοπισμό ανεπαίσθητων αλλαγών στις φυσιολογικές παραμέτρους, επιτρέποντας την έγκαιρη ανίχνευση πιθανών κινδύνων για την υγεία. Η ικανότητα παρακολούθησης ασθενών πέρα από τα όρια ενός νοσοκομείου ή ενός ιατρείου ενισχύει τη συνέχεια της περίθαλψης, γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ των προσωπικών επισκέψεων. Αυτό όχι μόνο βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών, αλλά και ελαφρύνει την επιβάρυνση των υποδομών υγειονομικής περίθαλψης.

Η αυξημένη ακρίβεια και η αποτελεσματικότητα στη συλλογή δεδομένων αποτελούν κρίσιμα πλεονεκτήματα. Οι παραδοσιακές μέθοδοι καταγραφής δεδομένων ενδέχεται να εισάγουν ανθρώπινα λάθη ή να μην έχουν την ακρίβεια που απαιτείται για ιατρικές αποφάσεις. Τα έξυπνα ρούχα εξαλείφουν αυτές τις ανησυχίες παρέχοντας μια αξιόπιστη και συνεχή ροή δεδομένων ακριβείας. Οι γιατροί μπορούν να εντοπίσουν πιθανά ζητήματα προτού κλιμακωθούν, επιτρέποντας τη λήψη προληπτικών μέτρων και εξατομικευμένες παρεμβάσεις. Επιπλέον, η άνεση και η μη-παρεμβατικότητα αυτών των ενδυμάτων ενθαρρύνουν την παρατεταμένη χρήση, διασφαλίζοντας μια συνεχή και συνεπή ροή δεδομένων καθώς ενσωματώνονται απρόσκοπτα στην καθημερινή τους ζωή.

Η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης για την ανάλυση δεδομένων αποτελεί πλέον κοινή πρακτική. Τα έξυπνα ρούχα παράγουν τεράστιο όγκο δεδομένων και οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά αυτές τις πληροφορίες για να εξάγουν σημαντικές πληροφορίες. Αυτό, όχι μόνο ενισχύει τις διαγνωστικές δυνατότητες αυτών των ενδυμάτων αλλά ανοίγει επίσης το δρόμο για προγνωστικές αναλύσεις, βελτιώνοντας περαιτέρω τη φροντίδα των ασθενών. Όμως, ενώ τα πλεονεκτήματα της ενσωμάτωσης των έξυπνων ρούχων στην υγειονομική περίθαλψη είναι σημαντικά, η πρακτική εφαρμογή δεν είναι χωρίς προκλήσεις, με τα ζητήματα προσωπικών δεδομένων, ιατρικού απορρήτου και ασφάλειας να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των ανησυχιών. Τα ευαίσθητα δεδομένα υγείας που συλλέγονται από αυτά τα ρούχα απαιτούν αυστηρά μέτρα για τη διασφάλιση του απορρήτου των ασθενών και την πρόληψη της μη εξουσιοδοτημένης πρόσβασης. Η τυποποίηση αυτής της τεχνολογίας θα πρέπει συνεπώς να ακολουθήσει ένα ενιαίο πρότυπο λήψης, ανάλυσης και διαχείρισης των δεδομένων που συλλέγονται για ασφαλή και εχέμυθη ενσωμάτωση αυτών των τεχνολογιών στις κύριες ιατρικές πρακτικές. Δεδομένου ότι διαφορετικές εταιρείες αναπτύσσουν διάφορες εκδοχές έξυπνων ρούχων, η διασφάλιση της διαλειτουργικότητας και της συμβατότητας με τα υπάρχοντα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης αποτελεί μία πρόκληση.
Η μετάβαση από την παραδοσιακή στην ψηφιακή ιατρική έχει αντιμετωπιστεί με ένα βαθμό σκεπτικισμού, όχι μόνο στην ιατρική κοινότητα αλλά και στην ευρύτερη κοινωνία. Η εμπιστοσύνη της επιστημονικής κοινότητας και του κοινού στην αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα των ψηφιακών αυτών εργαλείων δεν είναι δεδομένη. Ωστόσο, καθώς τα επιστημονικά στοιχεία που υποστηρίζουν την πρόσθετη ιατρική αξία των έξυπνων ρούχων ολοένα και αυξάνονται, και η σύγχρονη κοινωνία εξοικειώνεται περισσότερο με τις νέες τεχνολογίες, παρακολουθούμε μία σταθερή τάση προς την χρήση τους.

Συνεργασίες μεταξύ φορέων τεχνολογίας και υγειονομικής περίθαλψης αυξάνονται και αναπτύσσονται πιο εξελιγμένες και ολοκληρωμένες λύσεις. Εξ άλλου, οι εξελίξεις στην τεχνολογία αισθητήρων οδηγούν στη σμίκρυνση των εξαρτημάτων, κάνοντας τα έξυπνα ρούχα πιο άνετα και διακριτικά. Η πρακτική χρήση τους βελτιώνεται μαζί με την αισθητική τους, και καθώς αυτά τα ενδύματα γίνονται πιο μοντέρνα και ενσωματώνονται απρόσκοπτα στις καθημερινές ντουλάπες, το στίγμα που σχετίζεται με τα ιατρικά «φορητά» (wearables) μειώνεται.
Αρκετά παραδείγματα έξυπνων ενδυμάτων που έχουν αναπτυχθεί για την προστασία της υγείας χρησιμοποιούνται σήμερα και βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής. Έξυπνα ρούχα ύπνου με ενσωματωμένους αισθητήρες, παρακολουθούν τα μοτίβα ύπνου παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες για τη διάγνωση διαταραχών του ύπνου στο σπίτι και την προσαρμογή θεραπευτικής στρατηγικής, υπερβαίνοντας τις μελέτες ύπνου στο εργαστήριο. Έξυπνα ρούχα με ενσωματωμένους αισθητήρες ηλεκτροκαρδιογραφήματος επιτρέπουν τη συνεχή παρακολούθηση της καρδιακής δραστηριότητας κατά τις καθημερινές δραστηριότητες, παρακολουθώντας και προστατεύοντας την υγεία ατόμων πέρα από τις παραδοσιακές διαλείπουσες εξετάσεις ΗΚΓ. Έξυπνα υφάσματα με ενσωματωμένες δυνατότητες θερμορύθμισης χρησιμοποιούνται ως ιατρικά ενδύματα. Για παράδειγμα, έξυπνοι επίδεσμοι με δυνατότητες παρακολούθησης της θερμοκρασίας μπορούν να βοηθήσουν στην ανίχνευση σημείων μόλυνσης σε πληγές, εντοπίζοντας αλλαγές στη θερμοκρασία. Για τους διαβητικούς ασθενείς, σχεδιάζονται έξυπνα ρούχα για να παρακολουθούν μη επεμβατικά τα επίπεδα γλυκόζης. Χρησιμοποιώντας τεχνολογίες αισθητήρων για την ανάλυση του ιδρώτα ή του ενδιάμεσου υγρού, παρέχεται συνεχής παρακολούθηση της γλυκόζης χωρίς την ανάγκη συχνών αιμοληψιών, προσφέροντας μια πιο άνετη και βολική μέθοδο για τη διαχείριση του διαβήτη.

Έξυπνα ενδύματα έχουν επίσης σχεδιαστεί για τη διαχείριση του στρες ενσωματώνοντας βιοαισθητήρες που μπορούν να ανιχνεύσουν αλλαγές στη μεταβλητότητα του καρδιακού ρυθμού, την αγωγιμότητα του δέρματος και άλλους φυσιολογικούς δείκτες. Τέλος, έχουμε παραδείγματα εφαρμογής έξυπνων ρούχων για την παρακολούθηση της υγείας των ηλικιωμένων αλλά και για την ενίσχυση της μετεγχειρητικής φροντίδας και αποκατάστασης ασθενών.

Τα έξυπνα ρούχα αποτελούν την σύγκλιση της τεχνολογίας και της υγειονομικής περίθαλψης, υπερβαίνοντας τις συμβατικές πρακτικές. Οι γιατροί, που κάποτε βασίζονταν σε πρακτικές εξετάσεις και καθιερωμένα ιατρικά εργαλεία, πλέον υιοθετούν την καινοτομία που προσφέρουν τα έξυπνα ρούχα ως υπερεργαλείο στη φαρέτρα τους. Καθώς ξετυλίγεται η επόμενη δεκαετία, το νυστέρι και το στηθοσκόπιο θα ενωθούν με ένα σύνολο έξυπνων ενδυμάτων, ωθώντας την υγειονομική περίθαλψη σε μια νέα εποχή εξατομικευμένης ιατρικής, βασισμένης στα δεδομένα και με επίκεντρο τον ασθενή. Το ταξίδι από τον σκεπτικισμό στην αποδοχή βρίσκεται σε εξέλιξη, με τη δυνατότητα να αναδιαμορφώσει τη φαρέτρα του γιατρού και να επαναπροσδιορίσει την ίδια την πρακτική της ιατρικής επιστήμης.

26 Ιανουαρίου, 2024
Αυτοφροντίδα: Πυξίδα πρόληψης

ΣΟΦΙΑ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ
Φαρμακοποιός

Ιατροτεχνολογικό προϊόν, ένας όρος που εμπεριέχει όργανα, συσκευές, εξοπλισμό, υλικά αλλά και λογισμικό, που εξυπηρετούν και προάγουν την προστασία της δημόσιας υγείας. Παράλληλα με την εξέλιξη της ιατρικής, της ανάπτυξης φαρμάκων, έχουμε πρόοδο, βελτίωση και ανάπτυξη, προϊόντων και υλικών, τα οποία χρησιμοποιούνται για την πρόληψη στην υγεία αλλά και την διάγνωση, παρακολούθηση, ανακούφιση της ασθένειας, του τραύματος ή βελτίωση της αναπηρίας, καθώς επίσης test για έλεγχο σύλληψης και εντοπισμό γονιμότητας.
Όλος ο παραφαρμακευτικός εξοπλισμός των φαρμακείων (επιδεσμικά υλικά, σύριγγες, καθετήρες κλπ.) όπως επίσης πιεσόμετρα, μετρητές σακχάρου, test ανίχνευσης ασθενειών και άλλα, καθώς και ο εξοπλισμός νοσοκομείων και χειρουργείων, αποτελούν το ευρύ φάσμα των ιατροτεχνολογικών προϊόντων.

Microlife BP B3 AFIB

Το πιεσόμετρο Microlife BP B3 AFIB είναι κλινικά πιστοποιημένο για ακριβή και άνετη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης στο σπίτι, ακόμα και για άτομα με ειδικές ανάγκες (διαβήτης, εγκυμοσύνη, παχυσαρκία κ.ά.). Διαθέτει την καινοτόμο τεχνολογία AFIB SENS για έγκαιρη ανίχνευση κολπικής μαρμαρυγής, ενώ προσφέρει τριπλή μέτρηση (MAM) με το πάτημα ενός κουμπιού. Συνοδεύεται από 10ετή εγγύηση Microlife STAR PLATINUM.

Η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος διεύρυνε αυτό το φάσμα με εμφυτεύματα, συσκευές υποβοήθησης λήψης φαρμάκων με αναπνευστικές εισπνοές, νέες μορφές διάθεσης φαρμάκων σε μορφή ρινικών ή από στόματος ψεκασμών (όπου κρίνεται ότι η απορρόφηση είναι πιο ικανοποιητική).

Η μεγάλη επανάσταση της τεχνολογίας των τελευταίων χρόνων με την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης έρχεται και στο συγκεκριμένο τομέα να φέρει λογισμικά και μεθόδους, που θα διευκολύνουν την καθημερινότητα του υγιούς ατόμου στους βασικούς πυλώνες της πρόληψης που είναι η διατροφή, η άσκηση και η αξιολόγηση των εξετάσεων τους. Θα βοηθήσει παράλληλα τον ασθενή στη συμμόρφωση της θεραπείας του και σε προτάσεις, τρόπο ζωής και άσκησης, προσαρμοσμένες στις ανάγκες του οργανισμού, λαμβάνοντας υπόψη τη δεδομένη κατάσταση της υγείας του.

Το σπουδαιότερο, θα επιτύχει μια σύνδεση γιατρού – φαρμακοποιού – ασθενή, η οποία θα εξασφαλίσει απόλυτα εξατομικευμένη αντιμετώπιση του ασθενή, δίνοντας τη δυνατότητα στο θεράποντα γιατρό να έχει μια πλήρη εικόνα της εξέλιξης και πιστής εφαρμογής της θεραπείας. Και όλα αυτά μέσω smartphones!
Aναμένουμε τη νέα αυτή καινοτομία στον τομέα της υγείας με πολλή χαρά, δεδομένου ότι αναπτύσσεται από Eλληνική εταιρεία που έχει ολοκληρώσει ήδη τις εγκρίσεις βάσει των προδιαγραφών που ορίζει ο Ε.Ο.Φ και η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Μ.Α) έχει εφαρμοστεί πιλοτικά καταρχήν και πρόκειται το Φεβρουάριο να τεθεί στη διάθεση του πληθυσμού.
Κρατάμε και αξιοποιούμε τα καλά που μας προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη, για να γίνουμε καλύτεροι και πιο αποδοτικοί σαν επιστήμονες υγείας στην υπηρεσία του ανθρώπου.

Ούτως ή άλλως, τα δεδομένα στα ρομπότ θα τα δίνουμε εμείς. Δεν πρόκειται να μας αντικαταστήσουν, όπως κάποιοι εξαγγέλλουν. Απλά, θα τα χρησιμοποιήσουμε για να μας κάνουν καλύτερη τη ζωή.

Άλλωστε, όπως είπε η Σάρα Χάρπερ (Διευθύντρια Γεροντολογίας στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης) που αυτές τις ημέρες βρίσκεται στην Ελλάδα σαν ομιλήτρια στο Συνέδριο του Economist, «…δεν είναι απίθανο σε κάποιες χώρες αυτόν τον αιώνα να δούμε έως και τον μισό πληθυσμό να φτάνει τα 100 χρόνια».
Διάρκεια ζωής λοιπόν, αλλά και ποιότητα κατά τη διάρκεια με τη βοήθεια της επιστήμης και της τεχνολογίας.

26 Ιανουαρίου, 2024
Ψηφιακή καταπόνηση και ενδοκρινικές διαταραχές

ΓΕΩΡΓΊΟΣ Π. ΧΡΟΎΣΟΣ
Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας,
Διευθυντής, Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Υγείας Μητέρας, Παιδιού,
και Ιατρικής Ακριβείας,
Επικεφαλής, Έδρα UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής,
Μονάδα Κλινικής και Μεταφραστικής Έρευνας στην Ενδοκρινολογία,
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

—

Κωνσταντίνα Δραγουμάνη
Διατροφή, Ευεξία και Δημόσια Υγεία
PhDc, Μεταβολισμός και Παχυσαρκία, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ

Τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί άλματα στον τομέα της τεχνολογίας, με παράλληλη έκρηξη της πληροφορίας αλλά και της πρόσβασης σε αυτή. Ας πάρουμε για παράδειγμα την τεχνητή νοημοσύνη (AI), η οποία έχει επηρεάσει και εξακολουθεί να επηρεάζει την καθημερινή μας ζωή με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, με τις επιπτώσεις της να είναι θετικές, αρνητικές ή ουδέτερες. Μια από αυτές τις τεχνολογίες οι οποίες άλλαξαν τον τελευταίο καιρό την καθημερινή ζωή πολλών ανθρώπων είναι το ChatGPT. Αυτό είναι ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, που χρησιμοποιείται για πολλούς σκοπούς, όπως η παροχή βοήθειας σε χρήστες με ερωτήσεις και προβλήματα, η παραγωγή περιεχομένου, η δημιουργία chatbots και πολλά άλλα. Έχει εκπαιδευτεί σε μεγάλο όγκο δεδομένων από το Διαδίκτυο και μπορεί να απαντήσει σε ερωτήσεις και να δημιουργήσει κείμενο που φαίνεται σαν να το έγραψε συγγραφέας. Το ChatGPT και άλλα παρόμοια μοντέλα έχουν εφαρμογές σε πολλούς τομείς της καθημερινότητας, από την αυτοματοποίηση των υπηρεσιών εξυπηρέτησης πελατών μέχρι τη βοήθεια στη συγγραφή κειμένου και στην επίλυση προβλημάτων.

Ειδική μνεία αξίζει να γίνει και στις ψηφιακές τεχνολογίες υγείας (digital health technologies). Αυτές αφορούν τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών και τεχνολογιών πληροφορικής για τη βελτίωση των παροχών υγείας και υγειονομικής περίθαλψης. Αυτές οι τεχνολογίες έχουν μεταμορφώσει τον κλάδο της υγείας προσφέροντας καινοτόμες λύσεις σε διάφορες προκλήσεις. Ενδεικτικά αξίζει να αναφερθούν κάποιες από αυτές όπως: τα ηλεκτρονικά μητρώα ασθενών, η τηλεϊατρική, οι φορητές συσκευές καταγραφής ζωτικών σημείων (Wearable Health Devices), οι εφαρμογές υγείας για κινητά τηλέφωνα (Μobile Health), η ανταλλαγή πληροφοριών υγείας μεταξύ διαφορετικών οργανισμών υγειονομικής περίθαλψης, η τεχνητή νοημοσύνη στον τομέα της Υγείας, η ρομποτική χειρουργική, η γονιδιωματική και εξατομικευμένη ιατρική, η απομακρυσμένη παρακολούθηση ασθενών, οι ψηφιακές θεραπείες/παρεμβάσεις, τα chatbot και οι εικονικοί βοηθοί (virtual assistants).

Ας αναλογιστούμε σε ένα απλό παράδειγμα 2 γιατρούς, ο ένας έχει πρόσβαση σε 100 φακέλους ασθενών, ενώ ο άλλος με τη βοήθεια της ψηφιακής μεταρρύθμισης έχει πρόσβαση σε 10.000.000 φακέλους ασθενών, και μάλιστα με οργανωμένο τρόπο και υποστηρικτικό αλγόριθμο που τον βοηθά να πάρει μόνο τη χρήσιμη πληροφορία που αναζητά για την/τον ασθενή του. Οι ψηφιακές τεχνολογίες υγείας έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν την εκτίμηση των αποτελεσμάτων των ασθενών, να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα της υγειονομικής περίθαλψης, να μειώσουν το κόστος και να ενδυναμώσουν τα άτομα να αναλάβουν πιο ενεργό ρόλο στη διαχείριση της υγείας τους. Ωστόσο, έρχονται επίσης με προκλήσεις που σχετίζονται με την ασφάλεια των δεδομένων, τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς, και την ανάγκη προσαρμογής των επαγγελματιών υγείας σε αυτά τα νέα εργαλεία.
Στις μέρες μας έχει εισαχθεί ο όρος «ψηφιακή καταπόνηση», για να περιγράψει την αρνητική επίπτωση που συνεπάγεται η υπερβολική έκθεση στην ψηφιακή πληροφορία και τεχνολογία. Επιπλέον, η έκθεση στην ψηφιακή πληροφορία και τεχνολογία έχει μετακινηθεί ηλικιακά και στα 2 άκρα (σε γηραιότερους ανθρώπους και σε όλο πιο μικρά παιδιά). Η ιδιαιτερότητα και ίσως το ενδεχόμενο πρόβλημα στην περίπτωση των μικρών παιδιών, σε σύγκριση με τις άλλες ομάδες του πληθυσμού, είναι ότι η επιγενετική και νευροβιολογική τους ανάπτυξη επιτελείται υπό την επήρεια της τεχνολογικής έκρηξης που βιώνουμε (δεδομένου ότι ο εγκέφαλος αναπτύσσεται και έχει μεγάλη πλαστικότητα μέχρι και τα 25 έτη). Επιπλέον, τα παιδιά αποτελούν ένα πολύ σημαντικό μερίδιο αγοράς για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο της ψηφιακής ανάπτυξης και τεχνολογίας.

Ας δούμε όμως αναλυτικότερα τι σημαίνει ο όρος «ψηφιακή καταπόνηση»

Η ψηφιακή καταπόνηση είναι η έννοια που περιγράφει την αρνητική επίπτωση που έχει η υπερβολική έκθεση και χρήση της τεχνολογίας και των ψηφιακών συσκευών στην ψυχοσωματική υγεία και την ευεξία των ανθρώπων. Αυτή η κατάσταση εμφανίζεται όταν κάποιος νιώθει κούραση, άγχος, εξάντληση ή άλλα αρνητικά συμπτώματα λόγω της υπερβολικής χρήσης ψηφιακών συσκευών και υπηρεσιών. Πιο συγκεκριμένα, οι πολλές ώρες μπροστά από οθόνες υπολογιστών, τηλεφώνων και ταμπλέτων, μπορεί να οδηγήσουν σε πιθανή καταπόνηση των ματιών και πονοκεφάλους («cyborg stress»). Η υπερβολική χρήση κοινωνικών μέσων και η συνεχής σύνδεση στο Διαδίκτυο μπορεί να απομονώσει τους ανθρώπους από τον πραγματικό κόσμο και τις ανθρώπινες σχέσεις, προκαλώντας αίσθημα απομόνωσης και μοναξιάς. Η έκθεση σε μεγάλο όγκο πληροφοριών και ειδήσεων μέσω του Διαδικτύου, μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση και άγχος («metamodern stress»). Η υπερβολική χρήση κοινωνικών μέσων, παιχνιδιών και άλλων ψηφιακών εφαρμογών μπορεί επίσης να δημιουργήσει συμπεριφορικό εθισμό και να επηρεάσει αρνητικά την καθημερινή ζωή και τις ευθύνες ενός ατόμου.

Είναι πολύ χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η καταπόνηση των ματιών από την έκθεση σε οθόνες περιγράφεται με τον όρο «ψηφιακή κόπωση των ματιών». Αυτή είναι η κατάσταση που προκύπτει από την παρατεταμένη χρήση ψηφιακών συσκευών, όπως υπολογιστές, έξυπνα κινητά τηλέφωνα, ταμπλέτες και άλλες ηλεκτρονικές οθόνες. Είναι γνωστή και ως “ψηφιακό σύνδρομο της όρασης” ή “computer vision syndrome (CVS)” στα Αγγλικά. Αυτή η κατάσταση περιλαμβάνει διάφορα συμπτώματα που προκαλούνται από την εκτεταμένη χρήση ψηφιακών οθονών όπως: ξηρότητα των ματιών, κοκκινίλα, κνησμός, αίσθημα καύσου, ασάφεια της όρασης (ιδίως όταν υπάρχει εναλλαγή μεταξύ ψηφιακών συσκευών και καθηκόντων), πονοκέφαλος (ιδιαίτερα όταν παρακολουθείται η οθόνη για μεγάλα χρονικά διαστήματα χωρίς διακοπές), πόνος στον αυχένα και τους ώμους (λόγω κακής στάσης) και δυσκολία εστίασης. Οι κύριοι παράγοντες που συντελούν στην ψηφιακή κόπωση των ματιών είναι ίσως η έκθεση στο μπλε φως των οθονών, η κοντινή απόσταση χρήσης της οθόνης, η αντανάκλαση και η ανακόλουθη φωτεινότητα της οθόνης.
Στην πληθυσμιακή ομάδα των παιδιών ενέχει εξίσου κίνδυνος ψηφιακής κόπωσης των ματιών, καθώς τα τελευταία χρόνια είναι αυξημένη η χρήση ψηφιακών συσκευών και η έκθεση σε αυτές για μεγάλα χρονικά διαστήματα μπορεί να προκαλέσει παρόμοια συμπτώματα με αυτά των ενηλίκων. Οι παιδικοί φακοί των ματιών ίσως είναι ακόμη πιο ευαίσθητοι στην ψηφιακή κόπωση, και η εκτεταμένη χρήση ψηφιακών συσκευών μπορεί να επηρεάσει την όραση των παιδιών και να προκαλέσει αναστάτωση στον ύπνο τους. Επιπλέον, τα παιδιά μπορεί να μην είναι τόσο συνειδητοποιημένα όσον αφορά την ανάγκη για ανάπαυση των ματιών και πρόληψη της κόπωσης όσο οι ενήλικες.

Το ανθρώπινο μάτι μετατρέπει μια εικόνα σε νευρική ώση μέσω μιας πολύπλοκης διαδικασίας που ονομάζεται οπτική μεταγωγή. Η διαδικασία ξεκινά όταν το φως από το εξωτερικό περιβάλλον εισέρχεται στο μάτι μέσω του κερατοειδούς, του διαφανούς εξώτατου στρώματος του ματιού. Ο κερατοειδής βοηθά στην εστίαση του εισερχόμενου φωτός. Το φως περνά μέσα από την κόρη και στη συνέχεια ταξιδεύει μέσα από τον φακό. Ο φακός εστιάζει περαιτέρω το φως στο πίσω μέρος του ματιού. Το εστιασμένο φως φτάνει στον αμφιβληστροειδή, ένα ευαίσθητο στο φως στρώμα ιστού που καλύπτει την εσωτερική πίσω επιφάνεια του ματιού. Ο αμφιβληστροειδής περιέχει εκατομμύρια εξειδικευμένα κύτταρα με ειδικούς φωτοϋποδοχείς γνωστά ως ραβδία και κωνία. Όταν το φως χτυπά τα κύτταρα των φωτοϋποδοχέων πυροδοτεί μια σειρά από ηλεκτροχημικές αλλαγές. Αυτές έχουν ως αποτέλεσμα την ενεργοποίηση μιας φωτοευαίσθητης χρωστικής στα κύτταρα με τους φωτοϋποδοχείς. Η ενεργοποίηση της χρωστικής οδηγεί σε αλλαγή στο δυναμικό της μεμβράνης αυτών των κυττάρων. Αυτή η αλλαγή δημιουργεί ηλεκτρικά σήματα με τη μορφή διαβαθμισμένων δυναμικών. Η αλλαγή στο δυναμικό της μεμβράνης προκαλεί την απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών από κωνία και ραβδία. Αυτοί οι νευροδιαβιβαστές σηματοδοτούν τα γειτονικά διπολικά κύτταρα στον αμφιβληστροειδή. Τα διπολικά κύτταρα είναι ενδιάμεσοι νευρώνες στον αμφιβληστροειδή που διεγείρονται από τα κωνία και ραβδία. Ενσωματώνουν και μεταδίδουν τα σήματα από τους φωτοϋποδοχείς στα γαγγλιακά κύτταρα, τα οποία είναι οι νευρώνες εξόδου του αμφιβληστροειδούς.

Εν συνεχεία, τα γαγγλιακά κύτταρα διεγείρονται από πολλαπλά διπολικά κύτταρα και ενσωματώνουν αυτά τα σήματα. Όταν ένα γαγγλιακό κύτταρο λαμβάνει επαρκή διέγερση, δημιουργεί ένα δυναμικό δράσης, το οποίο είναι η νευρική ώση. Οι άξονες των γαγγλιακών κυττάρων συγκλίνουν σε ένα σημείο στον αμφιβληστροειδή που ονομάζεται οπτικός δίσκος. Αυτοί οι άξονες εξέρχονται από το μάτι μέσω του οπτικού δίσκου και σχηματίζουν συλλογικά το οπτικό νεύρο. Το οπτικό νεύρο μεταφέρει τα νευρικά ερεθίσματα που παράγονται από τα γαγγλιακά κύτταρα στον εγκέφαλο. Συγκεκριμένα, τα ερεθίσματα αυτά μεταδίδονται στον θάλαμο και στον πρωτογενή οπτικό φλοιό, που βρίσκεται στον ινιακό λοβό του εγκεφάλου. Στον εγκέφαλο, οι οπτικές πληροφορίες επεξεργάζονται και ερμηνεύονται. Ο εγκέφαλος αναλύει παράγοντες όπως τα σχήματα, τα χρώματα, το βάθος και την κίνηση, επιτρέποντάς μας τελικά να αντιληφθούμε και να κατανοήσουμε την οπτική εικόνα. Αυτή η πολύπλοκη διαδικασία μετατροπής μιας εικόνας σε νευρική ώση μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε και να κατανοήσουμε τον οπτικό κόσμο γύρω μας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτή η περιγραφή παρέχει μια απλοποιημένη επισκόπηση της διαδικασίας και οι πραγματικοί μηχανισμοί που εμπλέκονται είναι ακόμη πιο περίπλοκοι και λεπτομερείς.
Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να αναλογιστούμε επιπλέον και τη συνεχόμενη ροή των πληροφοριών (streaming information) που χρησιμοποιεί εκτεταμένα η ψηφιακή τεχνολογία, και πως αυτή διεγείρει συνεχόμενα τις ανθρώπινες αισθήσεις. Η συνεχόμενη ροή πληροφοριών έχει φέρει επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αποκτά πρόσβαση και απολαμβάνει ψηφιακό περιεχόμενο, προσφέροντας πρωτόγνωρη ευκολία, προσβασιμότητα και διαδραστικότητα. Όμως η συνεχόμενη ροή πληροφοριών, μπορεί να έχει διάφορες επιπτώσεις στα μάτια και τον ανθρώπινο εγκέφαλο, όταν η έκθεση σε αυτή είναι αλόγιστη. Αναφέρθηκε παραπάνω η ψηφιακή κόπωση των ματιών, ωστόσο υπάρχουν και άλλες επιπτώσεις που απειλούν την βιολογική ισορροπία του ανθρώπινου οργανισμού.

Χαρακτηριστικά μπορούν να αναφερθούν: η μειωμένη ποιότητα ύπνου (διαταραχή των προτύπων ύπνου, που οδηγούν σε στέρηση ύπνου και φτωχότερη γνωστική λειτουργία, το μπλε φως που εκπέμπεται από τις οθόνες πιθανόν επηρεάζει την παραγωγή μελατονίνης – ορμόνης που ρυθμίζει τον ύπνο), η γνωστική υπερφόρτωση (υπερφόρτωση πληροφοριών που καθιστά δύσκολη για τον εγκέφαλο την αποτελεσματική επεξεργασία, μειωμένο εύρος προσοχής), η καθιστική συμπεριφορά (ενθάρρυνση καθιστικού τρόπου ζωής, με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης βάρους και της μειωμένης φυσικής κατάστασης, έλλειψη σωματικής δραστηριότητας), εθιστική συμπεριφορά (μερικά άτομα μπορεί να αναπτύξουν εθιστικές τάσεις, η συνεχής διαθεσιμότητα περιεχομένου, οι λειτουργίες αυτόματης αναπαραγωγής και οι εξατομικευμένες προτάσεις δυσκολεύουν τη διακοπή παρακολούθησης, οδηγώντας ενδεχομένως σε καταναγκαστική προβολή), αρνητικές επιδράσεις στην κοινωνική ζωή του ατόμου (μείωση προσωπικών κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, οι οποίες είναι απαραίτητες για την ψυχοσωματική υγεία και συναισθηματική ευεξία, οδηγώντας σε κοινωνική απομόνωση και αισθήματα μοναξιάς), ελαττωμένη προσοχή και παραγωγικότητα (δυσκολία συγκέντρωσης ή μειωμένη παραγωγικότητα).

Κοιτάζοντας πίσω στο χρόνο με μια εξελικτική ματιά, ο άνθρωπος υπήρξε θηρευτής αλλά και θήραμα στη διάρκεια της εξέλιξής του. Η έλλειψη της ικανότητας της νυχτερινής όρασης ήταν ένα εξελικτικό μειονέκτημα που έπρεπε να ξεπεράσει για να επιβιώσει. Λόγω αυτού του μειονεκτήματος, βρήκε καταφύγιο σε σπηλιές, όπου κρυβόταν τη νύχτα ώστε να μην εκτίθεται και τελικά να μην γίνεται βορά σε άλλους θηρευτές. Η ικανότητα επιβίωσης στη φύση συνδέεται με διαρκή εγρήγορση και ικανότητα ανάλυσης των ερεθισμάτων και των σημάτων. Έτσι για παράδειγμα, οι πρώτοι άνθρωποι βρίσκονταν σε διαρκή εγρήγορση με σκοπό να αντιληφθούν μικροκινήσεις και μικροήχους που θα μπορούσαν να προδώσουν ένα πιθανό θηρευτή. Αυτή η εξελικτική συμπεριφορά οδηγούσε σε αυξημένα επίπεδα στρες, και παρόλο που η σύγχρονη κοινωνία προστατεύει τον άνθρωπο από τα άγρια ζώα και τους θηρευτές, ο εξελικτικός χρόνος που μεσολάβησε από την εποχή των σπηλαίων είναι ελάχιστος κι έτσι ο σύγχρονος άνθρωπος είναι ακόμα γενετικά συνδεδεμένος με χαρακτηριστικά και συμπεριφορές των επιτυχημένων εξελικτικά προγόνων του. Τη γενετική και επιγενετική του κινδύνου που ελλοχεύει και της απειλούμενης επιβίωσης, που βασίζονται στη μόνιμη επαγρύπνηση και την αυξημένη ανάγκη για ανάλυση της εναλλαγής των μοτίβων, των μικροκινήσεων, των μικροήχων και όλων των πληροφοριών που αντιλαμβάνονται οι ανθρώπινες αισθήσεις, αξιοποιεί εμπορικά και εκμεταλλεύεται μια ολόκληρη βιομηχανία που έχει δομηθεί πίσω από τις διάφορες διαδικτυακές πλατφόρμες πάσης φύσεως.

Επιπλέον, ο άνθρωπος από αρχαιοτάτων χρόνων έχει προσαρμοστεί εξελικτικά σε κοινωνίες όπου παρακολουθείται, κρίνεται και αναζητά την αποδοχή των ανθρώπων που συναναστρέφεται εντός της κοινωνίας που ζει. Την ανάγκη αυτή για αποδοχή χρησιμοποιούν τα σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έτσι ώστε να διεγείρουν το ανθρώπινο ένστικτο για επιβίωση που οδηγεί σε συνεχή ενεργοποίηση και έκκριση αδρεναλίνης και κορτιζόλης στο αίμα και τελικά σε σταδιακό εθισμό.

Η μεγάλη αλλαγή που συνέβη με την άνθηση της ψηφιακής τεχνολογίας, δεν είναι ιστορικά η πρώτη, καθώς στο παρελθόν η ανθρωπότητα έχει αντιμετωπίσει ξανά μεγάλες και απότομες αλλαγές (π.χ. η ανακάλυψη της τυπογραφίας από το Γουτεμβέργιο, η βιομηχανική επανάσταση, διάφοροι πόλεμοι, κ.α.). Φυσικά, οι αλλαγές που προκύπτουν από την έκθεση στην τεχνολογία δεν είναι όπως είδαμε πάντα επικίνδυνες, αλλά μπορούν να γίνουν αν δεν υπάρχει μέτρο και ορθολογική επιστημονική προσέγγιση. Ένα από τα πιο γνωστά αρχαιοελληνικά ρητά ανήκει στον Κλεόβουλο το Λίνδιο, ο οποίος αναφέρει: «Παν μέτρον άριστον», που σημαίνει ότι ο άνθρωπος πρέπει να αποφεύγει τις ακρότητες και να τηρεί το μέτρο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Με αυτό το ρητό κατά νου, είναι βέβαιο ότι στα χέρια ενός εξειδικευμένου, ικανού και ισορροπημένου επιστήμονα «η γνώση είναι δύναμη».

26 Ιανουαρίου, 2024