Κατηγορία: ΥΓΕΙΑ

Για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού SARS-CoV-2, έχουν υιοθετηθεί αυστηρά μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, απομόνωσης και περιορισμού και πολλά υγειονομικά συστήματα  αναδιοργανώθηκαν για να αντιμετωπίσουν την τεράστια αύξηση των ασθενών που πάσχουν από COVID-19. Κατά την ίδια περίοδο, φαίνεται να έχουν σημειωθεί ορισμένες αλλαγές στα ποιοτικά χαρακτηριστικά των ασθενών που εισάγονται στο νοσοκομείο για άλλα νοσήματα. Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκοκείο Αλεξάνδρα, Ιωάννης Κανακάκης, Ευστάθιος Καστρίτης, Κωνσταντίνος Τσιτσιμπής και Θάνος Δημόπουλος ανασκόπησαν τη βιβλιογραφία γύρω από αυτό το θέμα.
Χθες δημοσιεύθηκε στο έγκριτο ιατρικό περιοδικό New England Journal of Medicine ανάλυση που αφορά  τις εισαγωγές  στο νοσοκομείο για οξύ στεφανιαίο σύνδρομο (δηλαδή οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου με ή χωρίς ανάσπαση του διαστήματος ST στο καρδιογράφημα ή ασταθή στηθάγχη) κατά τις πρώτες ημέρες της επιδημίας του COVID-19 στη Β. Ιταλία. Οι συγγραφείς πραγματοποίησαν μια αναδρομική ανάλυση των κλινικών και αγγειογραφικών χαρακτηριστικών των διαδοχικών ασθενών που εισήχθησαν για οξύ στεφανιαίο σύνδρομο σε 15 νοσοκομεία στη Βόρεια Ιταλία, τα οποία ήταν τα τοπικά νοσοκομεία  αναφοράς για θεραπείες που περιλάμβαναν πρωτογενή αγγειοπλαστική. Η περίοδος της μελέτης ήταν μεταξύ της πρώτης επιβεβαιωμένης περίπτωσης του COVID-19 στην Ιταλία (δηλαδή στις 20 Φεβρουαρίου 2020) και της 31ης Μαρτίου 2020. Οι συγγραφείς συνέκριναν τα ποσοστά νοσηλείας μεταξύ της περιόδου της μελέτης και δύο περιόδων ελέγχου: μιας αντίστοιχης περιόδου κατά το προηγούμενο έτος (δηλαδή 20 Φεβρουαρίου έως 31 Μαρτίου 2019) και μιας προηγούμενης περιόδου κατά το ίδιο έτος (1 Ιανουαρίου έως 19 Φεβρουαρίου 2020). Το κύριο καταληκτικό σημείο της μελέτης ήταν οι συνολικές εισαγωγές στο νοσοκομείο για οξύ στεφανιαίο σύνδρομο. Επίσης υπολόγισαν την επίπτωση για το κύριο καταληκτικό σημείο  διαιρώντας τον αριθμό των εισαγωγών με τον αριθμό των ημερών για κάθε χρονική περίοδο.Από τους 547 ασθενείς που νοσηλεύτηκαν για οξύ στεφανιαίο σύνδρομο κατά την περίοδο της μελέτης, 420 (76.8%) ήταν άνδρες και η μέση ηλικία όλων των ασθενών (± SD) ήταν 68 ± 12 έτη. Από αυτούς τους ασθενείς, 248 (45.3%) εμφάνισαν έμφραγμα μυοκαρδίου με ανάσπαση του ST (STEMI). Ο μέσος αριθμός εισαγωγών για οξύ στεφανιαίο σύνδρομο κατά τη διάρκεια της μελέτης ήταν 13.3 εισαγωγές ανά ημέρα. Αυτό το ποσοστό ήταν σημαντικά χαμηλότερο από το αντίστοιχο ποσοστό είτε κατά την προηγούμενη περίοδο του ίδιου έτους (συνολικός αριθμός εισαγωγών: 899, που αντιστοιχεί  σε 18 εισαγωγές ανά ημέρα, με λόγο σχετικών συχνοτήτων  0.74, με 95% διάστημα εμπιστοσύνης 0.66-0.82, Ρ < 0.001) ή το ποσοστό κατά το προηγούμενο έτος (συνολικός αριθμός εισαγωγών: 756, δηλαδή  18.9 εισαγωγές ανά ημέρα και λόγο σχετικών συχνοτήτων  0.70 με 95% διάστημα εμπιστοσύνης  0.63-0.78, p<0.001), δηλαδή ελάττωση κατά περίπου 24-30% σε σχέση με τις προηγούμενες περιόδους. Επιπλέον μετά την εφαρμογή του lockdown σε εθνική κλίμακα στην Ιταλία αναφέρουν περαιτέρω μείωση στις εισαγωγές στο νοσοκομείο για οξύ στεφανιαίο σύνδρομο.

Αυτή η αναφορά δείχνει μια σημαντική μείωση στις νοσηλείες που σχετίζονται με οξύ στεφανιαίο σύνδρομο σε πολλά καρδιολογικά κέντρα στη Βόρεια Ιταλία κατά τις πρώτες μέρες της επιδημίας COVID-19, ενώ όπως αναφέρουν οι συγγραφείς πρόσφατα δεδομένα υποδηλώνουνσημαντική αύξηση της θνησιμότητας κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου που δεν εξηγείται πλήρως μόνο από τις περιπτώσεις COVID-19.  Αυτή η παρατήρηση και τα δεδομένα από τη μελέτη οδήγησαν τους συγγραφείς να θέσουν και το ερώτημα εάν ορισμένοι ασθενείς πέθαναν από οξύ στεφανιαίο σύνδρομο χωρίς να ζητήσουν ιατρική βοήθεια κατά τη διάρκεια της πανδημίας του  COVID-19. (πηγή: New England Journal of Medicine;  April 28, 2020, DOI: 10.1056/NEJMc2009166)

Δεδομένα από την Ελλάδα

Μια αντίστοιχη μελέτη από τη Ελλάδα και το νοσοκομείο Αλεξάνδρα, η οποία έχει αποσταλεί προς δημοσίευση σε διεθνές περιοδικό, δείχνει μια σημαντική μείωση στην προσέλευση ασθενών στο Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών του Παθολογικού Τομέα. Η μελέτη ανέλυσε τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά των ασθενών που επισκέφθηκαν το Τμήμα Επειγόντων Περιστατικών του Παθολογικού Τομέα του νοσοκομείου «Αλεξάνδρα», ενός δημόσιου τριτοβάθμιου νοσοκομείου του ΕΣΥ στο οποίο λειτουργούν και Πανεπιστημιακές Κλινικές.

Συγκρίθηκαν ο αριθμός και οι αιτίες των επισκέψεων στα επείγοντα κατά την ίδια χρονική περίοδο του 2019 και του 2020 (από 1 Μαρτίου έως 31 Μαρτίου). Τα περιοριστικά μέτρα στην  Ελλάδα ξεκίνησαν στις 11 Μαρτίου, αλλά οι πρώτες περιπτώσεις COVID-19 στην Ελλάδα σημειώθηκαν στα τέλη Φεβρουαρίου 2020 ήδη από το τέλος Φεβρουαρίου είχαν ανασταλεί εκδηλώσεις όπως πχ οι εκδηλώσεις του καρναβαλιού, ενώ τα δεδομένα και οι ειδήσεις της πανδημίας από την Ιταλία είχαν ήδη προκαλέσει γενική ανησυχία.

Από την ανάλυση προκύπτει ότι από 1 Μαρτίου έως 31 Μαρτίου 2020, οι συνολικές επισκέψεις στο Τμήμα των Παθολογικών επειγόντων του νοσοκομείου (δηλαδή για παθολογικά, καρδιολογικά, γαστρεντερολογικά περιστατικά) μειώθηκαν κατά 42.3% (δηλαδή από 1133 το 2019 σε 653 την ίδια ημερολογιακή περίοδο του 2020). Όσον αφορά τις επισκέψεις που αφορούσαν καρδιολογικά προβλήματα υπήρξε μείωση κατά 36.1%, για προβλήματα που απαιτούσαν εκτίμηση από γαστρεντερολόγο η μείωση ήταν 57% ενώ στα παθολογικά περιστατικά  η  μείωση ήταν 43% (λοιμώξεις, εγκεφαλικά επεισόδια, μη ειδικά συμπτώματα, αντιμετώπιση επιπλοκών καρκίνου κ.λπ.). Ο αριθμός των εισαγωγών μειώθηκε κατά 34.8% (217 κατά την περίοδο 2020 έναντι 333 κατά την ίδια ημερολογιακή περίοδο του 2019). Η κατανομή των ηλικιών των ασθενών που επισκέφτηκαν το τμήμα των επειγόντων ήταν παρόμοια και δεν υπήρχε σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο περιόδων στην ηλικιακή κατανομή των ασθενών που τελικά απαιτούσαν περαιτέρω νοσηλεία. Παρατηρήσαμε επίσης ότι οι επισκέψεις λόγω στηθάγχης ελαττώθηκαν κατά 36.5%, ο αριθμός των οξέων στεφανιαίων επεισοδίων  μειώθηκε κατά 30%, ο αριθμός των πρωτογενών αγγειοπλαστικών κατά 52% και οι επισκέψεις λόγω απορρύθμισης  καρδιακής ανεπάρκειας κατά  31.4% ενώ ο αριθμός των ασθενών με  εγκεφαλικό  επεισόδιο ελαττώθηκε κατά 66%. Επίσης ενδιαφέρον είναι ότι οι επισκέψεις λόγω πιθανής αιμορραγίας από το πεπτικό ελαττώθηκαν κατά  59.5%. Κατά την ίδια περίοδο οι περιπτώσεις  που απαιτούσαν εισαγωγή στην ΜΕΘ ελαττώθηκαν κατά 19%, αλλά η διαφορά αυτή δεν ήταν στατιστικά σημαντική.

Φαίνεται λοιπόν και από τα ελληνικά δεδομένα ότι κατά την περίοδο των περιοριστικών μέτρων και της πανδημίας υπάρχει μια σημαντική ελάττωση της προσέλευσης στα νοσοκομεία των ασθενών ακόμα και με σοβαρά προβλήματα υγείας, όπως καρδιολογικά προβλήματα, αγγειακά εγκεφαλικά  ακόμα κι αιμορραγίες του πεπτικού. Η ελάττωση αυτή παρατηρείται και στην Ελλάδα παρά το γεγονός ότι η επιδημία δεν έλαβε τις διαστάσεις που έλαβε σε άλλες χώρες , όπως πχ στην Β. Ιταλία ή στην Ισπανία. Τουλάχιστον όσον αφορά στην Ελλάδα, η ελάττωση αυτή οφείλεται μάλλον στον φόβο και τον δισταγμό των ασθενών να προσέλθουν παρά σε άλλους παράγοντες, καθώς στο σύστημα υγείας δεν πιέστηκε όσο στην Β. Ιταλία ή την Ισπανία. Οι συνέπειες αυτής της συμπεριφοράς δεν μπορούν ακόμα να εκτιμηθούν, αλλά τα δεδομένα είναι ανησυχητικά.

Επιμέλεια: Νεκταρία Καρακώστα, Δημοσιογράφος Υγείας

Ο Ιανουάριος αποτελεί την πιθανή ημερομηνία του πιο αισιόδοξου σεναρίου για την ανάπτυξη εμβολίου, θεωρεί ο Dr Fauci, ένας από τους κορυφαίους λοιμωξιολόγους των ΗΠΑ και διευθυντής του National Institute of Allergy and Infectious Diseases (NIH), προσθέτοντας ότι θα καταβληθεί κάθε ανθρώπινη δυνατή προσπάθεια να είναι διαθέσιμο ένα αποτελεσματικό εμβόλιο μέχρι τότε.

Οι Καθηγητές της Ιατρικής Σχολής και του Τμήματος Βιολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών Δημήτρης Παρασκευής, Ιωάννης Τρουγκάκος, Ευστάθιος Καστρίτης και Θάνος Δημόπουλος συνοψίζουν τα μέχρι τώρα δεδομένα σχετικά με την ανάπτυξη εμβολίου για τον SARS-CoV-2.

Η κούρσα για την ανάπτυξη εμβολίου έναντι του νέου κορωνοϊού

Σε πολύ πρόσφατη δημοσίευση του πολύ σημαντικού επιστημονικού περιοδικού Nature περιγράφονται τα διαφορετικά είδη εμβολίων που βρίσκονται σε πειραματικό στάδιο έναντι του νέου κορωνοϊού SARS-CoV-2.

Ειδικότερα αναφέρεται ότι την τρέχουσα περίοδο περισσότερα από 90 εμβόλια είναι υπό διερεύνηση έναντι του ιού SARS-CoV-2 ανά την υφήλιο. Για να επιτευχθεί η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού εμβολίου δοκιμάζονται καινοτόμες τεχνολογίες που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν και οι διαδικασίες επιταχύνονται σημαντικά. Έξι εμβόλια έχουν ήδη προχωρήσει σε στάδια κλινικών δοκιμών σε εθελοντές προκειμένου να ελεγχθεί η ασφάλεια τους, ενώ σε άλλα έχουν αρχίσει δοκιμές σε πειραματόζωα.

Πώς αναπτύσσεται η ανοσία μέσω εμβολίων;

Το ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού αναγνωρίζει τα παθογόνα, όπως για παράδειγμα τον κορωνοϊό SARS-CoV-2, ως «ξένους» οργανισμούς. Όταν ο ιός μολύνει τα κύτταρα του ξενιστή (δηλαδή του ανθρώπου), πολλαπλασιάζεται και παράγει νέα ιικά σωμάτια τα οποία αναγνωρίζονται από το ανοσοποιητικό σύστημα το οποίο στη συνέχεια επάγει ανοσιακή απόκριση μέσω ανάπτυξης αντισωμάτων. Τα αντισώματα αλληλεπιδρούν ειδικά με πρωτεϊνες (αντιγόνα) του ιού εμποδίζοντας την περαιτέρω μόλυνση κυττάρων του ξενιστή, ενώ μέσω της ενεργοποίησης κυτταροτοξικών κυττάρων καταστρέφονται τα ανθρώπινα κύτταρα που έχουν μολυνθεί από τον ιό οπότε δεν μπορούν να παραχθούν νέα ιϊκά σωματίδια. Ετσι ο «εισβολέας» εξοντώνεται. Τα Β και Τ κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος που αναγνωρίζουν ειδικά το παθογόνο έχουν (συνήθως) μεγάλη διάρκεια ζωής και αποτελούν τα λεγόμενα «κύτταρα μνήμης» που προσφέρουν ανοσία.

Είδη εμβολίων

Η βασική αρχή ΟΛΩΝ των εμβολίων είναι να εκθέσουν τον οργανισμό σε ένα ΑΔΡΑΝΕΣ ιϊκό αντιγόνο το οποίο φυσικά δεν θα προκαλέσει νόσο, αλλά θα ενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό μας σύστημα προκειμένου να αναγνωρίζει ΑΜΕΣΑ τον ιό (σαν να υπήρχε προηγούμενη μόλυνση) και να τον αδρανοποιεί. Υπάρχουν αρκετές διαφορετικές τεχνολογίες ανάπτυξης εμβολίων.

* Εμβόλια Νουκλεϊκών οξέων (DNA, RNA): Τα εμβόλια που βασίζονται σε γενετικό υλικό (RNA ή DNA) του ιού είναι ασφαλή και σχετικά εύκολο να αναπτυχθούν. Η παραγωγή τους βασίζεται στη σύνθεση γενετικού υλικού του ιού το οποίο κωδικοποιεί για ένα ιϊκό αντιγόνο. Το γενετικό υλικό στη συνέχεια εισάγεται σε ανθρώπινα κύτταρα τα οποία παράγουν το ιϊκό αντιγόνο κινητοποιώντας το ανοσοποιητικό σύστημα. Να σημειωθεί ότι, προς το παρόν, κανένα από τα υφιστάμενα εγκεκριμένα εμβόλια δεν έχει βασιστεί σε αυτήν τη τεχνολογία. Με την ανάπτυξη αυτού του τύπου εμβολίου δραστηριοποιούνται τουλάχιστον 20 ομάδες διεθνώς.

* Εμβόλια που βασίζονται σε ιικούς φορείς: Σε αυτήν την τεχνολογία παραγωγής εμβολίων χρησιμοποιείται ως φορέας ένας ιός, όπως της ιλαράς, ή ο αδενοϊός, που είναι γενετικά τροποποιημένος ώστε να παράγει πρωτεΐνες (αντιγόνα) του κορωνοϊού. Αυτοί οι ιοί είναι εξασθενημένοι και δεν προκαλούν νόσο. Υπάρχουν δύο τύποι τέτοιων φορέων: i) αυτοί που μπορούν να πολλαπλασιάζονται στα κύτταρα του ξενιστή και ii)  αυτοί που δεν μπορούν να πολλαπλασιαστούν γιατί βασικά τους γονίδια έχουν απενεργοποιηθεί. Σε αυτήν την κατηγορία εμβολίων ενεργοποιούνται 25 ομάδες.

– Ιικοί φορείς που μπορούν να πολλαπλασιαστούν σε ανθρώπινα κύτταρα (π.χ. εξασθενημένος ιός ιλαράς). Παράδειγμα τέτοιου εμβολίου είναι το πρόσφατα εγκεκριμένο εμβόλιο έναντι του ιού του Εbola. Αυτά τα εμβόλια είναι ασφαλή και προκαλούν ισχυρή ανοσιακή απάντηση, αν και ενδεχόμενη ανοσία στο φορέα (π.χ. στον ιό της ιλαράς) μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητα του εμβολίου.

– Ιικοί φορείς που δεν πολλαπλασιάζονται (π.χ. εξασθενημένος αδενοϊός). Προς το παρόν, κανένα υφιστάμενο εγκεκριμένο εμβόλιο δεν έχει βασιστεί σε αυτήν την τεχνολογία η οποία χρησιμοποιείται εκτενώς σε γονιδιακή θεραπεία. Η χρήση ενισχυτών δόσης μπορεί να είναι απαραίτητες για να προκαλέσουν μακροχρόνια ανοσία.

* Εμβόλια που βασίζονται σε ιικές πρωτεΐνες:

– Εμβόλια που αφορούν σε χορήγηση ιϊκών πρωτεϊνών. Τα «παραδοσιακά» αυτά εμβόλια βασίζονται στην χορήγηση ιϊκών πρωτεϊνών ή τμήματων ιϊκής πρωτεΐνης (αντιγόνων) στον άνθρωπο. Με αυτήν την κατηγορία εμβολίων ασχολούνται 28 ερευνητικές ομάδες διεθνώς οι οποίες εστιάζονται στην εξωτερική πρωτεΐνη του ιού (spike) και συγκεκριμένα στο τμήμα της πρωτεΐνης που αλληλεπιδρά με τον υποδοχέα των κυττάρων του ξενιστή. Τα εμβόλια αυτά, προκειμένου να προκαλέσουν ικανοποιητική ανοσία, συνηθώς απαιτούν τη συγχορήγηση ανοσο-ενισχυτικών και πιθανώς πολλές δόσεις χορήγησης. Παρόμοια εμβόλια είχαν αναπτυχθεί επιτυχώς κατά του ιού SARS-CoV (επιδημία SARS του 2003) σε πιθήκους, αλλά δεν έχουν δοκιμαστεί σε ανθρώπους.

– Εμβόλια που βασίζονται σε κενά ιϊκά σωματίδια που μοιάζουν με το ιό. Τα κενά ιϊκά σωμάτια που χρησιμοποιούνται σε αυτή την κατηγορία εμβολίων προσομοιάζουν τη δομή του κορωναϊού αλλά δεν είναι μολυσματικά επειδή δεν διαθέτουν γενετικό υλικό. Πέντε ομάδες εργάζονται σε εμβόλια αυτού του τύπου, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν ισχυρή ανοσιακή απάντηση, αλλά είναι σχετικά δύσκολο να παρασκευαστούν.

* Εμβόλια που θα βασίζονται στον ίδιο τον κορωνοϊο SARS-CoV-2: Τουλάχιστον 7 ερευνητικές ομάδες προσπαθούν να αναπτύξουν εμβόλιο στη βάση αυτής της επίσης «παραδοσιακής» τεχνολογίας η οποία βασίζεται στη χρήση εξασθενημένων ή αδρανοποιημένων εκδοχών του κορονωϊού. Πολλά υφιστάμενα εμβόλια (π.χ. έναντι της ιλαράς ή της ευλογιάς) έχουν βασιστεί σε αυτήν την τεχνολογία αλλά χρειάζονται εκτεταμμένες δοκιμές προκειμένου να εξασφαλιστεί η ασφάλεια τους. Στη βάση αυτών των τεχνολογιών αναφέρονται γενικά δύο κατηγορίες εμβολίων.

– Εμβόλια που αφορούν σε εξασθενημένο ιό. Ο ιός εξασθενεί συνήθως μέσω χορήγησης σε πειραματόζωα ή ανθρώπινα κύτταρα όπου συσσωρεύει μεταλλαγές οι οποίες μειώνουν τη νοσηρότητα του. Στην παρούσα φάση γίνεται προσπάθεια να εξασθενήσει ο κορωνοϊός μέσω κατευθυνόμενων γενετικών αλλαγών που θα οδηγούν σε μειωμένη αποτελεσματικότητα παραγωγής ιϊκών πρωτεϊνών.

– Εμβόλια που βασίζονται σε αδανοποιημένο ιό. Σε αυτόν τον τύπο εμβολίου ο ιός χορηγείται αδρανοποιημένος στον οργανισμό. Η παραγωγή αυτών των μη μολυσματικών ιών απαιτεί μεγάλες αρχικές ποσότητες μολυσματικών ϊικών σωματιδίων.

Σε πολύ πρόσφατη δημοσίευση στο περιοδικό SCIENCE περιγράφονται επιτυχείς δοκιμές ενός νέου εμβολίου το οποίο φαίνεται να παρέχει προστασία σε πιθήκους έναντι του κορωνοϊού SARS-CoV-2. Το εμβόλιο αυτό αφορά σε εξασθενημένη εκδοχή του ιού, δεν προκάλεσε παρενέργειες στους πιθήκους και ήδη (από τις 16 Απριλίου) έχουν ξεκινήσει κλινικές δοκιμές σε ανθρώπους.

Επιμέλεια: Νεκταρία Καρακώστα, Δημοσιογράφος Υγείας

Ποιος είναι ο σωστός τρόπος εφαρμογής της μάσκας; Και πώς την αφαιρούμε με ασφάλεια;

Δείτε το πολύ χρήσιμο βίντεο που δημιούργησε ο Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός.

Η σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων και η επαναλειτουργία των σχολικών μονάδων αποτελεί μία πρόκληση με αβεβαιότητες για την Πολιτεία και την επιστημονική κοινότητα και ταυτόχρονα πηγή ανησυχίας για πολλές οικογένειες στις οποίες είτε ένα παιδί, είτε ένας γονέας ζει με χρόνια ασθένεια, υποστηρίζει σε ανακοίνωσή της η Ένωση Ασθενών Ελλάδας, η οποία

με επιστολή της προς το Υπουργεία Παιδείας και Υγείας, ζητά από την κυβέρνηση να προβεί αμέσως στη συγκεκριμενοποίηση των κριτήριων και των θεραπευτικών κατηγοριών που οφείλουν να συνεχίσουν την κοινωνική απομόνωση και με ποιους όρους.

“Η επαναλειτουργία των σχολείων τις επόμενες εβδομάδες, μας φέρνει και πάλι αντιμέτωπους με το ερώτημα ποιοι μαθητές είναι σε θέση να παρακολουθήσουν δια ζώσης τα μαθήματα χωρίς να θέτουν σε κίνδυνο την υγεία τους ή την υγεία μελών της οικογένειάς τους, εφόσον είναι χρόνιοι ασθενείς. Πώς θα προστατεύσουμε τους μαθητές που ζουν με σακχαρώδη διαβήτη, κυστική ίνωση ή μεσογειακή αναιμία; Πώς θα επιστρέψουν στο σχολείο μαθητές που ο γονέας τους είναι ογκολογικός ασθενής, ανοσοκατεσταλμένος ή μεταμοσχευμένος;

Για τους μαθητές και τις μαθήτριες που συνίσταται η μη επιστροφή στις σχολικές μονάδες, θα πρέπει να προβλεφθεί η απαλλαγή από τις απουσίες και η περαιτέρω αξιοποίηση της τηλε-εκπαίδευσης ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν θα χάσουν την τάξη. Διαφορετικά, κινδυνεύουμε να δημιουργηθεί στο σχολικό περιβάλλον η σύγχυση που προκλήθηκε από τις αποφάσεις των υπουργείων Εργασίας και Εσωτερικών, τα οποία δεν περιέλαβαν την πλειονότητα των χρόνιων παθήσεων στους δικαιούχους άδειας ειδικού σκοπού. Ως αποτέλεσμα, άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες υποχρεώνονται να συνεχίσουν να εργάζονται σε συνθήκες συγχρωτισμού, θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία τους.

Η ταχύτερη δυνατή διασαφήνιση των ασθενών που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες και επομένως συνίσταται προς το παρόν η αποχή από τις σχολικές αίθουσες ή η λήψη επιπρόσθετων προστατευτικών μέτρων αποτελεί αναγκαία συνθήκη για να κερδίσουμε το στοίχημα της επαναλειτουργίας των σχολικών μονάδων και να εξαλείψουμε το ενδεχόμενο εσφαλμένης ερμηνείας και επομένως εφαρμογής των σχετικών συστάσεων”, αναφέρει η ανακοίνωση.

Επιμέλεια : Νεκταρία Καρακώστα, Δημοσιογράφος Υγείας

Εν μέσω της πανδημίας COVID– 19, αναδεικνύεται με τον πιο εμφατικό τρόπο, η αξία των εμβολίων ως ασπίδα ατομικής και συλλογικής προστασίας. Τη φετινή Εβδομάδα Εμβολιασμού (20-26 Απριλίου) τα φώτα πέφτουν στους Επαγγελματίες Υγείας (Γιατρούς, Νοσηλευτές, Μαίες και Επισκέπτες Υγείας), στον καθημερινό αγώνα που δίνουν στην αντιμετώπιση της πανδημίας του COVID- 19 και την σημαντική συμβολή τους στη διάδοση του εμβολιασμού.

Το τελευταίο διάστημα, το σύνολο σχεδόν του φαρμακευτικού κλάδου, σε συνεργασία με πανεπιστήμια, ερευνητικά ινστιτούτα και άλλους φορείς καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια στην ανάπτυξη ενός ασφαλούς και αποτελεσματικού εμβολίου εναντία στο ιό SARS–COV-2. Συνολικά, περίπου 18 υποψήφια εμβόλια βρίσκονται σε προ κλινική ή κλινική φάση, δίνοντας αισιόδοξα μηνύματα για την έξοδο από αυτή την παγκόσμια υγειονομική κρίση.

Ο ΣΦΕΕ, με την ευκαιρία της Εβδομάδας Εμβολιασμού, τονίζει τη σημασία του εμβολιασμού στην εξάλειψη απειλητικών για τη ζωή νοσημάτων.

Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ., κάθε χρόνο 2-3 εκατομμύρια θάνατοι σε όλη την υφήλιο προλαμβάνονται μέσω του εμβολιασμού, ενώ 750.000 παιδιά σώζονται από αναπηρία. Επίσης, εκτιμάται ότι μπορούν να αποφευχθούν 1,5 εκατομμύρια θάνατοι παγκοσμίως, εάν αυξηθεί η εμβολιαστική κάλυψη. Στη χώρα μας, από τον προηγούμενο Οκτώβριο μέχρι σήμερα, 364 άτομα νοσηλεύτηκαν στις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (Μ.Ε.Θ) με εργαστηριακά επιβεβαιωμένη γρίπη, εκ των οποίων μόνο το 15% είχε εμβολιαστεί, ενώ καταγράφηκαν 130 θάνατοι από γρίπη. Επίσης, από το 2017 έχουν εκδηλωθεί πάνω από 3.000 κρούσματα ιλαράς. Εξίσου ανησυχητική είναι η καταγραφή, κάθε χρόνο 580 κρουσμάτων φυματίωσης.

Για όλους τους παραπάνω λόγους καθίσταται ακόμη περισσότερο αναγκαία η τήρηση του υπάρχοντος Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμού για όλες τις ηλικιακές ομάδες, βρέφη, παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Σε αυτή την κρίσιμη περίοδο για την Δημόσια Υγεία, θα πρέπει να επιτευχθούν ακόμα μεγαλύτερα ποσοστά εμβολιαστικής κάλυψης και να αποφευχθούν καθυστερήσεις στους εμβολιασμούς, όπως τονίζει ο Π.Ο.Υ.

Οι εταιρίες μέλη του ΣΦΕΕ κάθε χρόνο καταβάλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για την έγκαιρη διάθεση επαρκούς ποσότητας εμβολίων, ώστε να καλύπτονται οι υγειονομικές ανάγκες του πληθυσμού. Ωστόσο, το κόστος αυτής της προσπάθειας καλύπτεται πλήρως από τις εταιρίες μέσω των υπέρμετρων υποχρεωτικών επιστροφών (clawback), που προέκυψαν μετά από τη μείωση της Δημόσιας Φαρμακευτικής Δαπάνης.

Η χώρα μας οφείλει να διασφαλίσει χωρίς περιορισμούς την επαρκή διάθεση εμβολίων για το επόμενο διάστημα, όπου -σύμφωνα και με την ιατρική κοινότητα- αναμένεται έξαρση εποχικής γρίπης και άλλων νοσημάτων. Θα χρειαστούν για την περίοδο 2020-2021, 30%-50% επιπρόσθετος όγκος εμβολίων σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο όπου η δαπάνη για τον εμβολιασμό έφτασε περίπου τα 150 εκ ευρώ και αναμένεται να υπερβεί τα 200 εκ ευρώ για την τρέχουσα περίοδο.

Η ένταξη της δαπάνης του εμβολιασμού σε κονδύλια πρόληψης, όπως γίνεται σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, θα αναδείξει τη σημασία των εμβολίων στην προστασία της Δημόσιας Υγείας και θα εντείνει τις προσπάθειες όλων σε δράσεις που στόχο έχουν την αύξηση της εμβολιαστικής κάλυψης, το οποίο θα οδηγήσει σε μακρόχρονα οφέλη για το σύστημα και την υγεία του πληθυσμού. Παράλληλα, θα διασφαλίσει και τη βιώσιμη χρηματοδότηση της πρόληψης, η οποία, όπως αναφέρεται στη Σύσταση του Συμβουλίου των Υπουργών Υγείας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει αναδειχθεί ως επιδιωκόμενος στόχος για κάθε κράτος-μέλος .

Ο Σύνδεσμος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ) ως υπεύθυνος κοινωνικός εταίρος παραμένει αρωγός της πρόληψης και υποστηρίζει την αξία της συνεργασίας όλων των εμπλεκόμενων φορέων στην ευρεία εφαρμογή των εμβολιαστικών προγραμμάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, τονίζει τη σημασία της θέσπισης Εμβολιαστικών Στόχων και τη δημιουργία συστήματος καταγραφής και παρακολούθησης των εμβολιασμών.

Ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Ελλάδος (ΣΦΕΕ), κ. Ολύμπιος Παπαδημητρίου, σημείωσε σχετικά: «Η ανάπτυξη μιας συνολικής και δομημένης πολιτικής υγείας για την πρόληψη και τον εμβολιασμό είναι αναγκαία στην προάσπιση της Δημόσιας Υγείας, καθώς θα πρέπει να αποτελεί επένδυση στη Δημόσια Υγεία και προτεραιότητα της Πολιτείας. Αποτελεί σημαντική πρωτοβουλία η εξαγγελία του Υπουργείου Υγείας για τη δημιουργία Εθνικού Μητρώου Εμβολιασμών, μια ενέργεια η υλοποίηση της οποίας θα εξασφαλίσει τεκμηριωμένα στοιχεία για την εμβολιαστική κάλυψη του πληθυσμού αλλά και τεκμηριωμένα στοιχεία για την αποτελεσματικότητα των εμβολίων. Όμως η πρωτοβουλία αυτή θα είναι ημιτελής αν δεν συνοδευτεί από την δημιουργία ανεξάρτητου κονδυλίου πρόληψης, για την κάλυψη του κόστους των εμβολίων που θα χρειαστούν, ώστε να καταφέρουμε μια αποτελεσματική στρατηγική παρέμβαση για την προάσπιση της Δημόσιας Υγείας. Η χρηματοδότηση για τα εμβόλια (δηλαδή για την πρόληψη) πρέπει να είναι πρόσθετη, επιπλέον της υπάρχουσας φαρμακευτικής δαπάνης και ταυτόχρονα να απεμπλακεί από την μέγγενη του clawback. Έτσι μπορεί να διασφαλιστεί επαρκής ποσότητα εμβολίων για τη χώρα μας. Η κίνηση αυτή πρέπει να αποτελεί άμεση προτεραιότητα, διότι μόνο έτσι θα εξασφαλιστεί έγκαιρα επάρκεια σε εμβόλια λόγω της παγκόσμιας ζήτησης. Με την κατάλληλη αναπροσαρμογή, το κονδύλι αυτό θα καλύψει τις ανάγκες και για το εμβόλιο κατά του COVID 19 το οποίο αναμένεται το 2021, και το οποίο η λογική επιτάσσει να συμπεριληφθεί μόλις κυκλοφορήσει στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών».

Επιμέλεια : Νεκταρία Καρακώστα, Δημοσιογράφος Υγείας

Σε μία ακόμη δωρεά προς το υγειονομικό σύστημα της χώρας, την πιο κρίσιμη στιγμή της πανδημίας κατά του COVID-19, προχώρησε ο Όμιλος Φαρμακευτικών Επιχειρήσεων Τσέτη (ΟΦΕΤ), με τη βιομηχανία InterMed.

Η διοίκηση του Ομίλου, παρέδωσε στο υπουργείο Υγείας (μετά από δωρεάν χορήγηση οινοπνεύματος από το υπουργείο Ανάπτυξης), πάνω από 14.000 λίτρα αντισηπτικού ΔΩΡΕΑΝ, με προδιαγραφές του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, το οποίο θα χρησιμοποιηθεί αμιγώς για νοσοκομειακή χρήση.

Η παραγωγή υλοποιήθηκε στις βιομηχανικές εγκαταστάσεις της φαρμακοβιομηχανίας InterMed, η οποία διέθεσε ανθρώπινο δυναμικό και πόρους, προκειμένου να υλοποιηθεί το σχέδιο. Μάλιστα σήμερα Δευτέρα 27 Απριλίου 2020, ολοκληρώνεται η παράδοση του υλικού.

Με αίσθημα κοινωνικής και ιστορικής ευθύνης η διοίκηση του ΟΦΕΤ, προχωρά στη νέα αυτή δωρεά προς το Ελληνικό Κράτος, μετά τη δωρεάν διάθεση του Unikinon (με δραστική ουσία τη χλωροκίνη) σε Ελλάδα και Κύπρο, η οποία βρίσκεται ήδη από τις 3 Απριλίου 2020 σε όλα τα νοσοκομεία αναφοράς. Η δωρεά του Unikinon, αφορούσε σε 24 εκατ. δόσεις για την Ελλάδα και 60.000 δόσεις για την Κυπριακή Δημοκρατία.

Επιμέλεια : Νεκταρία Καρακώστα, Δημοσιογράφος Υγείας

Τους τελευταίους μήνες ζούμε όλοι μια πραγματικά πρωτόγνωρη κατάσταση. Σε πολλές χώρες του κόσμου, οι κυβερνήσεις ζήτησαν από τον κόσμο να κλειστεί στο σπίτι για να μπορέσει να ελεγχθεί η πανδημία. Και μπορεί οι ειδικοί να αναφέρουν ότι ο εγκλεισμός είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για να αρχίσουμε να τρώμε πιο υγιεινά, ωστόσο στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού, οι περισσότεροι από εμάς νιώθουμε ολοένα πιο συχνά και πιο έντονα την επιθυμία για γλυκό και γενικά για κατανάλωση τροφών πλούσιων σε θερμίδες. Άλλωστε, κάθε κατάσταση που μας πιέζει ή μας περιορίζει μπορεί να οδηγήσει σε αυτό που λέμε “comfort food” ή “συναισθηματικό φαγητό”. Πώς μπορούμε λοιπόν να διαχειριστούμε την επιθυμία μας για κάτι γλυκό;

• Αν λαχταράτε κάτι γλυκό, μπορείτε να δοκιμάσετε φρέσκα φρούτα, όπως μια φρουτοσαλάτα.
• Τα αποξηραμένα φρούτα χωρίς πρόσθετη ζάχαρη είναι επίσης μια καλή επιλογή, αλλά προσέξτε την ποσότητα που θα καταναλώσετε.
• Ένα επιδόρπιο με ολιγοθερμιδικές γλυκαντικές ύλες μπορεί επίσης να σας βοηθήσει να διατηρήσετε σε χαμηλά επίπεδα τη συνολική πρόσληψη θερμίδων / ζάχαρης. Φτιάξτε σπιτικά γλυκά, αντικαθιστώντας τη ζάχαρη με ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά, όπως μους σοκολάτας, σορμπέ ή σπιτικό παγωτό γιαούρτι. Κάθε κουταλάκι του γλυκού ζάχαρη που αντικαθιστάται από γλυκαντικά, μας γλιτώνει κατά περίπου 16-20 θερμίδες. Για ένα πιο απτό παράδειγμα, ένα ζελέ με ζάχαρη έχει 70 περισσότερες θερμίδες από το ίδιο γλυκό στο οποίο αντί για ζάχαρη έχει προστεθεί γλυκαντικό. Αντίστοιχα, μια μπάλα παγωτό βανίλια έχει περίπου 50 λιγότερες θερμίδες όταν περιέχει ολιγοθερμιδικά γλυκαντικά, σε σύγκριση με τη φουλ σε ζάχαρη εκδοχή.

Επιμέλεια : Νεκταρία Καρακώστα, Δημοσιογράφος Υγείας

H εβδομάδα που διανύουμε είναι η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα εμβολιασμού. Ο εμβολιασμός θεωρείται ως ένα από τα μεγαλύτερα success stories στην ιστορία της δημόσιας υγείας. Περισσότερες από 20 ασθένειες σήμερα μπορούν να προληφθούν μέσω του εμβολιασμού και το ίδιο ελπίζει σήμερα η ανθρωπότητα και για τον COVID-19.

Όπως τονίστηκε στη συνέντευξη τύπου του ΠΟΥ την περασμένη Δευτέρα, “κάθε χρόνο περισσότερα από 116.000.000 βρέφη εμβολιάζονται, ωστόσο υπάρχουν άλλα 13.000.000 μικρά παιδιά σε ολόκληρο τον κόσμο που παραλείπουν τον εμβολιασμό”.
Ωστόσο, οι ιθύνοντες του ΠΟΥ κρούουν καμπανάκι κινδύνου προειδοποιώντας ότι εξαιτίας του COVID-19 και του “παγώματος” του εμβολιασμού σε κάποιες χώρες, αλλά και εξαιτίας του φόβου των γονέων να προσέλθουν στα ιατρεία για τα αναγκαία εμβόλια, στις χώρες όπου τα εμβόλια γίνονται πλέον κανονικά, πολλά παιδιά δεν κάνουν τα αναγκαία εμβόλια.
“Aν ωστόσο η εμβολιαστική κάλυψη πέσει κάτω από ένα όριο”, οι ειδικοί προειδοποιούν “για εξάρσεις επικίνδυνων νοσημάτων, όπως η πολιομυελίτιδα και η ιλαρά, που θα θέσουν πολλές ευάλωτες ομάδες σε κίνδυνο.
Επιπλέον, το κλείσιμο των συνόρων έχει προκαλέσει ελλείψεις σε αναγκαία εμβόλια, σε τουλάχιστον 21 χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Τέλος, καμπάνιες υπέρ του εμβολιασμού κατά της πολιομυελίτιδας, της ιλαράς, της χολέρας, του HPV, του κίτρινου πυρετού και της μηνιγγίτιδας, αναβλήθηκαν, κάτι που αναμένεται να έχει κόστος σε ζωές παιδιών”.

Επιμέλεια : Νεκταρία Καρακώστα, Δημοσιογράφος Υγείας

O Θρησκευτικός  τουρισμός περιλαμβάνει το σύνολο των τουριστικών δραστηριοτήτων που σχετίζονται με την διενέργεια ταξιδιού ατομικά ή ομαδικά σε τόπους, χώρους και μνημεία, κτίσματα, μόνες και ναούς που σχετίζονται με την ιστορία και την εξέλιξη της θρησκευτικής δραστηριότητας η γενικότερα θρησκευτικής εργασίας, για λόγους θρησκευτικού, ιστορικού, πολιτιστικού και εκπαιδευτικού ενδιαφέροντος.

Ο Προσκυνηματικός τουρισμός αφορά τις προσκυνηματικές περιηγησεις και όλες οι δραστηριότητες που διενεργούνται με κύριο κίνητρο το προσκύνημα, ενώ ο Τελετουργικός τουρισμός αναφέρεται στην συμμετοχή σε θρησκευτικές τελετές και εκδηλώσεις, στην εκπλήρωση τάματος, στην έκφραση λατρευτικής πίστης και στην εκπλήρωση εσωτερικής αναζήτησης περί του θείου, καθώς και στην τέλεση μυστηρίων (γαμήλιος τουρισμός).

Στις δραστηριότητες του Θρησκευτικού – Προσκυμανητικού τουρισμού περιλαμβάνονται όλες οι δραστηριότητες συνεδριών και εκδηλώσεων που διοργανώνονται από τις γνωστές θρησκευτικές κοινότητες στην Ελλάδα, που έχουν αντικείμενο σχετικό με θέματα θρησκείας, θρησκευτικών μνημείων, θρησκευτικών δραστηριοτήτων και τελετών, καθώς και δράσεις με το σκοπό της ανάδειξης των μνημείων,, των παραδόσεων και των επετείων, σχετικών με την ιστορία, την εξέλιξη και την ανάπτυξη των θρησκευτικών δραστηριοτήτων.

Οι βυζαντινές και οι μεταβυζαντινές εκκλησίες, οι επιβλητικοί καθεδρικοί ναοί με την αξιόλογη εικονογράφηση τους, με ψηφιδωτά, τοιχογραφίες και εικόνες, τα ξωκλήσια και τα προσκυνήματα της υπαίθρου, τα μοναστήρια, τα μετόχια και οι σκήτες, η μοναδική μοναστική πολιτεία του Αγίου όρους και τα μοναστήρια των μετεώρων, και τα απαράμιλλα ιστορικά κειμήλια στα βήματα του Αποστόλου Παύλου μαρτυρούν την επιμονή προσήλωση στις παραδόσεις και την στενή και μακραίωνη διασύνδεση της τέχνης και της καθημερινής ζωής του λαού μας με την θρησκευτική λατρεία.

Ορθοδόξοι  πιστοί από το εξωτερικό που επισκέπτονται την Ελλάδα προκειμένου να ασκήσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα,  ως πλεον οργανωμένη, ειδική αγορά και ότι, ανεξάρτητα από την μικρομεσαία εισοδηματική τους κατάσταση, ο αριθμός τους αυξάνεται σταθερά, πλησιάζοντας ετησίως στα 300 χιλιάδες άτομα.

Όμως ο θρησκευτικός τουρισμός δεν αφορά μόνο ευσεβείς περιηγητές, αλλά και πάμπολλους φιλέρευνους ταξιδιώτες και θαυμαστές της βυζαντινής τέχνης, οι οποίοι, μέσα από τα πολιτιστικά οδοιπορικά στον ελληνικό χώρο, έρχονται σε επαφή με την πνευματικότητα της ορθοδοξίας και κατεπέκταση με το ‘’πνεύμα αθανάτον’’ που διαπερνά και αποδεικνύει όλη την ελληνική ιστορία.

Οι περισσότεροι ταξιδιώτες επισκεπτόμενοι τα θρησκευτικά μνημεία, προσπαθούν να συνδυάσουν το προσκύνημα τους με την επίσκεψη και σε άλλους χώρους  πολιτιστικού ενδιαφέροντος έξω από το θρησκευτικό τους δόγμα για να καλύψουν ένα ευρύ φάσμα πολιτιστικών ενδιαφερόντων που συνδυάζει όλες τις παροχές της πολιτιστικής κληρονομιάς του συγκεκριμένου τόπου, ζώντας βιωματικές παραδοσιακές εμπειρίες σε συνθήκες κατάνυξης και εγκράτειας, ως ένα προϊόν της ευρύτερης πολιτιστικής και τουριστικής ανάπτυξης.

Επιπλέον η Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία, με την δική της δραστηριότητα και με την ανάδειξη της ελληνορθόδοξης θρησκευτικής κληρονομιάς, συμπληρώνει την προσπάθεια για την αναβάθμιση αλλά και την διάδοση του προσκυνηματικού τουρισμού, οπως καταδεικνύεται στο πρωτόκολλο συνεργασίας της Εκκλησίας της Ελλάδος και του Υπουργείου Τουρισμού αλλά και στις ειδικές εκδόσεις και προβολές σε site του Ε.Ο.Τ.

Οι προτεινόμενες δράσεις για την ανάπτυξη του θρησκευτικού και προσκυνηματικού  τουρισμού είναι: α) η χαρτογράφηση και κατηγοροποιήση ανα περιοχή όλων των μνημείων θρησκευτικού ενδιαφέροντος με τη συνεργασία της εκκλησίας, για να αξιοποιηθούν ευρωπαϊκοί πόροι προς εκπόνηση προγραμμάτων συντήρησης και ανάδειξης εκκλησιαστικών μνημείων και για να δημιουργηθούν υποδομές ψηφιακής περιήγησης και προβολής, προσβάσιμες τους επισκέπτες.

β) η διασύνδεση του θρησκευτικού τουρισμού με τα ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία που συνοδεύουν με την διαδρομή της ορθοδοξίας γ) η συνδυαστική αξιοποίηση των θρησκευτικών εορτών, καθώς υπάρχουν ναοί και μνημεία στους οποίους διοργανώνονται εορτές και εκδηλώσεις ως πόλος έλξης και δ) η επιτάχυνση και η διευκόλυνση των διαδικασιών χορήγησης βίζας για τους επισκέπτες του θρησκευτικού τουρισμού εκτός χωρών Σένγκεν,  με ενίσχυση του προσωπικού και των υποδομών στα προξενεία και δημιουργία νέων visa centers, για όλο το χρόνο.

Τέλος, ο συνολικός παγκόσμιος αριθμός των θρησκευτικών μετακινήσεων είναι 300 εκατ. ετησίως,  ενώ το 70% αφορούν ταξίδια χριστιανών. Στον παγκόσμιο τζίρο των 16 δις. δολαρίων η Ελλάδα με τις ελληνορθόδοξες ρίζες στο μοναδικό βιοκλίμα της, επιβάλλεται να διεκδικήσει  ανάλογο μερίδιο της τουριστικής αγοράς με προγράμματα βιώσιμης και αειφόρου ανάπτυξης σε συνδυασμό με όλες τις θεματικές μορφές τουρισμού (clusters) σε δωδεκάμηνη βάση, προσδίδοντας προστιθέμενη αξία στην όλη προσπάθεια της Νέας Διακυβέρνησης και του Υπουργείου Τουρισμού για να βιώσουμε  την επερχόμενη Ανάσταση του Κυρίου και την οικονομομική ανάσταση μετά το παγκόσμιο σαρωτικό πλήγμα της κορωνοϊκής πανδημίας.

Κωνσταντίνος Κουσκούκης

Καθηγητής Δερματολογίας – Νομικός – Πρόεδρος της Ελληνικής Ακαδημίας Ιαματικής Ιατρικής – Πρόεδρος Ελληνικού Συνδέσμου Τουρισμού Υγείας