Κατηγορία: ΥΓΕΙΑ

ΓΕΩΡΓΊΟΣ Π. ΧΡΟΎΣΟΣ
Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας,
Διευθυντής, Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Υγείας Μητέρας, Παιδιού, και Ιατρικής Ακριβείας,
Επικεφαλής, Έδρα UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής,
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

—

Δημήτριος Π. Βλαχάκης
Αναπληρωτής Καθηγητής Γενετικής
Τμήμα Βιοτεχνολογίας,
Σχολή Εφαρμοσμένης Βιολογίας
και Βιοτεχνολογίας
Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών

 

Από την εποχή της Ιπποκρατικής ιατρικής μέχρι και σήμερα, τα ερευνητικά επιτεύγματα και οι νέες τεχνολογίες συνεχώς διαμορφώνουν την επιστήμη αυτή. Κάποια στιγμή, ανακαλύφτηκε το νυστέρι, η βελόνα, το στηθοσκόπιο, η αναισθησία, και άλλα πολλά, που πλέον έχουν ενταχθεί στην καθημερινότητα και θεωρούνται αναπόσπαστα κομμάτια της ιατρικής πράξης. Η εξελίξεις αυτές συνέβαλαν διαχρονικά στην ιατρική όχι μόνο για καλύτερη διάγνωση και θεραπεία, αλλά και για την απόκτηση γνώσης των κλινικών και βασικών / μοριακών μηχανισμών διαφόρων παθολογιών. Ανάλογα, στην εποχή μας αναδεικνύεται η αξία της τεχνητής νοημοσύνης καθώς παρακολουθούμε την μετατόπιση από την παραδοσιακή στην ψηφιοποιημένη ιατρική, που ενσωματώνει σύγχρονες τεχνολογίες και έξυπνους αλγόριθμους για την διαμόρφωση της Ιατρικής Ακριβείας και της Εξατομικευμένης Ιατρικής.

Από την ψηφιοποιημένη ιατρική δεν λείπουν και οι έξυπνες συσκευές (φορητές και μη) που πλέον μπορούν να παρακολουθούν μέσω αισθητήρων σε πραγματικό χρόνο και με μεγάλη ακρίβεια παραμέτρους περιβαλλοντικές, ζωτικές, φυσιολογικές, και βιολογικές. Η ενσωμάτωση εξελιγμένων αισθητήρων μικρού μεγέθους σε ένα ένδυμα έχει διαμορφώσει αυτό που πλέον αποκαλείται «έξυπνο ρούχο» και χαρακτηρίζεται ως το επόμενο υπερεργαλείο στη φαρέτρα του γιατρού. Η παρέκκλιση αυτή από την παραδοσιακή ιατρική υπόσχεται πρωτοφανείς εξελίξεις στη φροντίδα των ασθενών και στις πρακτικές υγειονομικής περίθαλψης στην ψηφιοποιημένη μας εποχή. Ήδη, η αδιάκοπη ή, μάλλον, η συνεχώς επιταχυνόμενη πορεία της τεχνολογίας έχει αναδιαμορφώσει το τοπίο της υγειονομικής περίθαλψης με την ψηφιοποίηση των ιατρικών αρχείων, τη χρήση της τηλεϊατρικής και την έλευση της τεχνητής νοημοσύνης στη στην ψηφιοποιημένη μας εποχή. Πλέον, στο προσκήνιο βρίσκονται και τα έξυπνα ρούχα, προσφέροντας ένα μοναδικό συνδυασμό φορητότητας και τεχνολογίας αιχμής για να επαναπροσδιορίσει την πρακτική της ιατρικής.
Τα έξυπνα ρούχα δεν είναι απλά φορέματα, είναι εξελιγμένα ιατρικά εργαλεία που «υφαίνονται» άψογα στον ιστό της υγειονομικής περίθαλψης. Μία από τις κύριες εφαρμογές τους είναι καταρχήν η παρακολούθηση των ζωτικών σημείων σε πραγματικό χρόνο. Από τον καρδιακό ρυθμό έως τα αναπνευστικά μοτίβα, τα έξυπνα ρούχα προσφέρουν μια ολοκληρωμένη ροή δεδομένων για μια πιο ολιστική κατανόηση της κατάστασης του ασθενούς. Η ενσωμάτωση αισθητήρων στα ρούχα επιτρέπει τον εντοπισμό ανεπαίσθητων αλλαγών στις φυσιολογικές παραμέτρους, επιτρέποντας την έγκαιρη ανίχνευση πιθανών κινδύνων για την υγεία. Η ικανότητα παρακολούθησης ασθενών πέρα από τα όρια ενός νοσοκομείου ή ενός ιατρείου ενισχύει τη συνέχεια της περίθαλψης, γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ των προσωπικών επισκέψεων. Αυτό όχι μόνο βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ασθενών, αλλά και ελαφρύνει την επιβάρυνση των υποδομών υγειονομικής περίθαλψης.

Η αυξημένη ακρίβεια και η αποτελεσματικότητα στη συλλογή δεδομένων αποτελούν κρίσιμα πλεονεκτήματα. Οι παραδοσιακές μέθοδοι καταγραφής δεδομένων ενδέχεται να εισάγουν ανθρώπινα λάθη ή να μην έχουν την ακρίβεια που απαιτείται για ιατρικές αποφάσεις. Τα έξυπνα ρούχα εξαλείφουν αυτές τις ανησυχίες παρέχοντας μια αξιόπιστη και συνεχή ροή δεδομένων ακριβείας. Οι γιατροί μπορούν να εντοπίσουν πιθανά ζητήματα προτού κλιμακωθούν, επιτρέποντας τη λήψη προληπτικών μέτρων και εξατομικευμένες παρεμβάσεις. Επιπλέον, η άνεση και η μη-παρεμβατικότητα αυτών των ενδυμάτων ενθαρρύνουν την παρατεταμένη χρήση, διασφαλίζοντας μια συνεχή και συνεπή ροή δεδομένων καθώς ενσωματώνονται απρόσκοπτα στην καθημερινή τους ζωή.

Η ενσωμάτωση της τεχνητής νοημοσύνης για την ανάλυση δεδομένων αποτελεί πλέον κοινή πρακτική. Τα έξυπνα ρούχα παράγουν τεράστιο όγκο δεδομένων και οι αλγόριθμοι τεχνητής νοημοσύνης μπορούν να διαχειριστούν αποτελεσματικά αυτές τις πληροφορίες για να εξάγουν σημαντικές πληροφορίες. Αυτό, όχι μόνο ενισχύει τις διαγνωστικές δυνατότητες αυτών των ενδυμάτων αλλά ανοίγει επίσης το δρόμο για προγνωστικές αναλύσεις, βελτιώνοντας περαιτέρω τη φροντίδα των ασθενών. Όμως, ενώ τα πλεονεκτήματα της ενσωμάτωσης των έξυπνων ρούχων στην υγειονομική περίθαλψη είναι σημαντικά, η πρακτική εφαρμογή δεν είναι χωρίς προκλήσεις, με τα ζητήματα προσωπικών δεδομένων, ιατρικού απορρήτου και ασφάλειας να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή των ανησυχιών. Τα ευαίσθητα δεδομένα υγείας που συλλέγονται από αυτά τα ρούχα απαιτούν αυστηρά μέτρα για τη διασφάλιση του απορρήτου των ασθενών και την πρόληψη της μη εξουσιοδοτημένης πρόσβασης. Η τυποποίηση αυτής της τεχνολογίας θα πρέπει συνεπώς να ακολουθήσει ένα ενιαίο πρότυπο λήψης, ανάλυσης και διαχείρισης των δεδομένων που συλλέγονται για ασφαλή και εχέμυθη ενσωμάτωση αυτών των τεχνολογιών στις κύριες ιατρικές πρακτικές. Δεδομένου ότι διαφορετικές εταιρείες αναπτύσσουν διάφορες εκδοχές έξυπνων ρούχων, η διασφάλιση της διαλειτουργικότητας και της συμβατότητας με τα υπάρχοντα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης αποτελεί μία πρόκληση.
Η μετάβαση από την παραδοσιακή στην ψηφιακή ιατρική έχει αντιμετωπιστεί με ένα βαθμό σκεπτικισμού, όχι μόνο στην ιατρική κοινότητα αλλά και στην ευρύτερη κοινωνία. Η εμπιστοσύνη της επιστημονικής κοινότητας και του κοινού στην αξιοπιστία και την αποτελεσματικότητα των ψηφιακών αυτών εργαλείων δεν είναι δεδομένη. Ωστόσο, καθώς τα επιστημονικά στοιχεία που υποστηρίζουν την πρόσθετη ιατρική αξία των έξυπνων ρούχων ολοένα και αυξάνονται, και η σύγχρονη κοινωνία εξοικειώνεται περισσότερο με τις νέες τεχνολογίες, παρακολουθούμε μία σταθερή τάση προς την χρήση τους.

Συνεργασίες μεταξύ φορέων τεχνολογίας και υγειονομικής περίθαλψης αυξάνονται και αναπτύσσονται πιο εξελιγμένες και ολοκληρωμένες λύσεις. Εξ άλλου, οι εξελίξεις στην τεχνολογία αισθητήρων οδηγούν στη σμίκρυνση των εξαρτημάτων, κάνοντας τα έξυπνα ρούχα πιο άνετα και διακριτικά. Η πρακτική χρήση τους βελτιώνεται μαζί με την αισθητική τους, και καθώς αυτά τα ενδύματα γίνονται πιο μοντέρνα και ενσωματώνονται απρόσκοπτα στις καθημερινές ντουλάπες, το στίγμα που σχετίζεται με τα ιατρικά «φορητά» (wearables) μειώνεται.
Αρκετά παραδείγματα έξυπνων ενδυμάτων που έχουν αναπτυχθεί για την προστασία της υγείας χρησιμοποιούνται σήμερα και βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής. Έξυπνα ρούχα ύπνου με ενσωματωμένους αισθητήρες, παρακολουθούν τα μοτίβα ύπνου παρέχοντας πολύτιμες πληροφορίες για τη διάγνωση διαταραχών του ύπνου στο σπίτι και την προσαρμογή θεραπευτικής στρατηγικής, υπερβαίνοντας τις μελέτες ύπνου στο εργαστήριο. Έξυπνα ρούχα με ενσωματωμένους αισθητήρες ηλεκτροκαρδιογραφήματος επιτρέπουν τη συνεχή παρακολούθηση της καρδιακής δραστηριότητας κατά τις καθημερινές δραστηριότητες, παρακολουθώντας και προστατεύοντας την υγεία ατόμων πέρα από τις παραδοσιακές διαλείπουσες εξετάσεις ΗΚΓ. Έξυπνα υφάσματα με ενσωματωμένες δυνατότητες θερμορύθμισης χρησιμοποιούνται ως ιατρικά ενδύματα. Για παράδειγμα, έξυπνοι επίδεσμοι με δυνατότητες παρακολούθησης της θερμοκρασίας μπορούν να βοηθήσουν στην ανίχνευση σημείων μόλυνσης σε πληγές, εντοπίζοντας αλλαγές στη θερμοκρασία. Για τους διαβητικούς ασθενείς, σχεδιάζονται έξυπνα ρούχα για να παρακολουθούν μη επεμβατικά τα επίπεδα γλυκόζης. Χρησιμοποιώντας τεχνολογίες αισθητήρων για την ανάλυση του ιδρώτα ή του ενδιάμεσου υγρού, παρέχεται συνεχής παρακολούθηση της γλυκόζης χωρίς την ανάγκη συχνών αιμοληψιών, προσφέροντας μια πιο άνετη και βολική μέθοδο για τη διαχείριση του διαβήτη.

Έξυπνα ενδύματα έχουν επίσης σχεδιαστεί για τη διαχείριση του στρες ενσωματώνοντας βιοαισθητήρες που μπορούν να ανιχνεύσουν αλλαγές στη μεταβλητότητα του καρδιακού ρυθμού, την αγωγιμότητα του δέρματος και άλλους φυσιολογικούς δείκτες. Τέλος, έχουμε παραδείγματα εφαρμογής έξυπνων ρούχων για την παρακολούθηση της υγείας των ηλικιωμένων αλλά και για την ενίσχυση της μετεγχειρητικής φροντίδας και αποκατάστασης ασθενών.

Τα έξυπνα ρούχα αποτελούν την σύγκλιση της τεχνολογίας και της υγειονομικής περίθαλψης, υπερβαίνοντας τις συμβατικές πρακτικές. Οι γιατροί, που κάποτε βασίζονταν σε πρακτικές εξετάσεις και καθιερωμένα ιατρικά εργαλεία, πλέον υιοθετούν την καινοτομία που προσφέρουν τα έξυπνα ρούχα ως υπερεργαλείο στη φαρέτρα τους. Καθώς ξετυλίγεται η επόμενη δεκαετία, το νυστέρι και το στηθοσκόπιο θα ενωθούν με ένα σύνολο έξυπνων ενδυμάτων, ωθώντας την υγειονομική περίθαλψη σε μια νέα εποχή εξατομικευμένης ιατρικής, βασισμένης στα δεδομένα και με επίκεντρο τον ασθενή. Το ταξίδι από τον σκεπτικισμό στην αποδοχή βρίσκεται σε εξέλιξη, με τη δυνατότητα να αναδιαμορφώσει τη φαρέτρα του γιατρού και να επαναπροσδιορίσει την ίδια την πρακτική της ιατρικής επιστήμης.

ΣΟΦΙΑ ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗ
Φαρμακοποιός

Ιατροτεχνολογικό προϊόν, ένας όρος που εμπεριέχει όργανα, συσκευές, εξοπλισμό, υλικά αλλά και λογισμικό, που εξυπηρετούν και προάγουν την προστασία της δημόσιας υγείας. Παράλληλα με την εξέλιξη της ιατρικής, της ανάπτυξης φαρμάκων, έχουμε πρόοδο, βελτίωση και ανάπτυξη, προϊόντων και υλικών, τα οποία χρησιμοποιούνται για την πρόληψη στην υγεία αλλά και την διάγνωση, παρακολούθηση, ανακούφιση της ασθένειας, του τραύματος ή βελτίωση της αναπηρίας, καθώς επίσης test για έλεγχο σύλληψης και εντοπισμό γονιμότητας.
Όλος ο παραφαρμακευτικός εξοπλισμός των φαρμακείων (επιδεσμικά υλικά, σύριγγες, καθετήρες κλπ.) όπως επίσης πιεσόμετρα, μετρητές σακχάρου, test ανίχνευσης ασθενειών και άλλα, καθώς και ο εξοπλισμός νοσοκομείων και χειρουργείων, αποτελούν το ευρύ φάσμα των ιατροτεχνολογικών προϊόντων.

Microlife BP B3 AFIB

Το πιεσόμετρο Microlife BP B3 AFIB είναι κλινικά πιστοποιημένο για ακριβή και άνετη μέτρηση της αρτηριακής πίεσης στο σπίτι, ακόμα και για άτομα με ειδικές ανάγκες (διαβήτης, εγκυμοσύνη, παχυσαρκία κ.ά.). Διαθέτει την καινοτόμο τεχνολογία AFIB SENS για έγκαιρη ανίχνευση κολπικής μαρμαρυγής, ενώ προσφέρει τριπλή μέτρηση (MAM) με το πάτημα ενός κουμπιού. Συνοδεύεται από 10ετή εγγύηση Microlife STAR PLATINUM.

Η επιστημονική και τεχνολογική πρόοδος διεύρυνε αυτό το φάσμα με εμφυτεύματα, συσκευές υποβοήθησης λήψης φαρμάκων με αναπνευστικές εισπνοές, νέες μορφές διάθεσης φαρμάκων σε μορφή ρινικών ή από στόματος ψεκασμών (όπου κρίνεται ότι η απορρόφηση είναι πιο ικανοποιητική).

Η μεγάλη επανάσταση της τεχνολογίας των τελευταίων χρόνων με την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης έρχεται και στο συγκεκριμένο τομέα να φέρει λογισμικά και μεθόδους, που θα διευκολύνουν την καθημερινότητα του υγιούς ατόμου στους βασικούς πυλώνες της πρόληψης που είναι η διατροφή, η άσκηση και η αξιολόγηση των εξετάσεων τους. Θα βοηθήσει παράλληλα τον ασθενή στη συμμόρφωση της θεραπείας του και σε προτάσεις, τρόπο ζωής και άσκησης, προσαρμοσμένες στις ανάγκες του οργανισμού, λαμβάνοντας υπόψη τη δεδομένη κατάσταση της υγείας του.

Το σπουδαιότερο, θα επιτύχει μια σύνδεση γιατρού – φαρμακοποιού – ασθενή, η οποία θα εξασφαλίσει απόλυτα εξατομικευμένη αντιμετώπιση του ασθενή, δίνοντας τη δυνατότητα στο θεράποντα γιατρό να έχει μια πλήρη εικόνα της εξέλιξης και πιστής εφαρμογής της θεραπείας. Και όλα αυτά μέσω smartphones!
Aναμένουμε τη νέα αυτή καινοτομία στον τομέα της υγείας με πολλή χαρά, δεδομένου ότι αναπτύσσεται από Eλληνική εταιρεία που έχει ολοκληρώσει ήδη τις εγκρίσεις βάσει των προδιαγραφών που ορίζει ο Ε.Ο.Φ και η Ευρωπαϊκή Ένωση (Ε.Μ.Α) έχει εφαρμοστεί πιλοτικά καταρχήν και πρόκειται το Φεβρουάριο να τεθεί στη διάθεση του πληθυσμού.
Κρατάμε και αξιοποιούμε τα καλά που μας προσφέρει η τεχνητή νοημοσύνη, για να γίνουμε καλύτεροι και πιο αποδοτικοί σαν επιστήμονες υγείας στην υπηρεσία του ανθρώπου.

Ούτως ή άλλως, τα δεδομένα στα ρομπότ θα τα δίνουμε εμείς. Δεν πρόκειται να μας αντικαταστήσουν, όπως κάποιοι εξαγγέλλουν. Απλά, θα τα χρησιμοποιήσουμε για να μας κάνουν καλύτερη τη ζωή.

Άλλωστε, όπως είπε η Σάρα Χάρπερ (Διευθύντρια Γεροντολογίας στο πανεπιστήμιο της Οξφόρδης) που αυτές τις ημέρες βρίσκεται στην Ελλάδα σαν ομιλήτρια στο Συνέδριο του Economist, «…δεν είναι απίθανο σε κάποιες χώρες αυτόν τον αιώνα να δούμε έως και τον μισό πληθυσμό να φτάνει τα 100 χρόνια».
Διάρκεια ζωής λοιπόν, αλλά και ποιότητα κατά τη διάρκεια με τη βοήθεια της επιστήμης και της τεχνολογίας.

ΓΕΩΡΓΊΟΣ Π. ΧΡΟΎΣΟΣ
Ομότιμος Καθηγητής Παιδιατρικής και Ενδοκρινολογίας,
Διευθυντής, Ερευνητικό Πανεπιστημιακό Ινστιτούτο Υγείας Μητέρας, Παιδιού,
και Ιατρικής Ακριβείας,
Επικεφαλής, Έδρα UNESCO Εφηβικής Υγείας και Ιατρικής,
Μονάδα Κλινικής και Μεταφραστικής Έρευνας στην Ενδοκρινολογία,
Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών

—

Κωνσταντίνα Δραγουμάνη
Διατροφή, Ευεξία και Δημόσια Υγεία
PhDc, Μεταβολισμός και Παχυσαρκία, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ

Τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί άλματα στον τομέα της τεχνολογίας, με παράλληλη έκρηξη της πληροφορίας αλλά και της πρόσβασης σε αυτή. Ας πάρουμε για παράδειγμα την τεχνητή νοημοσύνη (AI), η οποία έχει επηρεάσει και εξακολουθεί να επηρεάζει την καθημερινή μας ζωή με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους, με τις επιπτώσεις της να είναι θετικές, αρνητικές ή ουδέτερες. Μια από αυτές τις τεχνολογίες οι οποίες άλλαξαν τον τελευταίο καιρό την καθημερινή ζωή πολλών ανθρώπων είναι το ChatGPT. Αυτό είναι ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης, που χρησιμοποιείται για πολλούς σκοπούς, όπως η παροχή βοήθειας σε χρήστες με ερωτήσεις και προβλήματα, η παραγωγή περιεχομένου, η δημιουργία chatbots και πολλά άλλα. Έχει εκπαιδευτεί σε μεγάλο όγκο δεδομένων από το Διαδίκτυο και μπορεί να απαντήσει σε ερωτήσεις και να δημιουργήσει κείμενο που φαίνεται σαν να το έγραψε συγγραφέας. Το ChatGPT και άλλα παρόμοια μοντέλα έχουν εφαρμογές σε πολλούς τομείς της καθημερινότητας, από την αυτοματοποίηση των υπηρεσιών εξυπηρέτησης πελατών μέχρι τη βοήθεια στη συγγραφή κειμένου και στην επίλυση προβλημάτων.

Ειδική μνεία αξίζει να γίνει και στις ψηφιακές τεχνολογίες υγείας (digital health technologies). Αυτές αφορούν τη χρήση ψηφιακών τεχνολογιών και τεχνολογιών πληροφορικής για τη βελτίωση των παροχών υγείας και υγειονομικής περίθαλψης. Αυτές οι τεχνολογίες έχουν μεταμορφώσει τον κλάδο της υγείας προσφέροντας καινοτόμες λύσεις σε διάφορες προκλήσεις. Ενδεικτικά αξίζει να αναφερθούν κάποιες από αυτές όπως: τα ηλεκτρονικά μητρώα ασθενών, η τηλεϊατρική, οι φορητές συσκευές καταγραφής ζωτικών σημείων (Wearable Health Devices), οι εφαρμογές υγείας για κινητά τηλέφωνα (Μobile Health), η ανταλλαγή πληροφοριών υγείας μεταξύ διαφορετικών οργανισμών υγειονομικής περίθαλψης, η τεχνητή νοημοσύνη στον τομέα της Υγείας, η ρομποτική χειρουργική, η γονιδιωματική και εξατομικευμένη ιατρική, η απομακρυσμένη παρακολούθηση ασθενών, οι ψηφιακές θεραπείες/παρεμβάσεις, τα chatbot και οι εικονικοί βοηθοί (virtual assistants).

Ας αναλογιστούμε σε ένα απλό παράδειγμα 2 γιατρούς, ο ένας έχει πρόσβαση σε 100 φακέλους ασθενών, ενώ ο άλλος με τη βοήθεια της ψηφιακής μεταρρύθμισης έχει πρόσβαση σε 10.000.000 φακέλους ασθενών, και μάλιστα με οργανωμένο τρόπο και υποστηρικτικό αλγόριθμο που τον βοηθά να πάρει μόνο τη χρήσιμη πληροφορία που αναζητά για την/τον ασθενή του. Οι ψηφιακές τεχνολογίες υγείας έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν την εκτίμηση των αποτελεσμάτων των ασθενών, να αυξήσουν την αποτελεσματικότητα της υγειονομικής περίθαλψης, να μειώσουν το κόστος και να ενδυναμώσουν τα άτομα να αναλάβουν πιο ενεργό ρόλο στη διαχείριση της υγείας τους. Ωστόσο, έρχονται επίσης με προκλήσεις που σχετίζονται με την ασφάλεια των δεδομένων, τη συμμόρφωση με τους κανονισμούς, και την ανάγκη προσαρμογής των επαγγελματιών υγείας σε αυτά τα νέα εργαλεία.
Στις μέρες μας έχει εισαχθεί ο όρος «ψηφιακή καταπόνηση», για να περιγράψει την αρνητική επίπτωση που συνεπάγεται η υπερβολική έκθεση στην ψηφιακή πληροφορία και τεχνολογία. Επιπλέον, η έκθεση στην ψηφιακή πληροφορία και τεχνολογία έχει μετακινηθεί ηλικιακά και στα 2 άκρα (σε γηραιότερους ανθρώπους και σε όλο πιο μικρά παιδιά). Η ιδιαιτερότητα και ίσως το ενδεχόμενο πρόβλημα στην περίπτωση των μικρών παιδιών, σε σύγκριση με τις άλλες ομάδες του πληθυσμού, είναι ότι η επιγενετική και νευροβιολογική τους ανάπτυξη επιτελείται υπό την επήρεια της τεχνολογικής έκρηξης που βιώνουμε (δεδομένου ότι ο εγκέφαλος αναπτύσσεται και έχει μεγάλη πλαστικότητα μέχρι και τα 25 έτη). Επιπλέον, τα παιδιά αποτελούν ένα πολύ σημαντικό μερίδιο αγοράς για τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον χώρο της ψηφιακής ανάπτυξης και τεχνολογίας.

Ας δούμε όμως αναλυτικότερα τι σημαίνει ο όρος «ψηφιακή καταπόνηση»

Η ψηφιακή καταπόνηση είναι η έννοια που περιγράφει την αρνητική επίπτωση που έχει η υπερβολική έκθεση και χρήση της τεχνολογίας και των ψηφιακών συσκευών στην ψυχοσωματική υγεία και την ευεξία των ανθρώπων. Αυτή η κατάσταση εμφανίζεται όταν κάποιος νιώθει κούραση, άγχος, εξάντληση ή άλλα αρνητικά συμπτώματα λόγω της υπερβολικής χρήσης ψηφιακών συσκευών και υπηρεσιών. Πιο συγκεκριμένα, οι πολλές ώρες μπροστά από οθόνες υπολογιστών, τηλεφώνων και ταμπλέτων, μπορεί να οδηγήσουν σε πιθανή καταπόνηση των ματιών και πονοκεφάλους («cyborg stress»). Η υπερβολική χρήση κοινωνικών μέσων και η συνεχής σύνδεση στο Διαδίκτυο μπορεί να απομονώσει τους ανθρώπους από τον πραγματικό κόσμο και τις ανθρώπινες σχέσεις, προκαλώντας αίσθημα απομόνωσης και μοναξιάς. Η έκθεση σε μεγάλο όγκο πληροφοριών και ειδήσεων μέσω του Διαδικτύου, μπορεί να οδηγήσει σε σύγχυση και άγχος («metamodern stress»). Η υπερβολική χρήση κοινωνικών μέσων, παιχνιδιών και άλλων ψηφιακών εφαρμογών μπορεί επίσης να δημιουργήσει συμπεριφορικό εθισμό και να επηρεάσει αρνητικά την καθημερινή ζωή και τις ευθύνες ενός ατόμου.

Είναι πολύ χαρακτηριστικό το γεγονός ότι η καταπόνηση των ματιών από την έκθεση σε οθόνες περιγράφεται με τον όρο «ψηφιακή κόπωση των ματιών». Αυτή είναι η κατάσταση που προκύπτει από την παρατεταμένη χρήση ψηφιακών συσκευών, όπως υπολογιστές, έξυπνα κινητά τηλέφωνα, ταμπλέτες και άλλες ηλεκτρονικές οθόνες. Είναι γνωστή και ως “ψηφιακό σύνδρομο της όρασης” ή “computer vision syndrome (CVS)” στα Αγγλικά. Αυτή η κατάσταση περιλαμβάνει διάφορα συμπτώματα που προκαλούνται από την εκτεταμένη χρήση ψηφιακών οθονών όπως: ξηρότητα των ματιών, κοκκινίλα, κνησμός, αίσθημα καύσου, ασάφεια της όρασης (ιδίως όταν υπάρχει εναλλαγή μεταξύ ψηφιακών συσκευών και καθηκόντων), πονοκέφαλος (ιδιαίτερα όταν παρακολουθείται η οθόνη για μεγάλα χρονικά διαστήματα χωρίς διακοπές), πόνος στον αυχένα και τους ώμους (λόγω κακής στάσης) και δυσκολία εστίασης. Οι κύριοι παράγοντες που συντελούν στην ψηφιακή κόπωση των ματιών είναι ίσως η έκθεση στο μπλε φως των οθονών, η κοντινή απόσταση χρήσης της οθόνης, η αντανάκλαση και η ανακόλουθη φωτεινότητα της οθόνης.
Στην πληθυσμιακή ομάδα των παιδιών ενέχει εξίσου κίνδυνος ψηφιακής κόπωσης των ματιών, καθώς τα τελευταία χρόνια είναι αυξημένη η χρήση ψηφιακών συσκευών και η έκθεση σε αυτές για μεγάλα χρονικά διαστήματα μπορεί να προκαλέσει παρόμοια συμπτώματα με αυτά των ενηλίκων. Οι παιδικοί φακοί των ματιών ίσως είναι ακόμη πιο ευαίσθητοι στην ψηφιακή κόπωση, και η εκτεταμένη χρήση ψηφιακών συσκευών μπορεί να επηρεάσει την όραση των παιδιών και να προκαλέσει αναστάτωση στον ύπνο τους. Επιπλέον, τα παιδιά μπορεί να μην είναι τόσο συνειδητοποιημένα όσον αφορά την ανάγκη για ανάπαυση των ματιών και πρόληψη της κόπωσης όσο οι ενήλικες.

Το ανθρώπινο μάτι μετατρέπει μια εικόνα σε νευρική ώση μέσω μιας πολύπλοκης διαδικασίας που ονομάζεται οπτική μεταγωγή. Η διαδικασία ξεκινά όταν το φως από το εξωτερικό περιβάλλον εισέρχεται στο μάτι μέσω του κερατοειδούς, του διαφανούς εξώτατου στρώματος του ματιού. Ο κερατοειδής βοηθά στην εστίαση του εισερχόμενου φωτός. Το φως περνά μέσα από την κόρη και στη συνέχεια ταξιδεύει μέσα από τον φακό. Ο φακός εστιάζει περαιτέρω το φως στο πίσω μέρος του ματιού. Το εστιασμένο φως φτάνει στον αμφιβληστροειδή, ένα ευαίσθητο στο φως στρώμα ιστού που καλύπτει την εσωτερική πίσω επιφάνεια του ματιού. Ο αμφιβληστροειδής περιέχει εκατομμύρια εξειδικευμένα κύτταρα με ειδικούς φωτοϋποδοχείς γνωστά ως ραβδία και κωνία. Όταν το φως χτυπά τα κύτταρα των φωτοϋποδοχέων πυροδοτεί μια σειρά από ηλεκτροχημικές αλλαγές. Αυτές έχουν ως αποτέλεσμα την ενεργοποίηση μιας φωτοευαίσθητης χρωστικής στα κύτταρα με τους φωτοϋποδοχείς. Η ενεργοποίηση της χρωστικής οδηγεί σε αλλαγή στο δυναμικό της μεμβράνης αυτών των κυττάρων. Αυτή η αλλαγή δημιουργεί ηλεκτρικά σήματα με τη μορφή διαβαθμισμένων δυναμικών. Η αλλαγή στο δυναμικό της μεμβράνης προκαλεί την απελευθέρωση νευροδιαβιβαστών από κωνία και ραβδία. Αυτοί οι νευροδιαβιβαστές σηματοδοτούν τα γειτονικά διπολικά κύτταρα στον αμφιβληστροειδή. Τα διπολικά κύτταρα είναι ενδιάμεσοι νευρώνες στον αμφιβληστροειδή που διεγείρονται από τα κωνία και ραβδία. Ενσωματώνουν και μεταδίδουν τα σήματα από τους φωτοϋποδοχείς στα γαγγλιακά κύτταρα, τα οποία είναι οι νευρώνες εξόδου του αμφιβληστροειδούς.

Εν συνεχεία, τα γαγγλιακά κύτταρα διεγείρονται από πολλαπλά διπολικά κύτταρα και ενσωματώνουν αυτά τα σήματα. Όταν ένα γαγγλιακό κύτταρο λαμβάνει επαρκή διέγερση, δημιουργεί ένα δυναμικό δράσης, το οποίο είναι η νευρική ώση. Οι άξονες των γαγγλιακών κυττάρων συγκλίνουν σε ένα σημείο στον αμφιβληστροειδή που ονομάζεται οπτικός δίσκος. Αυτοί οι άξονες εξέρχονται από το μάτι μέσω του οπτικού δίσκου και σχηματίζουν συλλογικά το οπτικό νεύρο. Το οπτικό νεύρο μεταφέρει τα νευρικά ερεθίσματα που παράγονται από τα γαγγλιακά κύτταρα στον εγκέφαλο. Συγκεκριμένα, τα ερεθίσματα αυτά μεταδίδονται στον θάλαμο και στον πρωτογενή οπτικό φλοιό, που βρίσκεται στον ινιακό λοβό του εγκεφάλου. Στον εγκέφαλο, οι οπτικές πληροφορίες επεξεργάζονται και ερμηνεύονται. Ο εγκέφαλος αναλύει παράγοντες όπως τα σχήματα, τα χρώματα, το βάθος και την κίνηση, επιτρέποντάς μας τελικά να αντιληφθούμε και να κατανοήσουμε την οπτική εικόνα. Αυτή η πολύπλοκη διαδικασία μετατροπής μιας εικόνας σε νευρική ώση μας δίνει τη δυνατότητα να δούμε και να κατανοήσουμε τον οπτικό κόσμο γύρω μας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι αυτή η περιγραφή παρέχει μια απλοποιημένη επισκόπηση της διαδικασίας και οι πραγματικοί μηχανισμοί που εμπλέκονται είναι ακόμη πιο περίπλοκοι και λεπτομερείς.
Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να αναλογιστούμε επιπλέον και τη συνεχόμενη ροή των πληροφοριών (streaming information) που χρησιμοποιεί εκτεταμένα η ψηφιακή τεχνολογία, και πως αυτή διεγείρει συνεχόμενα τις ανθρώπινες αισθήσεις. Η συνεχόμενη ροή πληροφοριών έχει φέρει επανάσταση στον τρόπο με τον οποίο ο άνθρωπος αποκτά πρόσβαση και απολαμβάνει ψηφιακό περιεχόμενο, προσφέροντας πρωτόγνωρη ευκολία, προσβασιμότητα και διαδραστικότητα. Όμως η συνεχόμενη ροή πληροφοριών, μπορεί να έχει διάφορες επιπτώσεις στα μάτια και τον ανθρώπινο εγκέφαλο, όταν η έκθεση σε αυτή είναι αλόγιστη. Αναφέρθηκε παραπάνω η ψηφιακή κόπωση των ματιών, ωστόσο υπάρχουν και άλλες επιπτώσεις που απειλούν την βιολογική ισορροπία του ανθρώπινου οργανισμού.

Χαρακτηριστικά μπορούν να αναφερθούν: η μειωμένη ποιότητα ύπνου (διαταραχή των προτύπων ύπνου, που οδηγούν σε στέρηση ύπνου και φτωχότερη γνωστική λειτουργία, το μπλε φως που εκπέμπεται από τις οθόνες πιθανόν επηρεάζει την παραγωγή μελατονίνης – ορμόνης που ρυθμίζει τον ύπνο), η γνωστική υπερφόρτωση (υπερφόρτωση πληροφοριών που καθιστά δύσκολη για τον εγκέφαλο την αποτελεσματική επεξεργασία, μειωμένο εύρος προσοχής), η καθιστική συμπεριφορά (ενθάρρυνση καθιστικού τρόπου ζωής, με αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης βάρους και της μειωμένης φυσικής κατάστασης, έλλειψη σωματικής δραστηριότητας), εθιστική συμπεριφορά (μερικά άτομα μπορεί να αναπτύξουν εθιστικές τάσεις, η συνεχής διαθεσιμότητα περιεχομένου, οι λειτουργίες αυτόματης αναπαραγωγής και οι εξατομικευμένες προτάσεις δυσκολεύουν τη διακοπή παρακολούθησης, οδηγώντας ενδεχομένως σε καταναγκαστική προβολή), αρνητικές επιδράσεις στην κοινωνική ζωή του ατόμου (μείωση προσωπικών κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, οι οποίες είναι απαραίτητες για την ψυχοσωματική υγεία και συναισθηματική ευεξία, οδηγώντας σε κοινωνική απομόνωση και αισθήματα μοναξιάς), ελαττωμένη προσοχή και παραγωγικότητα (δυσκολία συγκέντρωσης ή μειωμένη παραγωγικότητα).

Κοιτάζοντας πίσω στο χρόνο με μια εξελικτική ματιά, ο άνθρωπος υπήρξε θηρευτής αλλά και θήραμα στη διάρκεια της εξέλιξής του. Η έλλειψη της ικανότητας της νυχτερινής όρασης ήταν ένα εξελικτικό μειονέκτημα που έπρεπε να ξεπεράσει για να επιβιώσει. Λόγω αυτού του μειονεκτήματος, βρήκε καταφύγιο σε σπηλιές, όπου κρυβόταν τη νύχτα ώστε να μην εκτίθεται και τελικά να μην γίνεται βορά σε άλλους θηρευτές. Η ικανότητα επιβίωσης στη φύση συνδέεται με διαρκή εγρήγορση και ικανότητα ανάλυσης των ερεθισμάτων και των σημάτων. Έτσι για παράδειγμα, οι πρώτοι άνθρωποι βρίσκονταν σε διαρκή εγρήγορση με σκοπό να αντιληφθούν μικροκινήσεις και μικροήχους που θα μπορούσαν να προδώσουν ένα πιθανό θηρευτή. Αυτή η εξελικτική συμπεριφορά οδηγούσε σε αυξημένα επίπεδα στρες, και παρόλο που η σύγχρονη κοινωνία προστατεύει τον άνθρωπο από τα άγρια ζώα και τους θηρευτές, ο εξελικτικός χρόνος που μεσολάβησε από την εποχή των σπηλαίων είναι ελάχιστος κι έτσι ο σύγχρονος άνθρωπος είναι ακόμα γενετικά συνδεδεμένος με χαρακτηριστικά και συμπεριφορές των επιτυχημένων εξελικτικά προγόνων του. Τη γενετική και επιγενετική του κινδύνου που ελλοχεύει και της απειλούμενης επιβίωσης, που βασίζονται στη μόνιμη επαγρύπνηση και την αυξημένη ανάγκη για ανάλυση της εναλλαγής των μοτίβων, των μικροκινήσεων, των μικροήχων και όλων των πληροφοριών που αντιλαμβάνονται οι ανθρώπινες αισθήσεις, αξιοποιεί εμπορικά και εκμεταλλεύεται μια ολόκληρη βιομηχανία που έχει δομηθεί πίσω από τις διάφορες διαδικτυακές πλατφόρμες πάσης φύσεως.

Επιπλέον, ο άνθρωπος από αρχαιοτάτων χρόνων έχει προσαρμοστεί εξελικτικά σε κοινωνίες όπου παρακολουθείται, κρίνεται και αναζητά την αποδοχή των ανθρώπων που συναναστρέφεται εντός της κοινωνίας που ζει. Την ανάγκη αυτή για αποδοχή χρησιμοποιούν τα σύγχρονα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έτσι ώστε να διεγείρουν το ανθρώπινο ένστικτο για επιβίωση που οδηγεί σε συνεχή ενεργοποίηση και έκκριση αδρεναλίνης και κορτιζόλης στο αίμα και τελικά σε σταδιακό εθισμό.

Η μεγάλη αλλαγή που συνέβη με την άνθηση της ψηφιακής τεχνολογίας, δεν είναι ιστορικά η πρώτη, καθώς στο παρελθόν η ανθρωπότητα έχει αντιμετωπίσει ξανά μεγάλες και απότομες αλλαγές (π.χ. η ανακάλυψη της τυπογραφίας από το Γουτεμβέργιο, η βιομηχανική επανάσταση, διάφοροι πόλεμοι, κ.α.). Φυσικά, οι αλλαγές που προκύπτουν από την έκθεση στην τεχνολογία δεν είναι όπως είδαμε πάντα επικίνδυνες, αλλά μπορούν να γίνουν αν δεν υπάρχει μέτρο και ορθολογική επιστημονική προσέγγιση. Ένα από τα πιο γνωστά αρχαιοελληνικά ρητά ανήκει στον Κλεόβουλο το Λίνδιο, ο οποίος αναφέρει: «Παν μέτρον άριστον», που σημαίνει ότι ο άνθρωπος πρέπει να αποφεύγει τις ακρότητες και να τηρεί το μέτρο κατά τη διάρκεια της ζωής του. Με αυτό το ρητό κατά νου, είναι βέβαιο ότι στα χέρια ενός εξειδικευμένου, ικανού και ισορροπημένου επιστήμονα «η γνώση είναι δύναμη».

 

 

Άγγελος Πάλλης
Εκτοετής Φοιτητής Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ

Ως αναιμία ορίζεται η μείωση της φυσιολογικής αιμοσφαιρίνης (Hb) στο αίμα, της πρωτεΐνης δηλαδή που υπάρχει στα ερυθροκύτταρα και είναι υπεύθυνη για τη μεταφορά του οξυγόνου στους ιστούς και στα όργανα. Η ποσότητα αυτή μπορεί να υπολογιστεί στην εξέταση αίματος και τα όρια στον άντρα είναι 13 g/dl, ενώ στη γυναίκα 12 g/dl.
Η κατάσταση αυτή οφείλεται σε πλειάδα παραγόντων ενώ διακρίνεται σε αρκετές κατηγορίες ανάλογα με το υποκείμενο αίτιο. Η συχνότερη μορφή της είναι αυτή που προκαλείται λόγω ελλείμματος σιδήρου, η γνωστή σε όλους σιδηροπενική αναιμία. Η σιδηροπενική αναιμία προσβάλλει παγκοσμίως πάνω από 1,2 δισεκατομμύρια ανθρώπους, κυρίως σε χώρες χαμηλού/μεσαίου κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου, καθιστώντας την ως 1 από τις 5 κύριες αιτίες αναπηρίας και προκαλώντας ποικίλες επιδράσεις όπως μειωμένη γνωστική λειτουργία και μειωμένη σωματική ικανότητα.

Ο σίδηρος προσλαμβάνεται καθημερινά με τη διατροφή. Αυτός μπορεί ή να αποθηκευτεί σε αποθήκες σιδήρου που καλούνται φερριτίνες (ενδοκυτταρικές πρωτεΐνες), ή να χρησιμοποιηθεί για την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων ή να αξιοποιηθεί για άλλους σκοπούς. Αναλόγως των αναγκών σε σίδηρο αυτός μεταβολίζεται στο λεπτό έντερο όπου μπορεί είτε να αποθηκευτεί στη φερριτίνη είτε να απομακρυνθεί από εκεί και να κυκλοφορήσει στο αίμα συνδεδεμένο με ένα μόριο που ονομάζεται τρανσφερρίνη.
Βασικός ρυθμιστής εξόδου του σιδήρου αποτελεί μια πρωτεΐνη που παράγεται κατά βάση στο ήπαρ και λιγότερο στους νεφρούς και ονομάζεται εψιδίνη. Η πρωτεΐνη αυτή ελέγχει τον σίδηρο που φεύγει από τις θέσεις μεταβολισμού του με σκοπό να αποτραπεί το έλλειμμα του στον οργανισμό, αλλά και η υπερφόρτωση του οργανισμού με σίδηρο, μια δυνητικά επιβλαβή κατάσταση. Έτσι όταν έχουμε αρκετή ποσότητα σιδήρου, η πρωτεΐνη αυτή υπερπαράγεται αποτρέποντας την περαιτέρω έξοδο του από το λεπτό έντερο, ενώ όταν υπάρχει έλλειμμα, ελαχιστοποιείται η παραγωγή της οπότε έχουμε απελευθέρωση σιδήρου στην κυκλοφορία. Έτσι, σε καταστάσεις ελλείμματος σιδήρου, με αυτόν τον μηχανισμό εξαντλείται όλος ο σίδηρος που είναι αποθηκευμένος στη φερριτίνη και οδηγούμαστε σε ένδεια αυτού.

Οι λόγοι που μπορεί να παρατηρηθεί έλλειμμα σιδήρου είναι ποικίλοι. Μπορεί να οφείλονται σε αυξημένες ανάγκες σε σίδηρο (εγκυμονούσες, παιδιά), μειωμένη πρόσληψη σιδήρου με τη διατροφή, μειωμένη απορρόφηση σιδήρου (δυσανεξία στη γλουτένη, γαστρεκτομή), απώλεια αίματος (φάρμακα, αιματολογικά νοσήματα, τακτικοί αιμοδότες), λοιμώξεις, χρόνια νεφρική νόσος και πολύ σπάνια γενετικοί παράγοντες.
Τα συμπτώματα της σιδηροπενικής αναιμίας είναι μη ειδικά και συχνά ξεγελούν ακόμα και έναν έμπειρο γιατρό. Το σημαντικότερο από αυτά είναι η κούραση. Άλλα συμπτώματα αποτελούν η μειωμένη συγκέντρωση, η ζάλη, οι εμβοές, η αλωπεκία, η ωχρότητα, ο πονοκέφαλος, η ξηροδερμία. Λίγο ειδικότερα συμπτώματα αποτελούν η κοιλονυχία, το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών, η ατροφική γλωσσίτιδα (γλώσσα δίκην φράουλας), το σύνδρομο Pica (η κατανάλωση μη βρώσιμων ουσιών π.χ. παγάκια). Σπανιότατα αλλά επικίνδυνα συμπτώματα αποτελούν η στηθάγχη και η συγκοπή.

Η διάγνωση της νόσου γίνεται κατά κύριο λόγο με τη γενική αίματος. Τα ερυθρά αιμοσφαίρια είναι μειωμένα ενώ ορισμένοι δείκτες που αξιοποιούνται για να προσδιορίσουν και το είδος της αναιμίας (MCV, MCH) είναι ελαττωμένοι. Απαραίτητο στοιχείο για τη διάγνωση της νόσου είναι η φερριτίνη ορού η οποία είναι ελαττωμένη (<30 μg/l) και ουσιαστικά αυτή θέτει και τη διάγνωση και την ξεχωρίζει από άλλες καταστάσεις με παρόμοιο εργαστηριακό έλεγχο (π.χ. ετεροζυγωτία μεσογειακής αναιμίας).

Η θεραπεία της σιδηροπενικής αναιμίας συνίσταται στη χορήγηση ενώσεων σιδήρου από το στόμα 3 φορές την ημέρα αρχικά για 2 μήνες. Στη συνέχεια γίνεται επανέλεγχος του ασθενούς όπου επί βελτίωσης συνεχίζει την ίδια θεραπεία για 6-12 μήνες με σκοπό να γεμίσουν οι αποθήκες του οργανισμού με σίδηρο. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ασθενείς άνω των 50 ετών και άτομα με γνωστό ιστορικό νόσου του πεπτικού συστήματος πρέπει να πραγματοποιήσουν και ενδοσκοπικό έλεγχο προς ανίχνευση κάποιας παθολογίας που είναι υπεύθυνη για την αναιμία τους (π.χ. κακοήθεια πεπτικού) . Αντίστοιχα οι προεμμηνοπαυσιακές γυναίκες θα πρέπει να υποβληθούν σε γυναικολογικό έλεγχο για αντίστοιχη παθολογία (π.χ. μητρορραγία). Επί αποτυχίας ανταπόκρισης στην από του στόματος χορήγηση ή σε ειδικές ενδείξεις (σοβαρή αναιμία, νοσήματα εντέρου) είναι εφικτή η ενδοφλέβια χορήγηση σιδήρου με παρόμοια αποτελέσματα.
Πρόκειται για μια συχνότατη νόσο που είναι εξαιρετικά ύπουλη, ωστόσο είναι πολύ εύκολη στη διαγνωστική προσέγγιση και διαθέτει μια χρονοβόρα μεν, αλλά αποτελεσματική θεραπεία. Τόσο η εμπειρία του γιατρού όσο και η συνεργασία του ασθενούς μπορούν να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση της νόσου.

Ιωάννης Κ. Τριανταφυλλόπουλος
Επίκ. Καθηγητής Ορθοπεδικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
Διευθυντής Ε’ Ορθοπεδικής Ν.ΥΓΕΙΑ
Email:sportdoc@otenet.gr

Τους χειμερινούς μήνες αναμένουμε περισσότερους τραυματισμούς των αρθρώσεων μετά από πτώσεις σε ολισθηρές (βρεγμένες ή παγωμένες) επιφάνειες αλλά και στα χειμερινά αθλήματα. Ο αρθρικός χόνδρος έχει περιορισμένη ικανότητα αυτοεπούλωσης με αποτέλεσμα όταν τραυματισθεί να οδηγείται σε προοδευτική καταστροφή. Αν η αρχική βλάβη του χόνδρου δεν διαγνωστεί και αντιμετωπισθεί έγκαιρα τότε εγκαθίσταται οστεοαρθρίτιδα. Οι συνεχώς εξελισσόμενες μέθοδοι αποκατάστασης των χόνδρινων βλαβών οδηγούν σε όλο και πιο ικανοποιητικά αποτελέσματα.
Όσο πιο γρήγορα διαγνωσθεί και αντιμετωπισθεί μια χόνδρινη βλάβη τόσο καλύτερα αποτελέσματα αναμένονται. Αν η βλάβη αντιμετωπισθεί ένα έτος μετά την κλινική εμφάνισή της, τότε η πρόγνωση χειροτερεύει δραματικά. Στη σύγχρονη Ορθοπεδική εφαρμόζονται πλέον εξελιγμένες τεχνικές αποκατάστασης των βλαβών του αρθρικού χόνδρου με μεγάλα ποσοστά επιτυχίας.
Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει συντηρητικός τρόπος αντιμετώπισης μιας χόνδρινης βλάβης. Και αυτό για δύο λόγους: πρώτον, ο αρθρικός χόνδρος είναι ανάγγειος και δεν έχει δυνατότητα αυτοεπούλωσης και δεύτερον, δεν έχουν ακόμη βρεθεί φαρμακευτικοί παράγοντες διέγερσης του αρθρικού χόνδρου προς επιδιόρθωση αλλά ούτε και τρόποι που μία φαρμακευτική ουσία θα φτάσει στην περιοχή της βλάβης. Η χορήγηση επομένως σκευασμάτων που περιέχουν συστατικά του φυσιολογικού αρθρικού χόνδρου (γλυκοζαμίνες, χονδροϊτίνες, υαλουρονικό οξύ, κολλαγόνο) έχει βοηθητική δράση στις παρακάτω τεχνικές.
Σήμερα, η χειρουργική αποκατάσταση των χόνδρινων βλαβών πραγματοποιείται κατά κύριο λόγο με αρθροσκοπικές τεχνικές και μόνο σε περιορισμένες περιπτώσεις εκτεταμένων χόνδρινων βλαβών καταφεύγουμε σε ανοικτές χειρουργικές τεχνικές (αρθροτομές). Ο ορθοπεδικός διαθέτει πλέον μεγάλο αριθμό αρθροσκοπικών τεχνικών χονδρογένεσης και κάθε φορά εφαρμόζει κατά περίπτωση την καταλληλότερη.

Τεχνικές διέγερσης του υποχόνδριου οστού
Το οστό που βρίσκεται κάτω από τον αρθρικό χόνδρο επικοινωνεί άμεσα με τον μυελό που είναι πλούσιος σε μεσεγχυματικά κύτταρα. Τα κύτταρα αυτά αν τοποθετηθούν στις τραυματισμένες χόνδρινες επιφάνειες μετατρέπονται σε χονδροκύτταρα και παράγουν νέο αρθρικό χόνδρο. Έτσι, έχουν αναπτυχθεί οι αρθροσκοπικές τεχνικές των μικροκαταγμάτων και των μικροτρυπανισμών με τις οποίες διανοίγονται δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ της τραυματισμένης χόνδρινης επιφάνειας με το πλούσιο σε μεσεγχυματικά κύτταρα υποχόνδριο οστούν. Οι τεχνικές αυτές έχουν ικανοποιητικά αποτελέσματα αλλά για μικρού μεγέθους βλάβες.

Τεχνικές εμφύτευσης οστεοχόνδρινων κυλίνδρων
Με τις τεχνικές αυτές λαμβάνονται οστεοχόνδρινα κυλινδρικά τεμάχια από υγιείς μη-φορτιζόμενες περιοχές μιας άρθρωσης και άμεσα τοποθετούνται στις περιοχές βλάβης (τεχνικές μωσαϊκού). Εφαρμόζονται σε μεγαλύτερου μεγέθους βλάβες και σε σύγκριση με τις τεχνικές διέγερσης του μυελού παρουσιάζουν μεγαλύτερα και μακροβιότερα ποσοστά επιτυχίας που φτάνουν το 80-90%.

Μεταμόσχευση μεγάλων οστεοχόνδρινων αλλομοσχευμάτων
Σε περιπτώσεις όπου οι βλάβες του αρθρικού χόνδρου καταλαμβάνουν μεγάλη επιφάνεια της άρθρωσης και του υποχόνδριου οστού, τότε η επιλογή είναι η μεταμόσχευση μεγάλων οστεοχόνδρινων τεμαχίων από δωρητές (αλλομοσχεύματα) που έχουν υποστεί κατάλληλη προετοιμασία για την αποφυγή μετάδοσης νοσημάτων. Η τεχνική αυτή έχει άριστα κλινικά αποτελέσματα με ποσοστά επιτυχίας που αγγίζει το 90%.

Βιολογική αρθροπλαστική
Μιμούμενοι τη φύση και τον τρόπο με τον οποίο αυτή δημιουργεί αρθρικό χόνδρο αναπτύχθηκε η βιολογική αρθροπλαστική μιας άρθρωσης. Πρόκειται για την ταυτόχρονη χρησιμοποίηση όλων εκείνων των βιολογικών συστατικών που θα οδηγήσουν σε δημιουργία νέου αρθρικού χόνδρου. Τα συστατικά αυτά είναι τα: (α) Χονδρογενετικά κύτταρα δηλαδή τα καλλιεργήματα αυτόλογων χονδροκυττάρων, τα βλαστοκύτταρα που λαμβάνονται από το λιπώδη ιστό του ασθενούς και τα μεσεγχυματικά κύτταρα που λαμβάνονται από τον μυελό των οστών του ασθενούς. (β) Μεμβράνες – ικριώματα, προϊόντα τεχνολογίας οι οποίες προσφέρουν προστασία στα κύτταρα ως σταθερό υπόστρωμα, προσκόλληση στην περιοχή της βλάβης ώστε τα κύτταρα να μην χάνονται μέσα στο αρθρικό υγρό αλλά και πλέον είναι φορτωμένες με αυξητικούς παράγοντες που διεγείρουν τα κύτταρα στο να κατασκευάσουν νέο αρθρικό χόνδρο. (γ) Περιβάλλον – αυξητικοί παράγοντες, όπου είναι πρωτεΐνες αποθηκευμένες στα ανθρώπινα αιμοπετάλια και ένας από τους πολλαπλούς ρόλους τους είναι η επούλωση των χόνδρινων βλαβών. Απομονώνονται από το αίμα του ασθενούς κατά την έναρξη της επέμβασης και στη συνέχεια τοποθετούνται στην περιοχή της βλάβης. (δ) Μεταμόσχευση μηνίσκων, συνθετικών ή αλλομοσχευμάτων όπου τοποθετούνται όταν υπάρχουνε εκτεταμένες βλάβες των φυσικών μηνίσκων.

Γονιδιακή θεραπεία χόνδρινων βλαβών
Η γονιδιακή θεραπεία έχει βρει σημαντικό πεδίο στην έρευνα της χονδρογένεσης. Γονιδιακοί φορείς ή γενετικά τροποποιημένα χονδροκύτταρα ή μεσεγχυματικά κύτταρα τοποθετούνται στην περιοχή της βλάβης και είναι ρυθμισμένα ώστε να παράγουν αυξητικούς παράγοντες που οδηγούν στην παραγωγή νέου αρθρικού χόνδρου (χονδρογένεση). Ακόμα όμως η γονιδιακή θεραπεία βρίσκεται σε ερευνητικό επίπεδο και δεν έχει προχωρήσει σε κλινικές δοκιμές.

Αριστείδης Πατρινός
Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
www.apatrinos.gr

«Γκουχου γκουχου. Μα καλά πως είναι δυνατόν να αρρώστησα πάλι, αφού παίρνω τις βιταμίνες μου και βάζω αντισηπτικό στα χέρια μου;»

Η αλήθεια είναι ότι συχνά συγχέουμε την ενίσχυση του ανοσοποιητικού με την λήψη φαρμάκων και συμπληρωμάτων. Προφανώς, στον έντονα καταναλωτικό κόσμο που ζούμε μας έχει εμφυτευτεί η ιδέα πως το μόνο που χρειάζεται να κάνουμε για να ενισχύσουμε την άμυνα του οργανισμού μας, είναι να πάρουμε ένα προϊόν. Βέβαια, το ανοσοποιητικό σύστημα είναι ιδιαίτερα πολύπλοκο και πολυδιάστατο. Έτσι είναι απαραίτητο να κάνουμε στοχευμένες αλλαγές στον συνολικό τρόπο ζωής μας προκειμένου να το ενδυναμώσουμε αποτελεσματικά.
1. Ανοσοδιατροφή:
Περίπου το 70% των κυττάρων του ανοσοποιητικού μας βρίσκονται στο λεπτό έντερο. Επομένως είναι λογικό ένα μεγάλο μέρος της ανοσοποίησης να συνδέεται και με τις διατροφικές μας συνήθειες.

Τι να αποφύγω;
Είναι καλό να αποφύγετε τα υπερεπεξεργασμένα τρόφιμα, δηλαδή τα τρόφιμα που είναι πλούσια σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες και κακά λιπαρά. Αυτά, όπως και η κατανάλωση αλκοόλ είναι ιδιαίτερα βλαβερά για την υγεία του εντέρου μας και κατά συνέπεια για το ανοσοποιητικό μας.

Τι να προτιμήσω;
Προτιμήστε μια μεγάλη ποικιλία από ανεπεξέργαστες τρόφιμα που καλλιεργούνται, αλιεύονται ή εκτρέφονται αυτή την περίοδο και σε κοντινή απόσταση από εσάς. Σε γενικές γραμμές ακολουθήστε μια πλήρη μεσογειακή διατροφή και πιο συγκεκριμένα, επιλέξτε:

✤ 5 μερίδες πολύχρωμων φρούτων (ρόδι, εσπεριδοειδή, ακτινίδια, μήλα) και λαχανικών (μπρόκολο, άγρια χόρτα, παντζάρια, κόκκινο λάχανο) εποχής από μικρούς τοπικούς παραγωγούς
✤ Μεγάλη ποικιλία από ωμούς ανάλατους ξηρούς καρπούς και σπόρους (φιστίκια Βραζιλίας, κολοκυθόσπορο, κάσιους, σουσάμι)
✤ Όσπρια 1-2 φορές την εβδομάδα
✤ Θαλασσινά τουλάχιστον 1 φορά την εβδομάδα (μύδια, καλαμάρια, γαρίδες, χταπόδι)
✤ Σούπες για καλύτερη ενυδάτωση και περισσότερη προσθήκη λαχανικών και μπαχαρικών στη διατροφή σας (τραχανάς, σούπα λαχανικών, ψαρόσουπα, κοτόσουπα)
✤ Τροφές που έχουν υποστεί ζύμωση (γιαούρτι, αριάνι, κεφίρ, τουρσί)
✤ Ενισχύστε τα γεύματα σας με μπαχαρικά και μυρωδικά (ρίγανη, θυμάρι, μαϊντανός, κουρκουμά, πιπέρι καγιέν, τζίντζερ)
✤ Προσθέστε στο τέλος του μαγειρέματος εξαιρετικό παρθένο ελαιόλαδο ή αγουρέλαιο.
✤ Καταναλώστε 1 κ.γ. πολυφαινολικό ελαιόλαδο το πρωί νηστικοί.
✤ Αν είναι ανεκτό από το στομάχι σας και σας αρέσει προσθέστε σκόρδο και κόκκινο κρεμμύδι στα γεύματα σας.
Με τους παραπάνω τρόπους θα ενισχύσετε την διατροφή σας σε ψευδάργυρο, χαλκό, σελήνιο, βιταμίνες (Β,C, A, E), κερσετίνη, προβιοτικά και πρεβιοτικά, αντιοξειδωτικά και τρόφιμα με αντιικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες. Ήδη είστε σε ένα πολύ καλό επίπεδο, αλλά θα έχετε κάνει ότι καλύτερο μπορείτε για να χτίσετε ένα γερό ανοσοποιητικό όταν τα ακολουθήσετε σε συνδυασμό με τα παρακάτω.

2. Συνολικός τρόπος ζωής:
✤ Ενημερωθείτε από τον ενημερωμένο θεράποντα ιατρό σας και κατ’ επέκταση από έναν εξειδικευμένο φαρμακοποιό και διατροφολόγο για το αν είναι απαραίτητο να λάβετε κάποιο συμπλήρωμα διατροφής. (Αποφύγετε να πάρετε μόνοι σας συμπληρώματα, ειδικά σε μεγάλες δοσολογίες.)
✤ Εκτεθείτε για 15-20 λεπτά στον ήλιο καθημερινά χωρίς αντιηλιακό.
✤ Πιείτε 1-2 ελληνικά βοτανικά ροφήματα την μέρα (κυνόροδο, φασκόμηλο, τσάι του βουνού, μολόχα, δίκταμο, εχινάκεια)
✤ Βάλτε με μέτρο στην ζωή σας το μέλι και τα προϊόντας της μέλισσας σε κατάλληλες δοσολογίες (προσοχή στις αντενδείξεις).
✤ Ασκηθείτε απαραιτήτως για πάνω από 2,5 ώρες μες την εβδομάδα.
✤ Κοιμηθείτε βαθιά! Ο ποιοτικός ύπνος είναι πολύτιμος σύμμαχος.
✤ Αποφύγεται το περιττό άγχος, όπως είναι η παρακολούθηση δελτίου ειδήσεων.
✤ Ελάτε σε επαφή με την φύση έχει αγχολυτικές και αντικαταθλιπτικές ιδιότητες.
✤ Κάντε μια παύση! Μήπως χρειάζεται να φροντίσετε τον εαυτό σας;

Να θυμάστε πως οι απότομες αλλαγές στην διατροφή και τον τρόπο ζωής μας έχουν συνήθως αντίθετα αποτελέσματα. Βήμα βήμα μπορείτε να χτίσετε ένα γερό ανοσοποιητικό! Αν δείτε ότι δυσκολεύεστε να εντάξετε τα παραπάνω στην καθημερινότητα σας συνεργαστείτε με έναν εξειδικευμένο διατροφολόγο, ώστε να σας καθοδηγήσει να το κάνετε πράξη.

Παύλος Β. Μαραγκουδάκης
Ωτορινολαρυγγολόγος
Καθηγητής ΕΚΠΑ
Διευθυντής ΩΡΛ κλινικής «Ιασώ»

H φαρυγγίτιδα που εκδηλώνεται με πονόλαιμο και δυσκολία στην κατάποση είναι σύμπτωμα και όχι ασθένεια. Χαρακτηρίζεται από φλεγμονή που προκαλεί οίδημα στο οπίσθιο τμήμα της στοματικής κοιλότητας ανάμεσα στις αμυγδαλές και τον λάρυγγα. Προσβάλει ασθενείς συχνότερα το χειμώνα και νωρίς την άνοιξη.
Συνήθως την ταυτίζουμε με το κοινό κρυολόγημα και οφείλεται σε ιούς στους οποίους όμως περιλαμβάνονται η γρίπη, ο coxsackie, η μονοπυρήνωση. Η ιογενής φαρυγγίτιδα εκτός από πονόλαιμο συνοδεύεται από βήχα, μπουκωμένη μύτη με καταρροή αλλά και από πυρετό, πονοκέφαλο, μυαλγίες, αρθραλγίες και διόγκωση τραχηλικών λεμφαδένων. Τα συμπτώματα διαρκούν 2-7 ημέρες.
Είναι σημαντικό να διακρίνουμε την ιογενή από τη μικροβιακή φαρυγγίτιδα. Στη μικροβιακή η διόγκωση των λεμφαδένων είναι συχνότερη απουσιάζει ο βήχας και υπάρχει πυώδες επίχρισμα στις αμυγδαλές (κριτήρια Centor). Η διάγνωση στηρίζεται στην κλινική εξέταση του στοματοφάρυγγα επιβεβαιώνεται από τις αιματολογικές εξετάσεις και το strep test.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Στις περισσότερες περιπτώσεις πρόκειται για ιογενή φλεγμονή και η αντιμετώπιση είναι ανακουφιστική. Χορηγούμε παυσίπονα αντιπυρετικά όπως η παρακεταμόλη ή αντιφλεγμονώδη. Συνιστούμε ανάπαυση, καλή ενυδάτωση, τροφές και ποτά που ανακουφίζουν και δεν ερεθίζουν (σούπες, κρέμες, ροφήματα). Τροφές που ερεθίζουν είναι τα κρακεράκια, το ψωμί με κόρα, τα ανθρακούχα ποτά, ο καφές, το αλκοόλ, τα ωμά λαχανικά. Να αποφεύγουμε ερεθιστικούς παράγοντες όπως το κάπνισμα. Το περιβάλλον να έχει ικανοποιητική υγρασία, να αναπαυόμαστε και να παραμένουμε σπίτι όσο είμαστε ασθενείς. Βοηθούν οι παστίλιες και τα φαρμακευτικά διαλύματα για γαργάρες αλλά προσφέρουν ανακούφιση και βοηθούν τη θεραπεία οι γαργάρες με αλατόνερο. Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να παραμένουν οι ασθενείς καλά ενυδατωμένοι. Δεν είναι απαραίτητο τα υγρά που καταναλώνουν να είναι ζεστά, αρκεί να είναι αρκετά, ώστε να παραμένουν ενυδατωμένοι κύρια τη νύχτα που ξηραίνεται ο φάρυγγας και τα συμπτώματα επιδεινώνονται. Από τις ιογενείς φλεγμονές ιδιαίτερη κλινική βαρύτητα έχει η λοιμώδης μονοπυρήνωση που προκαλεί και εκδηλώσεις από άλλα συστήματα.
Εάν το αίτιο διαπιστωθεί ότι είναι μύκητας, που προσβάλλει συνήθως ανοσοκατασταλμένους και ασθενείς που χρησιμοποιούν κορτικοστεροειδή για μεγάλο διάστημα, χορηγούνται αντιμυκητιασικά.

Στις μικροβιακές φαρυγγίτιδες χορηγούνται αντιβιοτικά. Η διάγνωση βασίζεται στην κλινική εξέταση και τις αιματολογικές εξετάσεις. Για την επιβεβαίωση τής στρεπτοκοκκικής φαρυγγίτιδας αξιοποιούμε το strep test. Η στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα μπορεί να θεραπευθεί χωρίς φαρμακευτική αγωγή η πιθανότητα όμως να παρουσιασθούν επιπλοκές όπως το περιαμυγδαλικό απόστημα και ο ρευματικός πυρετός αυξάνεται σε ασθενείς που δεν λαμβάνουν θεραπεία.
Το περιαμυγδαλικό απόστημα είναι επιπλοκή της μικροβιακής αμυγδαλίτιδας όταν διασπάται η κάψα της αμυγδαλής και αναπτύσσεται συλλογή πύου. Η κλινική εικόνα επιβαρύνεται με έντονη δυσκαταποσία, ο ασθενής έχει σιελόρροια γιατί κυριολεκτικά δεν καταπίνει ούτε το σάλιο του, υψηλό πυρετό και περιορισμό της διάνοιξης του στόματος. Η θεραπεία απαιτεί χειρουργική διάνοιξη και παροχέτευση του αποστήματος.
Σε περίπτωση που στα συμπτώματα που προαναφέραμε προστεθεί δύσπνοια υπάρχει η πιθανότητα ο ασθενής να πάσχει από επιγλωττίτιδα, μία φλεγμονή που μπορεί να προκαλέσει απόφραξη του αναπνευστικού με κακή κατάληξη, σε αυτή την περίπτωση απαιτείται ο ασθενής να αντιμετωπίζεται σε νοσοκομειακή μονάδα.
Χρόνια φαρυγγίτιδα ονομάζεται όταν ο πονόλαιμος επιμένει για εβδομάδες ή υποτροπιάζει συχνά. Μετά τις τρεις εβδομάδες οι ασθενείς πρέπει να απευθύνονται σε γιατρό. Μπορεί να οφείλεται σε λοίμωξη, περιβαλλοντικούς παράγοντες, αλλεργία, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση και η αντιμετώπιση στοχεύει στο αίτιο.

Πρόληψη
Ο πονόλαιμος είναι σύμπτωμα και δεν είναι μεταδοτικός είναι όμως οι ιοί και τα μικρόβια που τον προκαλούν. Είναι εύλογο ότι πρέπει να αποφεύγουμε να ερχόμαστε σε επαφή με ασθενείς και να μοιραζόμαστε τροφές, ποτά και σκεύη με άλλους. Να πλένουμε τα χέρια μας συχνά, ιδιαίτερα πριν το φαγητό και μετά το βήχα και το φτάρνισμα και αν αυτό δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιούμε αλκοολούχα αντισηπτικά. Να μην καπνίζουμε και να αποφεύγουμε τους πολυσύχναστους χώρους σε περιόδους εξάρσεων.

Πέτρος Μπακάκος
Καθηγητής Πνευμονολογίας ΕΚΠΑ

Οι λοιμώξεις των πνευμόνων (κατώτερου αναπνευστικού) αποτελούν σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνητότητας στον γενικό πληθυσμό. Αρκεί να αναφερθεί ότι με βάση τα στοιχεία του ΠΟΥ (Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας) οι λοιμώξεις αυτές αποτελούν παγκοσμίως την 5η συχνότερη αιτία θανάτου.

Οι δυο βασικότεροι εμβολιασμοί – και προ εποχής COVID-19 – είναι ο αντιγριπικός και ο αντιπνευμονιοκοκκικός εμβολιασμός.

Αντιγριπικός Εμβολιασμός
Ο εμβολιασμός έναντι της γρίπης μπορεί να μειώσει σημαντικά τις λοιμώξεις του κατώτερου αναπνευστικού που απαιτούν νοσηλεία στο νοσοκομείο και τους θανάτους από γρίπη. Χορηγείται σε άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω βάσει ηλικιακού κριτήριου αλλά και σε άτομα 18-64 ετών με υποκείμενα χρόνια νοσήματα ή επιβαρυντικούς για σοβαρή λοίμωξη παράγοντες όπως χρόνια αναπνευστικά νοσήματα (ΧΑΠ, βρογχικό άσθμα κ.ά), χρόνια καρδιακά νοσήματα, σακχαρώδη διαβήτη, χρόνια νεφροπάθεια, χρόνιες παθήσεις ήπατος, ανοσοκαταστολή, δρεπανοκυτταρική αναιμία και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες, μεταμόσχευση οργάνων και νευρολογικά νοσήματα. Επίσης άτομα με παχυσαρκία, έγκυες γυναίκες, λεχωίδες ή θηλάζουσες, άτομα σε στενή επαφή με παιδιά <6 μηνών ή που φροντίζουν ή ζουν μαζί με άτομα με υποκείμενο νόσημα καθώς και κλειστοί πληθυσμοί (σχολές, ειδικά σχολεία, ιδρύματα χρονίως πασχόντων, μονάδες φιλοξενίας ηλικιωμένων) και εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υγείας όπως ιατρονοσηλευτικό προσωπικό συστήνεται να εμβολιάζονται για τη γρίπη. Η εμφάνιση των ανεπιθύμητων ενεργειών από το εμβόλιο είναι συνήθως ήπια και παροδική.

Αντιπνευμονιοκοκικκός εμβολιασμός
Το 13δύναμο συζευγμένο και το 23δύναμο πολυσακχαριδικό αντιπνευμονιοκοκικκό εμβόλιο που υπήρχαν εδώ και πολλά χρόνια αντικαταστάθηκαν πολύ πρόσφατα από το 20δύναμο συζευγμένο εμβόλιο. Συστήνεται η διενέργεια μιας δόσης του νέου συζευγμένου 20δύναμου εμβολίου σε ενήλικες ≥65 ετών. Σε άτομα που έχουν λάβει μόνο μια δόση 13δύναμου συζευγμένου ή μόνο μια δόση 23δύναμου εμβολίου συνιστάται να λάβουν μια δόση από το 20δύναμο νεότερο εμβόλιο τουλάχιστον 1 χρόνο μετά και με αυτόν τον τρόπο θα έχουν ολοκληρώσει τον εμβολιασμό τους κατά του πνευμονιόκοκκου για όλη τους τη ζωή.

Ο αντιπνευμονιοκοκκικός εμβολιασμός συστήνεται και σε άτομα ηλικίας 18-64 ετών με υποκείμενα νοσήματα όπως χρόνια καρδιοπάθεια, χρόνια πνευμονοπάθεια, χρόνια ηπατική νόσο, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, σακχαρώδη διαβήτη, αλκοολισμό, ανοσοκαταστολή ή που είναι καπνιστές.
Σε άτομα υψηλού κινδύνου που έχουν κάποιο από τα υποκείμενα νοσήματα που αναφέρθηκαν και που έχουν λάβει και τα 2 παλαιότερα εμβόλια μπορεί να ακολουθήσει η χορήγηση του 20δύναμου 5 έτη μετά την τελευταία δόση.
Η θωράκιση του ανοσοποιητικού συστήματος έναντι των λοιμώξεων του αναπνευστικού περιλαμβάνει εκτός από τα δυο προαναφερθέντα εμβόλια και το εμβόλιο έναντι του SARS-CoV2, το εμβόλιο κατά του κοκκύτη ενώ είναι πιθανό να προστεθεί και το εμβόλιο έναντι ενός άλλου ιού του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού (RSV).
Όσο και αν φαίνεται να γίνεται περίπλοκο το εμβολιαστικό σχήμα με περισσότερα εμβόλια που απαιτούν προγραμματισμό για τη διενέργειά τους πρέπει να καταστεί κατανοητό και σαφές ότι οι εμβολιασμοί είναι απαραίτητοι για την άμυνα έναντι των αναπνευστικών λοιμώξεων όχι μόνο για εκείνον που εμβολιάζεται αλλά και για τους γύρω του.

 

Οι περισσότεροι άνθρωποι όταν κατά τη διάρκεια του χειμώνα σκέφτονται τους ιούς έρχονται στο μυαλό τους εκείνοι που προκαλούν κρυολόγημα, γρίπη ή COVID-19. Εκτός από αυτούς όμως υπάρχουν και ορισμένοι που είναι πιθανόν να οδηγήσουν σε καρκίνο. Υπολογίζεται ότι έως και το 15% των κακοηθειών προκαλούνται από παθογόνους μικροοργανισμούς, οι περισσότεροι των οποίων είναι ιοί. Και εκτός από εκείνους που επηρεάζουν τα εσωτερικά όργανα του σώματος, υπάρχουν και άλλοι που προσβάλλουν το δέρμα.

Η μόλυνση, ωστόσο, από κάποιον δυνητικά επικίνδυνο ιό δεν καθιστά βέβαιη την ανάπτυξη καρκίνου. Αντιθέτως, οι πιθανότητες είναι μικρές. Εξάλλου, υπάρχουν τρόποι προφύλαξης, αφενός για την αποφυγή της μόλυνσης και αφετέρου για τη μείωση των πιθανοτήτων εμφάνισης της νόσου.

«Η σχέση μεταξύ ιών και καρκίνου του δέρματος έχει αποτελέσει αντικείμενο ερευνών τα τελευταία χρόνια, εξαιτίας της αναδυθείσας υπόθεσης ότι για κάθε καρκίνο του δέρματος δεν μπορεί φταίει αποκλειστικά η υπεριώδης ακτινοβολία. Για παράδειγμα, τα στοιχεία που έχουμε δείχνουν ότι η μόλυνση από υψηλού κινδύνου τύπους του ιού των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV) μπορεί να γίνει αιτία ανάπτυξης ακανθοκυτταρικού καρκινώματος του δέρματος (cSCC).

Όμως, ο συγκεκριμένος ιός έχει γίνει γνωστός από το ενδεχόμενο να προκαλέσει κονδυλώματα στο δέρμα και καρκίνο στα γεννητικά όργανα, όπως στον τράχηλο της μήτρας, το αιδοίο, το πέος, τον πρωκτό, αλλά και στη στοματική κοιλότητα. Η πλειονότητα των ανθρώπων δεν γνωρίζει ότι μπορεί να ευθύνεται και για καρκίνους του δέρματος και αυτό γιατί σπανίως αναφέρεται ως πιθανότητα», επισημαίνει ο Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος δρ Χρήστος Στάμου.

Βασική προϋπόθεση για να εξελιχθεί μια μόλυνση σε καρκίνο είναι η ύπαρξη ενός εξασθενισμένου ανοσοποιητικού συστήματος, το οποίο δεν μπορεί να εξουδετερώσει τα κύτταρα που δεν αναπτύσσονται φυσιολογικά προτού γίνουν καρκινικά ή η ανάπτυξη, από τους ιούς, μηχανισμών που το παρακάμπτουν ακόμα κι αν λειτουργεί σωστά. Ειδικότερα:

HPV

Ο HPV είναι ένας ιός που συγκαταλέγεται στα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα. Μεταδίδεται μέσω μικρών ρωγμών του δέρματος, που μπορεί να δημιουργούνται από την τριβή κατά τη σεξουαλική πράξη. Πύλη εισόδου, όμως, του ιού στον οργανισμό μπορεί να είναι και ένα κόψιμο του δέρματος, π.χ. στο χέρι.

Μέχρι σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί πάνω από 220 στελέχη (τύποι) του ιού. Οι βλάβες που προκαλεί στο δέρμα και στους βλεννογόνους (μυρμηγκιές και κονδυλώματα) μπορεί να τις καταπολεμήσει ένα ισχυρό ανοσοποιητικό σύστημα σε μερικούς μήνες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι μπορεί να εξουδετερώσει και τον ιό.

Η ύπαρξή τους στο δέρμα ακόμα και όταν δεν υπάρχουν ορατές βλάβες, θεωρείται ως ένας πρόσθετος παράγοντας κινδύνου για ανάπτυξη μη φυσιολογικών κυττάρων που μπορεί να εξελιχθούν σε καρκίνο.

Για παράδειγμα, ο τύπος 42 του ιού μέχρι σήμερα θεωρείτο ακίνδυνος και δεν περιλαμβάνεται σε εμβόλια που έχουν αναπτυχθεί για την προστασία από τους σεξουαλικά μεταδιδόμενους τύπους HPV και τις καρκινογόνες επιδράσεις τους.

Ωστόσο, επιστήμονες διαπίστωσαν ότι είναι εν δυνάμει καρκινογόνος. Σύμφωνα με μια μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Cancer Discovery, σε δείγματα που μολύνθηκαν από αυτόν διαπιστώθηκε ότι ένα ιικό ογκογονίδιο που ονομάζεται Ε7 ενεργοποιεί ένα σύνολο γονιδίων με τρόπο που είναι ειδικός για τους καρκίνους που προκαλούνται από τον HPV, κάτι που δεν συμβαίνει σε κονδυλώματα που επίσης προκαλούνται από λοιμώξεις από τον ίδιο ιό.

Προς το παρόν τα μοναδικά όπλα προστασίας που έχουμε είναι:

• Ο εμβολιασμός, ο οποίος παρέχει προστασία από 9 στελέχη του HPV και πιστεύεται, (από μελέτη που πραγματοποιήθηκε) ότι προφυλάσσει και από τον καρκίνο του δέρματος
• Η χρήση προφυλακτικού
• Η αποφυγή της υπερβολικής έκθεσης σε υπεριώδη ακτινοβολία, η οποία καταστέλλει το ανοσοποιητικό και προκαλεί βλάβες στο DNA
• Το “χτίσιμο” ενός ισχυρού ανοσοποιητικού συστήματος, μέσω της διατροφής και της άσκησης, της αποφυγής των καταχρήσεων (κάπνισμα, αλκοόλ), του επαρκούς και ποιοτικού ύπνου, του ελέγχου του στρες και της εφαρμογής πρακτικών που περιορίζουν την πιθανότητα μολύνσεων (π.χ. πλύσιμο χεριών)
• Ο τακτικός έλεγχος από δερματολόγο, όταν ο οργανισμός έχει μολυνθεί, και φυσικά από γυναικολόγο.

 

Όλοι αυτοί οι κανόνες θα πρέπει να ακολουθούνται ευλαβικά ιδίως από ανθρώπους που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης ακανθοκυτταρικού καρκινώματος του δέρματος, δηλαδή οι ηλικιωμένοι, τα άτομα με ανοιχτόχρωμο δέρμα, μαλλιά και μάτια, όσοι εκτίθενται υποχρεωτικά στον ήλιο (π.χ. λόγω επαγγέλματος) ή σε σολάριουμ, εκείνοι που πάσχουν από τη νόσο του Bowen, ή έχουν μολυνθεί από τους ιούς HPV και HIV.

Εκτός από τον HPV, υπάρχουν και άλλοι ιοί που μπορεί να προκαλέσουν καρκίνο του δέρματος.

MCV

Το 2008 ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά ο ιός MCV (Merkel Cell Polyomavirus). Στην πορεία οι επιστήμονες που τον ανακάλυψαν, βρήκαν ότι οι περισσότεροι ενήλικες “φιλοξενούν” αυτόν τον ιό, ο οποίος είναι συνήθως αβλαβής, δύναται όμως να προκαλέσει καρκίνωμα των κυττάρων Merkel.

Είναι ένας σπάνιος επιθετικός και θανατηφόρος καρκίνος αφού είναι 3-5 φορές πιο απειλητικός για τη ζωή από το μελάνωμα.

Οι ίδιοι επιστήμονες ανακάλυψαν πρόσφατα τον τρόπο που ο MCV ξεκινά την αντιγραφή του DNA στα κύτταρα του ξενιστή. Η μελέτη τους, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PNAS, έριξε φως στο θεμελιώδες ερώτημα πώς οι ιοί παρακάμπτουν το προσεκτικά ρυθμιζόμενο σύστημα αντιγραφής του DNA των κυττάρων-ξενιστών τους για να δημιουργήσουν εκατοντάδες νέα αντίγραφα του εαυτού τους, ώστε να καταστεί ευκολότερη η κατανόηση του τρόπου που μπορεί να προκαλέσει καρκίνο, όχι μόνο ο συγκεκριμένος ιός αλλά και άλλοι, καθώς και τον λόγο που κάποιοι άλλοι δεν οδηγούν σε αυτήν τη νόσο. Οι γνώσεις αυτές θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ανάπτυξη εμβολίων κατά των ιών που προκαλούν καρκίνο ή αντιιικών φαρμάκων.

KSHV

Μελέτες έχουν δείξει ότι ο ιός του έρπητα τύπου 8 (KSHV – Ερπητοϊός σχετιζόμενος με το σάρκωμα Kaposi) -που επίσης ανακαλύφθηκε από τους επιστήμονες που βρήκαν τον MCV- ευθύνεται για περίπου 42.000 περιπτώσεις σαρκώματος Kaposi κάθε χρόνο παγκοσμίως.

Ενώ οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν μολυνθεί από αυτόν τον ιό δεν αναπτύσσουν ποτέ καρκίνο, από αυτούς εκείνοι με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα είναι πιθανό να εμφανίσουν. Αρχικά, σχηματίζεται στην επένδυση των αιμοφόρων και λεμφαγγείων και κατόπιν εκδηλώνεται στο δέρμα, ως πλάκες ή οζίδια που έχουν κόκκινο, μωβ χρώμα και μοιάζουν με μελανιές.

 

«Είναι σημαντικό να επαναλαμβάνουμε τακτικά ότι, εάν οι δερματικοί καρκίνοι εντοπιστούν σε αρχικό στάδιο αυξάνονται οι πιθανότητες ίασης. Και για να γίνει αυτό χρειάζεται τακτική αυτοεξέταση του δέρματος (ανά μήνα) και ετήσιες (ή συχνότερα) εξετάσεις από δερματολόγο.

Δεδομένου ότι οι μολύνσεις ειδικά από τον HPV είναι πολύ συχνές, οι πάσχοντες δεν θα πρέπει να πανικοβάλλονται στη θέαση μιας δερματικής βλάβης που προκαλείται από αυτόν. Θα πρέπει όμως να αναζητούν ιατρική γνωμάτευση και θεραπεία, ώστε να ελαχιστοποιηθεί ο κίνδυνος καρκίνου», καταλήγει ο δρ Στάμου.

Η ψωρίαση είναι μία συχνή χρόνια, αυτοάνοση, δερματολογική ασθένεια. Πολύ συχνά συνοδεύεται από ψωριασική αρθρίτιδα, ή άλλες χρόνιες ασθένειες, ενώ η κατάθλιψη αποτελεί την πιο συχνή ψυχιατρική συννοσηρότητα. Οι πάσχοντες από ψωρίαση ή και ψωριασική αρθρίτιδα, τείνουν να αποφεύγουν τις κοινωνικές σχέσεις, καθώς έρχονται αντιμέτωποι με τον κοινωνικό στιγματισμό. Αργά ή γρήγορα όλες οι σχέσεις των πασχόντων επηρεάζονται από την χρονιότητα και την εξέλιξη της νόσου και την ψυχολογική επιβάρυνση. Προσωπικές, σεξουαλικές, φιλικές, οικογενειακές, επαγγελματικές, κοινωνικές σχέσεις βάλλονται. Ο πάσχων ενδέχεται να αισθάνεται μόνος, ανήμπορος και απομονωμένος. Χάνει την ελπίδα και την πίστη στους ανθρώπους και τη ζωή.

Η ψωρίαση επηρεάζεται από ψυχολογικούς παράγοντες, και στην εμφάνιση και στις εξάρσεις της νόσου.

Είναι σημαντικό οι πάσχοντες από ψωρίαση να απολαμβάνουν ένα υποστηρικτικό περιβάλλον και να αρχίσουν να διαχειρίζονται τις επιπτώσεις της νόσου, ώστε να συνεχίσουν να ατενίζουν με αισιοδοξία για το μέλλον και να ζουν δημιουργικά της ζωή τους.

Η συμμετοχή σε ομάδες υποστήριξης και τα ατομικά ραντεβού με ειδικούς επιστήμονες μπορούν να βοηθήσει προς αυτή τη κατεύθυνση.

Μία ομάδα Ψυχικής & Σωματικής έκφρασης μπορεί να διαπραγματεύεται τις δυσκολίες οι οποίες προκύπτουν από την ψωρίαση ή τη ψωριασική αρθρίτιδα, αλλά και όποιο άλλο θέμα σχετίζεται με τη διαχείριση της καθημερινότητας. Με τη χρήση ασκήσεων προσωπικής ανάπτυξης και παιχνίδια ρόλων και αυτοσχεδιασμού οι συμμετέχοντες μπορούν να κατανοήσουν καλύτερα τον εαυτό τους και τους άλλους.

Μία διαδικτυακή ομάδα μπορεί επίσης να διαπραγματεύεται τις δυσκολίες οι οποίες προκύπτουν από την ψωρίαση ή τη ψωριασική αρθρίτιδα, αλλά και όποιο άλλο θέμα σχετίζεται με τη διαχείριση της καθημερινότητας. Η διαδικτυακή ομάδα αφορά σε ανθρώπους με ψωρίαση απ’ όλη την Ελλάδα, που θέλουν να βρουν διαδικτυακά μια ομάδα δημιουργικής έκφρασης των συναισθημάτων τους, δίνοντας μία διέξοδο στην καθημερινότητά τους και μια αίσθηση του ανήκειν.

Οφέλη που αποκομίζουν οι συμμετέχοντες στις ομάδες είναι:

• Μαθαίνουν να αναγνωρίζουν και να μοιράζονται τα συναισθήματά τους
• Αναπτύσσουν την ομαδικότητά τους
• Ενισχύουν την κοινωνικότητά τους και την αίσθηση του ανήκειν σε μία ομάδα με κοινό σκοπό
• Γνωρίζουν καλύτερα τον εαυτό τους
• Θέτουν νέους υγιείς και δημιουργικούς στόχους
• Τονώνεται η αυτοπεποίθησή τους
• Διαχειρίζονται καλύτερα το άγχος της καθημερινότητας

Η συμμετοχή επίσης σε μία Λέσχης Φιλίας, δηλαδή μία ομάδα ανθρώπων που τους ενώνει η ψωρίαση μπορεί να έχει ευεργετικά αποτελέσματα για τους ανθρώπους με ψωρίαση αλλά και για τους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους. Όχι μόνο  γιατί «το πιο σπουδαίο σε σχέση με τους καινούργιους φίλους είναι ότι φέρνουν νέα ενέργεια στην ψυχή σου» σύμφωνα με τη   Shaunna Rodriguez αλλά και γιατί βοηθά ανθρώπους με ψωρίαση και ψωριασική αρθρίτιδα να ξεπεράσουν τις όποιες αναστολές τους στις κοινωνικές τους επαφές . Γράφει χαρακτηριστικά η Μαρία. «Κοιτάζω τους αγκώνες μου που έχουν ανοίξει από την ψωρίαση και ντρέπομαι. Πώς θα πάω με την φίλη μου για ποτό; Πώς θα με αντιμετωπίσει  η καινούργια παρέα που θα μου συστήσουν; Θα κοιτάζουν διακριτικά ή περίεργα τα χέρια μου; Μήπως θα αποφεύγουν  ακόμα και την χειραψία από φόβο μην είναι κάτι κολλητικό;  Άντε πάλι να εξηγείς ότι είναι αυτοάνοση δερματική πάθηση και δεν μεταδίδεται…».

Κάπως έτσι αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι με ψωρίαση τις σχέσεις τους· με φόβο, διστακτικότητα, ντροπή και κάπως έτσι, πολλές φορές, τους αντιμετωπίζει ο κοινωνικός τους περίγυρος με απορία, φόβο ίσως και με απέχθεια.

Μία Λέσχη Φιλίας βοηθάει στη κοινωνικοποίηση των ασθενών δίνοντάς του; Την ευκαιρία να απολαμβάνουν ως μία μεγάλη παρέα πολιτιστικά και κοινωνικά δρώμενα και κάθε τι άλλο αυτοί επιλέγουν.