Κατηγορία: ΑΠΟΨΕΙΣ

Τον μισό πληθυσμό σε σχέση με σήμερα θα έχει η Ελλάδα το 2100. Η χώρα μας χαρακτηρίζεται με έναν από τους 5 χαμηλότερους δείκτες γονιμότητας παγκοσμίως και η κατάσταση εκτιμάται ότι θα επιδεινωθεί ως το τέλος του αιώνα. Χαρακτηριστικά ο δείκτης γονιμότητας ήταν 2017 στο 1.42 και αναμένεται να ελαττωθεί στο 1.29 στο μέσο του αιώνα και στο 1.19 στο τέλος του. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύθκε στο περιοδικό Lancet (14 Ιουλίου 2020), η οποία προβλέπει την πληθυσμιακή εξέλιξη σε 195 χώρες του πλανήτη ως το 2100, ο πληθυσμός της Ελλάδας θα μειωθεί το 2100 σε περίπου 5.5 εκατομμύρια ενώ σε πιο απαισιόδοξα σενάρια στα 4.5 εκατομμύρια.

Ανάλογη ελάττωση του πληθυσμού προβλέπεται για χώρες όπως η Ιταλία, η Ισπανία και η Πορτογαλία. Μείωση θα παρουσιάσουν και άλλες χώρες της Ευρώπης, με εξαίρεση τη Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και τις Σκανδιναβικές χώρες.

Αντίθετα, σημαντική αναμένεται η αύξηση του πληθυσμού στη γειτονική Τουρκία που αναμένεται να ξεπεράσει τα 100 εκατομμύρια το 2100. Αναφορικά, με τις μεγαλύτερες πληθυσμιακά χώρες το 2100, τα πρωτεία θα έχει η Ινδία που παρά τη μείωση του πληθυσμού της θα έχει περίπου 1 δισεκατομμύρια κατοίκους, ακολουθούμενη από την Νιγηρία που θα έχει περίπου 750 εκατομμύρια κατοίκους. Η Κίνα θα είναι πλέον η τρίτη πολυπληθέστερη χώρα του κόσμου με πληθυσμό περίπου 700 εκατομμυρίων. Με βάση τα παραπάνω στοιχεία αναμένονται μεγάλες ανακατατάξεις στα πληθυσμιακά μεγέθη αλλά και την οικονομική ισχύ πολλών χωρών. Έτσι οι παραδοσιακές οικονομικές δυνάμεις θα πλαισιώνονται ως το τέλος του αιώνα από χώρες όπως η Νιγηρία, οι Φιλιππίνες, η Ινδονησία, το Ιράκ και η Αίγυπτος. Η Τουρκία αναμένεται να είναι  η ένατη χώρα σε επίπεδο  ΑΕΠ παγκοσμίως στο μέσο του αιώνα.  Αντίθετα, παραδοσιακές δυνάμεις όπως η Ισπανία, η Σαουδική Αραβία και η Ελβετία θα βρίσκονται εκτός των 25 πλουσιότερων χωρών του κόσμου. Η Κίνα θα βρεθεί στην κορυφή της λίστας των χωρών με το υψηλότερο ΑΕΠ περίπου το 2050 , όμως καθώς  ο πληθυσμός της θα μειώνεται , οι ΗΠΑ θα ξαναβρεθούν στην κορυφή, καθώς θα έχουν περίπου σταθεροποιήσει τον πληθυσμό τους.  Χώρες που αναμένεται ότι θα βελτιώσουν την θέση τους στην κατάταξη κυρίως μέσω της εισροής μεταναστευτικών ρευμάτων αναμένεται να είναι η Αυστραλία και το Ισραήλ.

Η πτώση του δείκτη γονιμότητας συνοδεύεται με αντίστοιχη μείωση της θνησιμότητας. Έτσι, το προσδόκιμο επιβίωσης θα κυμανθεί περί τα 80 έτη και για τα δύο φύλα παγκοσμίως, με μεγάλες αποκλίσεις όμως από χώρα σε χώρα. Το 2100 υπολογίζεται ότι το προσδόκιμο επιβίωσης θα είναι κάτω από τα 75 έτη, μόνο σε 10 χώρες του κόσμου, οι επτά από τις οποίες βρίσκονται στην Υποσαχάρια Αφρική. Η γήρανση του πληθυσμού που διαρκώς επιταχύνεται αντικατοπτρίζεται στην αναστροφή της ηλικιακής πυραμίδας που το 2100 θα χαρακτηρίζει τον παγκόσμιο πληθυσμό και όχι μεμονωμένες χώρες όπως τώρα. Η μέση ηλικία του παγκόσμιου πληθυσμού αναμένεται να αυξηθεί από τα 32.6 έτη το 2017 στα 46.2 έτη το 2100 ώστε στο τέλος του αιώνα περίπου 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι θα είναι ηλικίας μεγαλύτερης των 80 ετών (από 141 εκατομμύρια το 2017). Επίσης η εξέλιξη του εργατικού δυναμικού φαίνεται να ακολουθεί μια πορεία  όπου αυτό θα μειώνεται σημαντικά σε χώρες όπως η Κίνα και η Ινδία και θα αυξάνεται σε χώρες όπως η Νιγηρία. Σε χώρες με ισχυρά μεταναστευτικά ρεύματα, όπως οι ΗΠΑ, το εργατικό δυναμικό θα παραμείνει περίπου σταθερό. Εάν δεν υπάρξουν αλλαγές στην συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό (δηλαδή μεγαλύτερη συμμετοχή των γυναικών και των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας) τότε αναμένεται ότι η αναλογία μη-εργαζομένων προς εργαζόμενους θα αυξηθεί από 0.8 σε 1.16, το οποίο θα έχει και συνέπειες στα ασφαλιστικά συστήματα και τα συστήματα πρόνοιας των περισσοτέρων χωρών.

Είναι προφανές ότι η δημογραφική εξέλιξη είναι ένα από τα σημαντικότερα στοιχήματα της ανθρωπότητας για το μέλλον. Κατ’ αρχήν οι πληθυσμιακές μεταβολές είναι αναμενόμενο ότι θα διαταράξουν τις γεωπολιτικές ισορροπίες και στο πλαίσιο αυτό το δημογραφικό πρόβλημα αφορά ιδιαίτερα την πατρίδα μας. Επιπλέον η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης θα αλλάξει τα δεδομένα των παραδοσιακών εργασιακών και ασφαλιστικών σχέσεων, αλλά και τα θέματα εκπαίδευσης και δημόσιας υγείας. Επομένως, είναι κατανοητή η σημαντικότητα των προβλέψεων που προκύπτουν από τέτοια μοντέλα για τον σχεδιασμό πολιτικών από κράτη και οργανισμούς ώστε να διατηρηθεί βιώσιμη ανάπτυξη στα χρόνια που έρχονται.

Επιμέλεια: Νεκταρία Καρακώστα, Δημοσιογράφος Υγείας

Άρτεμις Κ. Τσίτσικα

Αναπλ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ

Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής (Ε.Ε.Ε.Ι.)

Ευθαλία Τζίλα

Παιδοψυχίατρος MSc – Ακαδημαϊκή Υπότροφος ΕΚΠΑ

1. ΔΙΑΤΗΡΗΣΗ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΡΟΥΤΙΝΑΣ

Δεν υπάρχει πλέον το σχολείο μέσα στην ημέρα, τα μαθήματα  γίνονται διαδικτυακά, με αποτέλεσμα να δημιουργείται η  εντύπωση ότι  «είμαστε σε διακοπές», «υπάρχει άπλετος χρόνος» και άρα, μπορούμε να χαλαρώσουμε. Ωστόσο, κάτι τέτοιο θα σε αποσυντονίσει και θα σε απομακρύνει από το στόχο σου. Είναι σημαντικό να διατηρήσεις ένα ημερήσιο πρόγραμμα που θα οργανώσεις με βάση τις ανάγκες σου και θα αφορά όλες τις πτυχές της καθημερινότητας : τον ύπνο, τα γεύματα, τη μελέτη και τον χρόνο χαλάρωσης. Η καθημερινή ρουτίνα είναι σημαντική και δημιουργεί ασφάλεια και μία κανονικότητα, ενώ καταπολεμά το άγχος και απομακρύνει τα δυσάρεστα συναισθήματα.

Ένα ακόμη μυστικό είναι να ξεκινάς το πρωινό με περιποίηση εαυτού και να φοράς ρούχα σπιτιού-όχι πυτζάμες. Ένας περιποιημένος και καθαρός χώρος ή δωμάτιο που φροντίζεις καθημερινά, βοηθά επίσης στην γενικότερη οργάνωση της ημέρας.

2. ΥΠΝΟΣ – ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΣΚΗΣΗ

Προσπάθησε να κοιμάσαι αρκετά (~8 ώρες) και τις ώρες που ο ύπνος είναι πιο βαθύς και ανανεώνει τον οργανισμό (βραδυνές ώρες).

Ο καλός ύπνος ξεκουράζει και βοηθά τη μνήμη, την αντίληψη και την κατανόηση, ενώ παράλληλα δημιουργεί καλή διάθεση και ευεξία. Ο ύπνος βοηθά ακόμη στη ρύθμιση της όρεξης και των γευμάτων, ώστε να μην γίνονται υπερβολές στη διατροφή. Διατήρησε τέσσερα περίπου γεύματα με όσο το δυνατόν υγιεινότερες επιλογές και λήψη υγρών για ενυδάτωση. Μπορείς ακόμη να κάνεις περιπάτους, τρέξιμο ή οποιαδήποτε ήπια σωματική άσκηση επιλέξεις για μισή ώρα καθημερινά.

3. ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΗΣ ΗΜΕΡΗΣΙΑΣ ΥΛΗΣ

Οργάνωσε όσο  καλύτερα μπορείς την ημερήσια ύλη και χρησιμοποίησε χρωματιστούς μαρκαδόρους στα σημεία που σε δυσκολεύουν περισσότερο. Κατά τη διάρκεια της μελέτης άφησε το κινητό σου εκτός δωματίου, για να μην  αποσυντονίζεσαι από μηνύματα που πιθανόν λαμβάνεις. Μην ξεχνάς πως έχεις διανύσει μεγάλο δρόμο για να φτάσεις ως εδώ και ήδη βρίσκεσαι λίγο πριν το τέρμα. Καλό θα ήταν να μην αφήνεις για αύριο ότι μπορείς να κάνεις σήμερα. Προγραμμάτισε την ημερήσια ύλη και μην παρασύρεσαι από σενάρια π.χ. ότι οι εξετάσεις θα γίνουν αργότερα κλπ

4. ΧΑΛΑΡΩΣΕ ΜΕ ΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΣΟΥ

Η χαλάρωση σε βοηθά να ανασυντάσσεσαι και είναι απαραίτητη. Ο χρόνος και τρόπος χαλάρωσης εξαρτάται από εσένα. Μπορείς να μιλήσεις με τους φίλους σου, να ακούσεις μουσική, να κάνεις ασκήσεις χαλάρωσης (βλέπε παρακάτω), να βοηθήσεις στις δουλειές του σπιτιού ή οτιδήποτε άλλο σε ευχαριστεί.

5. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΓΧΟΥΣ

Η οργάνωση περιορίζει το άγχος. Μην αφήνεις όσα έχεις να κάνεις να συσσωρεύονται, αυτό σε πιέζει και σου δημιουργεί άγχος. Βάλε προτεραιότητες – ποιο είναι επείγον και πιο λιγότερο και ξεκίνα βάζοντας ένα καθημερινό πρόγραμμα προχωρώντας σταθερά.

Μπορείς να κάνεις ασκήσεις χαλάρωσης που βοηθούν πολύ: σε ένα δωμάτιο με ησυχία, κάθισε σε οποιοδήποτε σημείο επιλέξεις στηρίζοντας την πλάτη σου και άρχισε να αναπνέεις αργά και βαθιά, από τη μύτη, χαλαρώνοντας όλο το σώμα. Σκέψου ένα ήρεμο και πολύ όμορφο μέρος, όπως μία ηλιόλουστη παραλία το καλοκαίρι. Σκέψου ευτυχισμένες στιγμές ή επιτυχίες στο παρελθόν που σου έδωσαν χαρά και διώξε κάθε αρνητικό συναίσθημα. Σκέψου επίσης ότι κάνεις το καλύτερο που μπορείς – μια ειλικρινή προσπάθεια προς το στόχο – και αυτό είναι αρκετό.

6. ΘΕΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ

Για αρχή ας κάνουμε τη σκέψη ότι κάθε επιπλέον δυσκολία μπορεί αρχικά να σε «ξεβολέψει», ωστόσο αν χειριστείς την κατάσταση μπορεί να σου προσφέρει εμπειρία, δύναμη και ευκαιρίες για αλλαγές που τελικά θα σε βοηθήσουν να προσαρμόζεσαι πιο εύκολα.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ 1 : ΟΙ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ ΕΧΟΥΝ ΠΑΝΤΑ ΜΙΑ ΘΕΤΙΚΗ ΠΛΕΥΡΑ

Αναλαμβάνουμε δράση όταν έρθουμε αντιμέτωποι με ένα πρόβλημα (π.χ. COVID 19), και τη μεγαλύτερη πρόοδο την κάνουμε τότε. Επίσης, υπάρχουν αντικειμενικά διευκολύνσεις, όπως περισσότερος χρόνος για διάβασμα και μείωση της εξεταστέας ύλης λόγω της πανδημίας COVID 19.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ 2 : ΣΗΜΑΣΙΑ ΕΧΕΙ ΤΟ ΠΩΣ ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΕΣΑΙ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΣΥΜΒΑΙΝΕΙ

Έχε θετική σκέψη, διατήρησε το κέφι σου και μια όμορφη καθημερινή ρουτίνα. Το σίγουρο είναι ότι η κατάσταση αυτή θα ξεπεραστεί και μέσα από την εμπειρία αυτή μπορείς να σμιλέψεις τον χαρακτήρα σου και να αποκτήσεις ανθεκτικότητα.

7. ΕΧΕ ΠΑΝΤΑ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΛΥΣΕΙΣ

Αυτό που έχει αξία είναι να κάνεις το καλύτερο δυνατό, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα. Έχε το στόχο και προσπάθησε με όλες τις δυνάμεις σου, ωστόσο εάν τα πράγματα δεν εξελιχθούν όπως τα έχεις σχεδιάσει έχε και ένα δεύτερο πλάνο στο μυαλό σου. Αυτό συμβαίνει συχνά στη ζωή και καλό είναι να είμαστε προετοιμασμένοι – να προσαρμοζόμαστε ανάλογα.

8. ΚΑΝΕ ΟΝΕΙΡΑ ΓΙΑ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ

Κάνε νοερές σκέψεις και φαντάσου τον εαυτό σου τον επόμενο χρόνο. Πάλεψε για να γίνεις αυτή η εικόνα που θέλεις. Αυτό θα σου δώσει ώθηση, αφού θα λειτουργήσει ως κίνητρο για να προσπαθήσεις.

9. ΣΚΕΨΟΥ ΤΗ ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΑΤΩΝ

Εκτίμησε τα αγαθά που έχεις και σκέψου ότι υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που τα στερούνται (π.χ. η πανδημία έχει πολύ αρνητικότερες συνέπειες σε άλλες χώρες). Εκμεταλλεύσου θετικά όλες τι ευκαιρίες και προσπάθησε να αντιληφθείς ότι αυτό είναι ένα μικρό διάστημα προσπάθειας και όλη η ζωή βρίσκεται μπροστά σου – μπορείς να την ζήσεις υπέροχα !

10. ΕΑΝ ΔΥΣΚΟΛΕΥΕΣΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΗΣΕ ΤΟ

Μην ξεχνάς πως δεν είσαι μόνη/ος, γι ‘ αυτό να μοιράζεσαι τις σκέψεις και τους προβληματισμούς σου με ανθρώπους γύρω σου – γονείς, φίλους, καθηγητές. Μια δυσκολία που την μοιραζόμαστε είναι πάντα μια πιο “εύκολη” δυσκολία. Μπορείς επίσης να συμμετέχεις με πολλούς τρόπους στην πλατφόρμα we–knowhow.gr και να τηλεφωνήσεις στη Γραμμή ΜΕΥποστηρίζω 80011 80015 καθημερινά 9.00-15.00 χωρίς χρέωση.

Καλή επιτυχία!

Αυτοί που διευθύνουν πραγματικά τους θεσμούς, με στόχο τον απόλυτο έλεγχο οικονομιών και πληθυσμών, εξετάζουν με το πείραμα της Ελλάδας τις αντοχές και της οικονομίας , αλλά και ενός ολόκληρου λαού. Η Ελλάδα, μετά βεβαιότητας τους έχει καταπλήξει. Πως είναι δυνατόν σαν λαός να στέκεται ακόμα όρθιος, με τόσες ποσότητες τοξικών στοιχείων που τις χορηγούνται καθημερινά, μέσα από τα περιβόητα reforms;
 
Πριν από λίγες ημέρες, είχα συνάντηση με έναν φίλο μου και συνεργάτη, καθηγητή της Ιατρικής και μεταξύ των άλλων αναπόφευκτα αναφερθήκαμε και στην παρούσα οικονομική και κοινωνική κατάσταση της χώρας μας.
Συμφωνήσαμε σε πολλά, αλλά εκείνο που έχει ενδιαφέρον ήταν η έντονη διαφωνία μας. Εκείνος υποστήριζε ότι οι Ευρωπαίοι, και γενικότερα οι ξένοι, μας αγαπούν και θέλουν να μας βοηθήσουν, αλλά εμείς είμαστε οι αποκλειστικά υπεύθυνοι για τη σημερινή μας κατάσταση, ενώ εγώ υποστήριζα ότι κανένας σχεδόν δεν μας αγαπάει, αλλά αντίθετα «δρυός πεσούσης πᾶς ἀνήρ ξυλεύεται».
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι όλοι μας φέρουμε βαθιές ευθύνες γι’ αυτό που βιώνουμε στην Ελλάδα σαν λαός, αλλά από την άλλη πλευρά, παρακολουθώντας όσο μπορώ πιο στενά «το μπαλάκι» από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και αντίστροφα, δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία ότι στην πραγματικότητα οι δανειστές μας -και όχι μόνο- για το μόνο που δεν κόπτονται είναι η ανάκαμψη και η ευημερία της χώρας. Πιο συγκεκριμένα και απλά και ο πλέον αδιάβαστος πρωτοετής φοιτητής Οικονομικών Σχολών σε όλο τον πλανήτη θα αντιλαμβανόταν ότι σε μια χώρα όπου το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν και κατά συνέπεια και η συνολική ζήτηση έχουν μειωθεί δραματικά για έξι ολόκληρα χρόνια, μέτρα όπως μείωση συντάξεων και μισθών, μείωση των δημόσιων δαπανών, επιτοκίων που αγγίζουν διψήφια νούμερα, μαζικών απολύσεων, είναι ακριβώς η συνταγή για να αποτελειώσεις ό,τι έχει απομείνει όρθιο στη συγκεκριμένη οικονομία. Όλα αυτά, λοιπόν, είναι απαιτήσεις των «φίλων» μας θεσμών και μάλιστα τα αποκαλούν reforms, δηλαδή μεταρρυθμίσεις, απαραίτητες κατά αυτούς για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας. Το εύλογο, λοιπόν, ερώτημα εδώ είναι αυτοί που κάνουν καθημερινά τέτοιες δηλώσεις, στα ευρωπαϊκά όργανα, είναι τόσο άσχετοι με τους οικονομικούς μηχανισμούς, δηλαδή πιο άσχετοι κι από έναν πρωτοετή φοιτητή; ή αντίθετα γνωρίζουν πολύ καλά ότι όλα αυτά οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στην καταστροφή; Σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να πιστέψω ότι ο κ. Ντάισενμπλουμ και ο κ. Σόιμπλε, έστω κι αν δεν έχουν σπουδάσει σε οικονομικά πανεπιστήμια, δεν έχουν συμβούλους που γνωρίζουν πολύ καλά ότι η Αμερική, για παράδειγμα, που σχετικά πρόσφατα ανακοίνωσε και επίσημα την έξοδο της χώρας από την πρόσφατη οικονομική κρίση, ομολόγησε ότι το κατάφερε ακολουθώντας reforms εντελώς αντίθετες από αυτές που ζητούν να εφαρμόσει η Ελλάδα.
Θυμίζω μερικές από αυτές, αλλά ίσως και τις πιο σημαντικές: Ποσοτική χαλάρωση, δηλαδή αύξηση της ποσότητας χρήματος, μηδενικά επιτόκια δανεισμού, δημοσιονομική χαλάρωση με αύξηση των δημόσιων δαπανών και φυσικά αύξηση της απασχόλησης και της συνολικής ζήτησης. Αυτό, λοιπόν, που επέμενα στη διαμάχη μου με τον φίλο καθηγητή της Ιατρικής είναι ότι ο Ντάισενμπλουμ, η Λαγκάρντ, ο Τόμσεν και άλλοι θεσμικοί, είτε γνωρίζουν καλά τα οικονομικά είτε όχι, ουσιαστικά εκτελούν εντολές αυτών που πραγματικά βρίσκονται πίσω απ’ τις βιτρίνες των θεσμών, ευρωπαϊκών και μη. Δεν έχω την παραμικρή αμφιβολία ότι η Ελλάδα εδώ και τουλάχιστον 4-5 χρόνια είναι σε ένα δοκιμαστικό σωλήνα, που πάνω της γίνονται πολύ σημαντικά πειράματα.
Αυτοί που διευθύνουν πραγματικά τους θεσμούς, με στόχο τον απόλυτο έλεγχο οικονομιών και πληθυσμών, εξετάζουν με το πείραμα της Ελλάδας τις αντοχές και της οικονομίας αλλά και ενός ολόκληρου λαού. Η Ελλάδα μετά βεβαιότητας τους έχει καταπλήξει. Πώς είναι δυνατόν σαν λαός να στέκεται ακόμα όρθιος με τόσες ποσότητες τοξικών στοιχείων που της χορηγούνται καθημερινά, μέσα από τα περιβόητα reforms. Αν αυτά συνέβαιναν στη Γερμανία, στην Αυστρία, στη Σουηδία, δηλαδή 30% σχεδόν ανεργία, πάνω από 25% μείωση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος, επιχειρήσεις χωρίς καμία τραπεζική υποστήριξη, συνεχής μείωση μισθών και συντάξεων, κλειστές τράπεζες, τότε χωρίς την παραμικρή αμφιβολία η κοινωνική, η οικονομική και η πολιτική κατάσταση θα ήταν εκτός ελέγχου.
Το ελληνικό φαινόμενο που αντέχει ακόμα- όπως θέλουν να πιστεύουν- κι άλλα reforms, τους πήρε κάποια χρόνια να το αποκωδικοποιήσουν. Τελικά τα κατάφεραν. Βρήκαν το «αίτιο» της ανθεκτικότητας: Ο ελληνικός κοινωνικός ιστός. Με απλά λόγια, το δέσιμο της οικογένειας. Και με πιο απλά λόγια, η σύνταξη του παππού, που σήμερα συντηρεί το άνεργο παιδί του και το σπουδάζων εγγόνι. Κι έτσι, λοιπόν, βασικός στόχος στα reforms είναι η 13η και αποφασιστική, ίσως, μείωση στη σύνταξη του παππού, με άμεσο στόχο να μην μπορεί με τίποτα να συντηρήσει την οικογένεια του γιου ή της κόρης και τις ανάγκες των εγγονών, ακόμα και αν ο παππούς έκοβε και τον καθημερινό του καφέ στο καφενείο της γειτονιάς. Όσα ισοδύναμα και να προτείνει η ελληνική κυβέρνηση, ακόμα και αν 100 πατριώτες με μεγάλη οικονομική επιφάνεια στο εξωτερικό εγγυώνται την προσφορά 1 δισεκατομμυρίου ευρώ ετησίως για την κάλυψη των ελλειμμάτων στα ασφαλιστικά ταμεία, οι θεσμοί θα επιμείνουν σε δραστικές μειώσεις των συντάξεων, γιατί το πραγματικό πρόβλημά τους δεν είναι το δημοσιονομικό έλλειμμα. Είναι η διάλυση και του τελευταίου προπύργιου της ανθεκτικότητας του ελληνικού λαού στα τοξικά reforms. Θα μπορούσε να με ρωτήσει κανείς, γιατί τόση επιθετικότητα και από ποιους. Θα του απαντούσα, χωρίς δισταγμό, ας αναρωτηθεί γιατί διαλύθηκαν νοικοκυρεμένα και αξιοπρεπή κράτη, όπως η Λιβύη, το Ιράκ, η Συρία… Θα του έλεγα ακόμα να αναρωτηθεί τι συμπέρασμα βγάζει από την πρόσφατη ανακοίνωση ότι 60 άνθρωποι στον κόσμο έχουν οικονομική δύναμη όσο ο μισός πληθυσμός του πλανήτη μας, δηλαδή πάνω από 3,5 δισεκατομμύρια. Θα τον διαβεβαίωνα, επίσης, ότι έπειτα από 10 χρόνια η ίδια οικονομική δύναμη θα βρίσκεται στα χέρια 30 ανθρώπων. Κάποιος άλλος, επίσης, θα μπορούσε να με ρωτήσει, όπως κάνει και η σύζυγός μου συχνά, πώς τόσο λίγοι άνθρωποι μπορούν να ελέγχουν αποφασιστικά τις οικονομίες και την τύχη τόσων ανθρώπων παγκοσμίως. Η απάντηση είναι απλή: Μέσα στα computers των θεσμών καταγράφονται με απόλυτη λεπτομέρεια όλα εκείνα τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν μια συγκεκριμένη οικονομία και έναν συγκεκριμένο λαό. Για την Ελλάδα είμαι σίγουρος ότι τα computers τους έχουν καταγράψει τα εξής:
Πρώτον, πολιτικοί ηγέτες, με ελαχιστότατες εξαιρέσεις, που το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι η πολιτική τους καριέρα και όταν την ξεκινάνε το τελευταίο πράγμα που σκέφτονται είναι να υπηρετήσουν τον λαό τους και το λαϊκό συμφέρον. Συμπέρασμα, αυτοί είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι σε οποιοδήποτε θεσμό τούς υποσχεθεί την εξουσία, με οποιοδήποτε, βέβαια, αντάλλαγμα από τη δική τους την πλευρά.
Δεύτερον, ο ίδιος ο λαός μεταφέρει στο DNA του πάρα πολλά θετικά στοιχεία, αλλά, δυστυχώς, και πάρα πολλά αρνητικά. Ας μιλήσουμε για τα αρνητικά.
Επιρρεπής στον εύκολο πλουτισμό, ατίθασος σε νόμους και κανόνες καθημερινής πρακτικής (αλλάζει, βέβαια, όταν βρεθεί στο εξωτερικό), ονειροπόλος, που σημαίνει ότι παρασύρεται εύκολα από μεγάλες και όμορφες υποσχέσεις, και βέβαια με αρκετούς «Εφιάλτες», που είναι διατεθειμένοι να παίξουν το παιχνίδι του κάθε είδους κατακτητή. Αυτά και σίγουρα και άλλα πολλά είναι καταγεγραμμένα και αναλύονται διαρκώς στους υπολογιστές αυτών που έχουν την πολλή μεγάλη -αν μη τι άλλο- οικονομική δύναμη και που φιλοδοξούν διαρκώς να την αυξάνουν, καταπατώντας την αξιοπρέπεια, ακόμα και τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων παγκοσμίως. Έχουν τη δύναμη, μέσα σε λίγα λεπτά, να ρίξουν το χρηματιστήριο και το εθνικό νόμισμα οποιασδήποτε αδύναμης χώρας στον κόσμο, να τα επαναφέρουν μέσα σε λίγες ήμερες, κερδοσκοπώντας δισεκατομμύρια δολάρια και ευρώ, να ρίξουν κυβερνήσεις, να ξεκινήσουν εμφύλιους και περιφερειακούς πολέμους.
Και αν σ’ όλα αυτά εσείς συμφωνείτε με τα γραφόμενά μου, έχετε κάθε δικαίωμα να υποβάλετε μία ακόμα ερώτηση: Μπορούμε να αντιδράσουμε αποτελεσματικά ή δεν έχουμε καμία ευκαιρία; Και, αν ναι, τι θα μπορούσαμε να κάνουμε, τουλάχιστον κατά την άποψή σας; Δύσκολο πραγματικά το ερώτημά σας. Ωστόσο, επειδή είμαι προετοιμασμένος γι’ αυτό θα σας απαντήσω. Ναι, μπορούμε, αρκεί:
1Να αλλάξουν νοοτροπία οι πολιτικοί μας, έστω και αυτή την ύστατη στιγμή, ή να αλλάξουμε εμείς τους πολιτικούς.
2Εμείς, οι απλοί πολίτες, κρατώντας τα τόσα θετικά μας, με κάθε θυσία, να βελτιώσουμε τα ελαττώματά μας, να πιστέψουμε περισσότερο στον εαυτό μας και στις δυνατότητές μας, να μην υποστηρίζουμε πολιτικούς που μας υπόσχονται την εύκολη και μεγάλη ζωή, να διαγράψουμε από το DNA μας το σύνδρομο «της κατσίκας του γείτονα», να σταματήσουν οι δημόσιοι υπάλληλοι να είναι εχθρικοί προς τον ιδιωτικό τομέα, όχι μόνο εξαιτίας της γραφειοκρατίας και των πολλαπλών νόμων, αλλά και λόγω νοοτροπίας. Οι αγρότες, μια και είναι επίκαιρο το θέμα, θα πρέπει να αντιληφθούν ότι η «βαριά» βιομηχανία της χώρας δεν είναι όπως πιστεύεται o τουρισμός, και αυτό το υποστηρίζω εγώ, που τον έχω υπηρετήσει 35 χρόνια, αλλά ο πρωτογενής τομέας. Καθετί που παράγει αυτή η χώρα στον αγροτικό, κτηνοτροφικό και ιχθυοκαλλιεργητικό τομέα είναι από μόνο του brand name με τεράστιες δυνατότητες εξαγωγής. Ας αναλογιστούν απλά οι συμπαθέστατοι αγρότες μας ότι πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι μέσα στα επόμενα 20-25 χρόνια ο πληθυσμός της γης θα αγγίζει τα 10 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να καλύψουν- από την πρώτη στιγμή που θα γεννηθούν έως τη στιγμή που θα πεθάνουν- είναι η ανάγκη τους για διατροφή. Αντί λοιπόν, και το λέω με κάθε συμπάθεια σε αυτή την οικονομική και κοινωνική τάξη, να κυνηγούν και σχεδόν να ικετεύουν για κοινοτικές και εθνικές επιδοτήσεις, φορολογικές απαλλαγές κ.λπ., ας αναπτύξουν όλες τις δυνατότητες που τους προσφέρει σήμερα αφενός η ίδια η ευλογημένη γη και αφετέρου η σύγχρονη τεχνολογία. Με δύο λόγια, χρειαζόμαστε γεωργούς, κτηνοτρόφους και ιχθυοκαλλιεργητές με καινούργια νοοτροπία και γνώση σύγχρονων παραγωγικών μοντέλων.
3Τέλος, η δικαστική εξουσία θα πρέπει να σεβαστεί τον όρκο που έχει δώσει για ανεξαρτησία και ισονομία, χωρίς διακρίσεις. Το ξέρει πολύ καλά ότι απέχει παρασάγγας από αυτές τις υποχρεώσεις της.
Εάν, λοιπόν, αυτοί οι παραπάνω όροι βελτιωθούν σημαντικά, τότε, ναι, υπάρχουν ακόμα ελπίδες για συνολική ανατροπή.
Τα data στα computers των θεσμών θα μπλοκαριστούν και δύσκολα οι «βιτρίνες» τους θα μπορέσουν να προσαρμοστούν στα καινούργια μας δεδομένα. Ξέρετε, πιστεύω ότι τίποτα δεν είναι τελικά ανίκητο και οι μεγάλες ανατροπές έχουν συμβεί όταν όλα φαίνονταν λογικά χαμένα. Η ελληνική ιστορία είναι η ίδια από μόνη της γεμάτη από τέτοια παραδείγματα. Βέβαια, θα μπορούσε να παρατηρήσει κάποιος ότι αυτές οι αλλαγές που καταγράφω παραπάνω συνθέτουν μια πάρα πολύ δύσκολη εξίσωση.
Η απάντηση είναι απλή: Βρισκόμαστε σε μία πάρα πολύ δύσκολη κατάσταση και δεν υπάρχουν εύλογες λύσεις. Έχουμε μια Ελλάδα, του χθες ακόμα και του σήμερα, σε ελεύθερη πτώση, ενάντια σε μια Ελλάδα που μπορεί, έστω και δύσκολα, να αλλάξει την τροχιά της. Όπως λένε και οι «φίλοι» μας οι Ευρωπαίοι, δεν υπάρχουν σήμερα «δωρεάν γεύματα». Και σε ελεύθερη μετάφραση, καλέ μου φίλε καθηγητή, αυτό σημαίνει ότι δεν υπάρχει αγάπη από το εξωτερικό, όπως εσύ αισιόδοξα θέλεις να πιστεύεις. Στο μόνο που μπορούμε να ελπίζουμε είναι η αγάπη και κυρίως η δύναμη της θέλησης για επιβίωση από τον ίδιο τον ελληνικό λαό.
Γράφει ο
Ζαχαρίας Καπλανίδης
Οικονομολόγος, Πρόεδρος ομίλου ZITA
e-mail: z.ka@zita-congress.gr 

Είναι ο τουρισμός υγείας μια πολλά υποσχόμενη οικονομική προοπτική για την Ελλάδα;
 
Είναι γεγονός ότι η εταιρία μου και εγώ προσωπικά έχουμε ασχοληθεί για αρκετά χρόνια με την υπόθεση «Τουρισμός Υγείας», από πολλές και διαφορετικές διαστάσεις. Συμμετοχή σε διεθνή φόρουμ, ομιλίες και παρουσιάσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό, οργάνωση τουλάχιστον τριών διεθνών συνεδρίων στην Αθήνα, ιδρυτικό μέλος του Ελληνικού Συνδέσμου για τον Τουρισμό Υγείας και διαχείριση αυτού, δημιουργία πολύγλωσσων εντύπων αλλά και sites και social media και ούτω καθεξής.
Την ίδια στιγμή, όλα αυτά τα χρόνια, είχα και έχω την ευκαιρία να μιλήσω για αυτήν την προοπτική, με δεκάδες Έλληνες επιστήμονες υγείας, με όλα σχεδόν τα συστημικά ιδιωτικά νοσοκομεία στην Ελλάδα, με μικρότερα αλλά εξίσου σημαντικά εξειδικευμένα ιδιωτικά κέντρα, όπως Οφθαλμολογικά, Οδοντιατρικά, Αποκατάστασης, Αισθητικής και τέλος με ιδιοκτήτες αρκετών ιαματικών πηγών.
Αφορμή αυτού του άρθρου μου, ήταν η τελευταία ομιλία μου και παρουσίαση στη Θεσσαλονίκη, τον περασμένο Ιούνιο, στο πλαίσιο του συνεδρίου που διοργανώνεται κάθε χρόνο από το Ελληνο-Αμερικανικό, Ελληνο-Γαλλικό, Ελληνο-Γερμανικό, Ελληνο-Ιταλικό και Ελληνο-Βρετανικό Επιμελητήριο. Ήταν κατά γενική ομολογία μια επιτυχημένη εκδήλωση, την οποία παρακολούθησαν εκατοντάδες επαγγελματίες και συμπολίτες μας στη Θεσσαλονίκη. Η ομιλία μου για τον τουρισμό υγείας απέσπασε το ενδιαφέρον πολλών εκ των συμμετεχόντων, ενώ το βίντεο από τη συγκεκριμένη παρουσίαση, που αναρτήσαμε στα social media του ομίλου ZITA, έχει φτάσει σήμερα τις 50 χιλιάδες προβολές.
Αναφέρω όλα αυτά όχι για να «ευλογήσω τα γένια μου», που λέει και ο σοφός λαός μας, αλλά για να καταδείξω και να υπογραμμίσω ότι ο Τουρισμός Υγείας για την Ελλάδα έχει κερδίσει το ενδιαφέρον διάφορων επαγγελματιών υγείας, αλλά και ανθρώπων που ασχολούνται με τον τουρισμό. Θεσμικοί παράγοντες, όπως το Υπουργείο Τουρισμού, ο  Ιατρικός Σύλλογος της Αθήνας, ο Δήμος της Αθήνας, ο ΕΟΠΠΥ, Πρωτοβάθμια Σωματεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα, όπως ο Ελληνικός Σύνδεσμος για τον Τουρισμό Υγείας, η ELITOUR, το Cluster των Οδοντιάτρων (και σίγουρα έπεται και συνέχεια) καταβάλλουν μεμονωμένες μέχρι στιγμής προσπάθειες να επιτύχουν, ώστε η Ελλάδα να κερδίσει έστω και ένα μικρό μερίδιο μιας “πίτας” που υπολογίζεται ότι κυμαίνεται γύρω στα 40 με 50 δισεκατομμύρια ετησίως. Χώρες όπως η Σιγκαπούρη, οι Ινδίες, η Ταϊλάνδη, η Τουρκία αλλά και η Ουγγαρία, η Βραζιλία και το Μεξικό, είναι αλήθεια ότι έχουν προσελκύσει και προσελκύουν αρκετά μεγάλο αριθμό επισκεπτών, που συνδυάζουν τις ανάγκες αναψυχής με υπηρεσίες υγείας. Ποια, λοιπόν, είναι η τύχη της χώρας μας σε μια τέτοια προσπάθεια να μπει και εκείνη στον παγκόσμιο χάρτη προορισμού για Τουρισμό Υγείας;
Καταρχήν, να υπογραμμίσουμε ότι δεν υπάρχει καμία αμφιβολία σε κανέναν επαΐοντα ή άσχετο Έλληνα, ότι η ανάπτυξη μιας τέτοιας εξειδικευμένης «βιομηχανίας» θα μπορούσε να έχει πολλαπλά οφέλη για τη χώρα μας. Ας αναφέρουμε ορισμένα εξ αυτών, όπως: αξιοποίηση του υπερβάλλοντος ιατρικού και επιστημονικού προσωπικού της χώρας μας, αξιοποίηση για 12 μήνες τουριστικών υποδομών, επενδύσεις σε νέους τομείς και βελτίωση των ήδη υπαρχόντων, όπως Κέντρα Αντιγήρανσης, Ιαματικές Πηγές, δημιουργία Οργανωμένων Κέντρων Διαμονής για την τρίτη ηλικία και άλλα.
Η Ελλάδα θα φτάσει και θα ξεπεράσει τα 30 εκατομμύρια ξένων επισκεπτών το 2017, αλλά, όπως τόνισα και στην ομιλία μου στη Θεσσαλονίκη, η διψήφια αύξηση επισκεπτών τα τελευταία χρόνια οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις πολιτικές, κοινωνικές και στρατιωτικές αναταράξεις αρκετών χωρών στη λεκάνη της Μεσογείου. Ακόμα και οι τρομοκρατικές ενέργειες στις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης έχουν ευνοήσει και σε μεγάλο βαθμό εξηγούν την πολύ μεγάλη αύξηση των επισκεπτών στην Αθήνα, ακόμη και εκτός της καλοκαιρινής σεζόν. Αν όμως σε λίγα χρόνια, αποκατασταθεί η τάξη στην Τουρκία, τη Συρία, την Αίγυπτο, ακόμα και την Τυνησία, τι θα συμβεί με τα μεγάλα νούμερα που πανηγυρίζουμε τα τελευταία χρόνια στην τουριστική μας βιομηχανία; Το πιο πιθανό είναι ότι θα γυρίσουμε την επόμενη κιόλας ημέρα σε αφίξεις που δεν θα ξεπερνούν τα 22 με 24 εκατομμύρια τουριστών. Για να μην συμβεί λοιπόν, αυτό και για να είμαστε προετοιμασμένοι γι’ αυτό που φυσικά όλοι μας ευχόμαστε, δηλαδή την επιστροφή στην κανονικότητα των γειτόνων μας, θα πρέπει να αναπτύξουμε  νέα προϊόντα και υπηρεσίες, που θα δώσουν βάθος και διαφορετικότητα σε αυτά που ήδη προσφέρει η χώρα μας στους ξένους επισκέπτες της. Να λοιπόν, γιατί ο Τουρισμός Υγείας θα πρέπει να είναι μέσα στις προτεραιότητες θεσμών, επιχειρηματιών αλλά και επαγγελματιών του συγκεκριμένου τομέα.
Από την άλλη πλευρά, ένας τέτοιος φιλόδοξος στόχος δεν είναι καθόλου εύκολο να φέρει ουσιαστικά αποτελέσματα. Όπως λέει και μια άλλη ελληνική παροιμία «ό,τι λάμπει δεν είναι χρυσός». Ή καλύτερα, αυτό που ισχύει στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι ότι, αυτό που λάμπει θέλει πολλή δουλειά και επεξεργασία για να γίνει χρυσός. Πιο συγκεκριμένα, στην Ελλάδα το ιατρικό δυναμικό, όπως όλοι γνωρίζουμε, όχι μόνο επαρκεί για τις ανάγκες της χώρας, αλλά τα τελευταία χρόνια καταφεύγει στο εξωτερικό κατά χιλιάδες. Όπως δείχνουν άλλωστε τα επίσημα στατιστικά στοιχεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση,  η Ελλάδα είναι μια από τις 3 χώρες, όχι μόνο στην Ευρώπη, αλλά και παγκοσμίως, με το περισσότερο ιατρικό προσωπικό σε αναλογία με τον πληθυσμό της. Παράλληλα, η χώρα μας θεωρείται η γενέτειρα της σύγχρονης Ιατρικής Επιστήμης με τον Ιπποκράτη και τα διάσπαρτα Ασκληπιεία σε όλη τη Μεγάλη Ελλάδα. Η Ιπποκράτεια, όμως, φιλοσοφία και η ολιστική αντιμετώπιση των ασθενών στην αρχαιότητα μάς δίνει και σήμερα έναν τεράστιο πλούτο και τεχνογνωσία για την αντιμετώπιση και τη θεραπεία ανθρώπων με πολλαπλές ασθένειες ή ανθρώπων χωρίς ασθένειες, που ενδιαφέρονται να παραμείνουν υγιείς και με καλή διάθεση για πάρα πολλά χρόνια. Αυτή, λοιπόν, η Ιπποκράτεια αντιμετώπιση θεραπειών, αλλά και πρόληψης, είναι ένα τεράστιο πλεονέκτημα, που φυσικά παραμένει αναξιοποίητο. Στοιχεία όπως η ελληνική διατροφή, το κλίμα, το θαλάσσιο στοιχείο, τα outdoor αθλήματα, οι ιαματικές πηγές είναι μερικά επιπρόσθετα, αλλά εξαιρετικής σημασίας συστατικά για τη δημιουργία μιας επιτυχημένης συνταγής στην προσπάθεια ανάπτυξης Τουρισμού Υγείας στη χώρα μας. Υπάρχουν πολλά ακόμα που θα μπορούσατε και εσείς να προσθέσετε. Για την οικονομία του χώρου, ας μείνουμε ως εδώ για τα καλά νέα.
Πάμε στα κακά. Η Ελλάδα (ελπίζω ότι συμφωνείτε και εσείς με τα παραπάνω) διαθέτει πολλά συγκριτικά πλεονεκτήματα στον τομέα που συζητάμε. Δεν αρκούν όμως αυτά – κακά τα ψέματα! Αυτή είναι η λάμψη που μπορεί να γίνει χρυσός ή να παραμείνει πυγολαμπίδα.  Είπαμε παραπάνω, ότι χιλιάδες νέοι Έλληνες ιατροί «δραπετεύουν» σήμερα στο εξωτερικό προς αναζήτηση εργασίας. Αντί να κάνουν αυτό, κατά την ταπεινή μου άποψη, θα μπορούσαν να συνεργαστούν σε ομάδες ιδίων ή διαφορετικών ειδικοτήτων, να συγκεντρώσουν σχετικά μικρά κεφάλαια, με τη βοήθεια ακόμη και ενός ΕΣΠΑ και να δημιουργήσουν Κέντρα Υπηρεσιών Υγείας, απευθυνόμενοι στη διεθνή αγορά. Άντε, όμως, να καταφέρεις να βάλεις τους Έλληνες να συνεργαστούν αρμονικά κάτω από την ίδια επαγγελματική στέγη. Θα γίνουν «από δύο χωριά χωριάτες»! Την ίδια στιγμή, οι επιτυχημένοι επαγγελματίες υπηρεσιών υγείας με καλά οργανωμένα μικρά εξειδικευμένα κέντρα, όπως οφθαλμολογικά, αισθητικά και οδοντιατρικά, έχουν διευρυμένο πελατολόγιο στην ελληνική αγορά και δεν δείχνουν κανένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον για προσέλκυση ξένων πελατών. Οι ιαματικές μας πηγές, τα spa  και τα κέντρα wellness που διαθέτουμε, ή είναι εντελώς υποβαθμισμένα ή οι επιχειρηματίες που διαθέτουν κέντρα wellness και spa θεωρούν ότι αρκούν μερικές πισίνες και ένα δύο καμπίνες με μασάζ και χαμάμ για να προσελκύσουν διεθνή πελατεία. Χωρίς να θέλω να φανώ σκληρός, με τέτοιες υποδομές δεν υπάρχει καμία προοπτική για ουσιαστικό μερίδιο στην πίτα των 50 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Αυτό για το οποίο είμαι απόλυτα πεπεισμένος, με όση γνώση και εμπειρία διαθέτω από το βιογραφικό μου (που ανέφερα στην αρχή του άρθρου) οι ιαματικές πηγές, τα spa και τα κέντρα wellness θα πρέπει να στελεχωθούν με εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας και να καθιερώσουν συγκεκριμένα θεραπευτικά πρωτόκολλα. Το να μπει απλά κάποιος σε ένα θαλάσσιο ή ιαματικό νερό έχει πολύ μικρή θεραπευτική αξία. Όταν όμως συνοδευτεί από εξειδικευμένες συμβουλές επιστημόνων υγείας, διατροφολόγων, αλλά και ειδικών σε θέματα άθλησης και άσκησης, τότε αυτομάτως το νερό αποκτά ιδιαίτερες θεραπευτικές δυνατότητες για το σώμα, την ψυχή και το πνεύμα. Θεραπευτικά πρωτόκολλα. Αυτή είναι η διαφοροποίηση του προϊόντος και της προστιθέμενης αξίας που πρέπει να προσδώσουμε στα υπόλοιπα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα. Και εδώ αρχίζουν και πάλι τα δύσκολα! Πώς να πείσεις τους εκατοντάδες ξενοδόχους και ιδιοκτήτες πηγών να προσλάβουν εξειδικευμένο προσωπικό, να δημιουργήσουν θεραπευτικά πρωτόκολλα και τελικά να πιστοποιηθούν για αυτές τις υπηρεσίες; Η εύκολη και βεβαίως αναποτελεσματική λύση γι’ αυτούς είναι να συνεχίσουν να κάνουν ό,τι κάνουν μέχρι σήμερα και για ό,τι δεν πηγαίνει καλά, να γκρινιάζουν ότι τους φταίει το κράτος, η κρίση και όλος ο υπόλοιπος πλανήτης Γη. Όχι βέβαια πως δεν φταίει και το κράτος, αλλά ας μην ανοίξουμε την ιστορία αυτή. Το πρόβλημα στην ανάπτυξη του Τουρισμού Υγείας, όπως και σε πολλά άλλα, είναι μέσα στο DNA μας. Επισημάναμε ήδη παραπάνω μερικές από τις πτυχές του, δηλαδή τον εγωισμό και την ατομικότητα, την προσπάθεια για εύκολο κέρδος, το βόλεμα, που είναι αντικίνητρο για περαιτέρω προσπάθεια, την εύκολη επίρριψη των ευθυνών σε τρίτους, τον εύκολο ενθουσιασμό σε κάτι που λάμπει και την πολύ γρήγορη απογοήτευση, όταν αυτό δεν είναι χρυσός.
Αυτά, λοιπόν, είναι τα βασικά αγκάθια στον δρόμο για τις προοπτικές και την επιτυχία στην ανάπτυξη του Τουρισμού Υγείας στην Ελλάδα. Αν λύσουμε αυτά τα ενδογενή προβλήματά μας, εγώ προσωπικά σας διαβεβαιώ και εγγυώμαι, ότι η χώρα, όχι απλά θα μπει στον διεθνή χάρτη στον εν λόγω τομέα, αλλά πολύ σύντομα θα βρεθεί στις πρώτες θέσεις των πιο ελκυστικών προορισμών Τουρισμού Υγείας.