Συντάκτης: ΔΥΟ Newsroom

Ο καρκίνος μπορεί να προληφθεί με απλές αλλαγές στην καθημερινή μας ζωή, τονίζει η Παθολόγος-Ογκολόγος δρ Φλώρα Σταυρίδη, η οποία πρόσφατα ανέλαβε τη διεύθυνση της Δ’ Ογκολογικής Κλινικής του Ομίλου ΥΓΕΙΑ. Την ίδια ώρα, τα νέα σε σχέση με την αντιμετώπιση του καρκίνου είναι ιδιαιτέρως ενθαρρυντικά: Με την ανοσοθεραπεία, το οπλοστάσιο των ογκολόγων έχει τα τελευταία χρόνια ενισχυθεί σημαντικά. Μάλιστα, σύμφωνα με στοιχεία που παρουσιάστηκαν στο πρόσφατο συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO), η ανοσοθεραπεία χρησιμοποιείται πλέον όλο και πιο νωρίς, αλλά και σε είδη καρκίνου όπου δεν είχε καμία εφαρμογή μέχρι σήμερα (π.χ. καρκίνος του στομάχου). Σε κάθε περίπτωση, σήμερα, η θεραπεία του ογκολογικού ασθενούς εξατομικεύεται, ενώ με τις εξελίξεις στη διαγνωστική και τη θεραπευτική στο όχι πολύ μακρινό μέλλον, οι θεραπείες θα στοχεύουν όχι μόνο σε επίπεδο πρωτεϊνών, αλλά και υποδοχέων.

Έχοντας πίσω της ένα βαρύ βιογραφικό, που περιλαμβάνει δεκαετή προϋπηρεσία σε εξειδικευμένα Ογκολογικά Κέντρα του Λονδίνου (Royal Marsden Hospital, Guys and St. Thomas’s), η δρ Φλώρα Σταυρίδη ξεκίνησε να συνεργάζεται με τον Όμιλο ΥΓΕΙΑ πριν από εννέα χρόνια. Η ανάληψη της Δ’ Ογκολογικής Κλινικής του Ομίλου, δεν είναι παρά το επιστέγασμα της 20ετούς παρουσίας της δρος Σταυρίδη στο πλευρό του ογκολογικού ασθενούς, με έμφαση στην ολιστική και εξατομικευμένη φροντίδα του, εφαρμόζοντας τα πιο σύγχρονα ογκολογικά πρότυπα και τις πιο σύγχρονες θεραπευτικές προσεγγίσεις στην Ογκολογία.

Μιλήστε μας για την ανοσοθεραπεία και το πώς έχει αλλάξει το τοπίο στην αντιμετώπιση του καρκίνου.
Στο πρόσφατο Συνέδριο της Αμερικανικής Εταιρείας Κλινικής Ογκολογίας (ASCO) ανακοινώθηκαν πολλές εξελίξεις στη θεραπευτική και τη διαγνωστική του καρκίνου: Οι ενδείξεις της ανοσοθεραπείας αυξάνονται συνεχώς, ενώ η έρευνα κατευθύνεται προς την επιλογή βιοδεικτών, που θα μας λένε ποιος ασθενής είναι κατάλληλος να λάβει ανοσοθεραπεία και ποιος όχι.
Στη διάρκεια του ASCO ανακοινώθηκε ότι το ανοσοθεραπευτικό φάρμακο pembrolizumab μπορεί να χρησιμοποιηθεί πλέον ως θεραπεία πρώτης γραμμής στον προχωρημένο καρκίνο του στομάχου, με ισάξια αποτελέσματα σε σχέση με τη χημειοθεραπεία. Προϋπόθεση οι ασθενείς να έχουν θετικό το δείκτη PDL-1. H γνώση αυτή θεωρώ ότι θα αλλάξει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τον συγκεκριμένο καρκίνο τα χρόνια που έρχονται.

Ακόμη και το τελευταίο Νόμπελ Ιατρικής απενεμήθη στην ανοσοθεραπεία…
Πράγματι, αυτή ήταν η κατακλείδα μιας σκληρής και κοπιαστικής έρευνας σε βάθος δεκαετίας. Η καινοτομία της ανοσοθεραπείας είναι ότι, αντί να επιτίθεται στα καρκινικά κύτταρα, ουσιαστικά ενισχύει την άμυνα του οργανισμού αναστέλλοντας τα φρένα που έθετε το καρκινικό κύτταρο στο ανοσοποιητικό. Τα καρκινικά κύτταρα εκλύουν αντιγόνα που φρενάρουν την άμυνα του οργανισμού. Η ανοσοθεραπεία όμως έρχεται και αναστέλλει τα φρένα των κυττάρων που είναι υπεύθυνα για την άμυνα του οργανισμού. Άρα η άμυνα μπορεί να διεκπεραιώσει το ρόλο της.

Σε ποια είδη καρκίνου χρησιμοποιείται;
Η ανοσοθεραπεία αυτή τη στιγμή ενδείκνυται στον καρκίνο κεφαλής και τραχήλου, στον καρκίνο του πνεύμονα, όπου έχει αντικαταστήσει -υπό προϋποθέσεις- τη χημειοθεραπεία ακόμη και στην πρώτης γραμμής θεραπεία, στον καρκίνο του νεφρού, στο μελάνωμα, στον καρκίνο της ουροδόχου κύστεως, στον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού (στο ASCO ανακοινώθηκε μάλιστα η χρήση της ανοσοθεραπείας ως μονοθεραπείας σε ασθενείς με μεταστατικό καρκίνο μαστού και υψηλό φορτίο μεταλλάξεων), στο στομάχι και, υπό προϋποθέσεις, στο πάγκρεας και στο ενδομήτριο.
Μελετώνται επίσης συνδυασμοί ανοσοθεραπείας και χημειοθεραπείας, ιδίως στον καρκίνο του πνεύμονα και του μαστού.
Η ανοσοθεραπεία είναι μια εξαιρετικά ασφαλής, εξωνοσοκομειακή θεραπεία, που μπορεί να χορηγηθεί ακόμη σε ηλικιωμένους ασθενείς με συννοσηρότητες.

Ανεπιθύμητες ενέργειες υπάρχουν;
Κυρίως είναι ενδοκρινικού χαρακτήρα, αλλά είναι εύκολα ανιχνεύσιμες και αντιμετωπίσιμες.
Πιο παλιά υπήρχε ο φόβος ότι η ανοσοθεραπεία δεν έπρεπε να συγχορηγείται με κορτιζόνη γιατί η τελευταία θα κατέστελλε τη δράση της ανοσοθεραπείας. Επίσης, παλιά νομίζαμε ότι δεν μπορούσαμε να χορηγήσουμε ανοσοθεραπεία σε αυτοάνοσα νοσήματα. Αυτό είναι μύθος.
Η ανοσοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει παροξύνσεις του αυτοάνοσου νοσήματος στο 30-50% των ατόμων που ήδη νοσούν, είναι όμως απολύτως διαχειρίσιμες.

Πόσο σημαντικές είναι η εξατομίκευση και η ολιστική προσέγγιση στη θεραπεία του ογκολογικού ασθενούς;
Οδεύουμε ολοένα και περισσότερο προς αυτό που λέμε εξατομίκευση της θεραπείας, γιατί αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να μη θεραπεύουμε πλέον σύμφωνα με την ιστολογία του όγκου, αλλά σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μετάλλαξη, με τη συγκεκριμένη γονιδιακή μεταβολή που πυροδοτεί την καρκινογένεση.
Όταν νοσεί ένας ασθενής με καρκίνο, δεν νοσεί μόνο ο ίδιος ούτε μόνο η βιολογία του, νοσεί η ψυχολογία του, αλλά και το συνολικό του περιβάλλον. Γι’ αυτό είναι πολύ σημαντικό να αντιμετωπίζουμε τον ασθενή ολιστικά. Είναι πολύ σημαντικό να του προσφέρουμε την κατάλληλη ψυχολογική στήριξη, την κατάλληλη εκγύμναση του σώματος προσαρμοσμένη πάνω στο νόσημα και στις καθημερινές του συνήθειες, αλλά και ένα διατροφικό πρόγραμμα που και θα του ταιριάζει και δεν θα αναστέλλει το αποτέλεσμα των αντικαρκινικών θεραπειών.
Είναι σημαντικό ο ασθενής να ακολουθεί μια ισορροπημένη, μεσογειακή διατροφή, πλούσια σε βιταμίνες, σε φρούτα και λαχανικά, αλλά και με την κατάλληλη ποσότητα πρωτεΐνης.
Στο σημείο αυτό είναι σημαντικό να σημειώσουμε ότι είναι μύθος πως η ζάχαρη τρέφει τον καρκίνο.

Οι νοσούντες από καρκίνο πρέπει να λαμβάνουν συμπληρώματα διατροφής;
Το μόνο που ξέρουμε αυτή τη στιγμή είναι ότι τα χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D μπορούν να αυξήσουν την επίπτωση σε ασθενείς που έχουν ήδη νοσήσει με καρκίνο του μαστού – ίσως μάλιστα να ισχύει το ίδιο για τον καρκίνο του προστάτη και του παχέος εντέρου.

Τι φέρνει το μέλλον στην καταπολέμηση του καρκίνου;
Το μέλλον εστιάζεται στην καλύτερη κατανόηση των μηχανισμών που προκαλούν την καρκινογένεση. Στόχος της επιστήμης είναι πια να δει τον καρκίνο όχι με βάση την ιστολογία, αλλά με βάση τη συγκεκριμένη πυροδοτούσα του καρκίνου μετάλλαξη.
Άρα, πλέον όλες οι έρευνες είναι αντίστροφες. Ξεκινούν από τη μετάλλαξη και τη στοχεύουν, με στόχο να θεραπεύσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τον ασθενή.
Επίσης, είναι πάρα πολύ σημαντικές οι εξελίξεις στη διαγνωστική, όπου έχουμε καλύτερες απεικονιστικές τεχνικές και πρωιμότερες διαγνώσεις, αλλά και στη θεραπεία, με τους συνδυασμούς ανοσοθεραπείας με στοχεύοντες παράγοντες. Σήμερα, ο καρκίνος μπορεί να νικηθεί.
Πρόσφατα παρατηρήθηκε επίσης μια εξαιρετική συνεργική δράση μεταξύ της ανοσοθεραπείας και της ακτινοβολίας, η οποία μελετάται. Παρατηρήσαμε το λεγόμενο abscopal effect –π.χ. σε ασθενή που έπαιρνε ανοσοθεραπεία και ακτινοβολείτο στον πνεύμονα, διαπιστώθηκαν εξαιρετικές ανταποκρίσεις στο κεφάλι, ένα σημείο που δεν είχε ακτινοβοληθεί.
Eπίσης, γίνονται προσπάθειες ανίχνευσης του καρκινικού φορτίου στο αίμα, με τεστ που αναζητούν στο αίμα τα κυκλοφορούντα καρκινικά κύτταρα (CTCC circulating tumor cancer cells). Οι, δε, διαγνωστικές τεχνικές φτάνουν πλέον ακόμη και σε επίπεδο υποδοχέα.
Στους νευροενδοκρινείς όγκους, για παράδειγμα (ΝΕΤ), συγκεκριμένα PET SCAN μπορούν να δουν αν υπάρχουν ενεργοί υποδοχείς. Αν βρεθούν ενεργοί υποδοχείς, δίνεται η κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή για να τους μπλοκάρουμε.

Τι πρέπει να κάνουμε για να προλάβουμε τον καρκίνο;
Να μην καπνίζουμε, να κάνουμε τουλάχιστον 75 λεπτά αερόβιας άσκησης την εβδομάδα ή 150 λεπτά λιγότερο έντονης άσκησης την εβδομάδα, να διατηρούμε ιδανικό σωματικό βάρος, να τρεφόμαστε σύμφωνα με το μεσογειακό πρότυπο διατροφής, να περιορίσουμε την κατανάλωση του κόκκινου κρέατος σε μία φορά την εβδομάδα, να αυξήσουμε την κατανάλωση του λευκού κρέατος (κοτόπουλου και ψαριού), να διατηρούμε ιδανικά επίπεδα βιταμίνης D, να περιορίσουμε την κατανάλωση αλκοόλ (μέχρι 5 ποτήρια κρασί την εβδομάδα) και να εκτελούμε τις προληπτικές μας εξετάσεις σύμφωνα με την ηλικία και το φύλο – ειδικά αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Ποιες είναι αυτές; Η μαστογραφία για τις γυναίκες (μία αναφοράς στα 35 και ετησίως μετά τα 40), το Παπ τεστ (ετησίως έως την ηλικία των 70 ετών και μετά τα 70 ανά 5-10 χρόνια αν κατά τη δεκαετία 60-70 ετών η γυναίκα είχε φυσιολογικά αποτελέσματα) και η κολονοσκόπηση για τις γυναίκες και τους άνδρες από την ηλικία των 45 ετών.

Η παχυσαρκία και το κάπνισμα τι ρόλο παίζουν στον καρκίνο;
Η παχυσαρκία αυξάνει την επίπτωση συγκεκριμένων τύπων καρκίνου, όπως του ενδομητρίου, του μαστού, του παχέος εντέρου και του οισοφάγου. Όσο για το κάπνισμα, δεν υπάρχει όργανο που να μην επηρεάζεται από αυτό.

Τι παραπάνω μπορεί να προσφέρει σε έναν ογκολογικό ασθενή ένα εξειδικευμένο ογκολογικό κέντρο;
Μεγαλύτερη τεχνογνωσία και καταρτισμένους επιστήμονες, σύγχρονα διαγνωστικά και θεραπευτικά μηχανήματα, πρόσβαση σε καινοτόμες τεχνολογίες, όπως για παράδειγμα το σύστημα Τεχνητής Νοημοσύνης Watson for Oncology, που προσφέρει τη δυνατότητα ενίσχυσης της κλινικής άποψης του ογκολόγου, μέσω της χρήσης των δεδομένων από την παγκόσμια βιβλιοθήκη.
Εισάγοντας τα δεδομένα του κάθε ασθενούς στο σύστημα, ο ογκολόγος μπορεί να δει όλες τις διαθέσιμες επιλογές για την κάθε ογκολογική περίπτωση, ώστε να επαληθεύσει ή να χαράξει το θεραπευτικό πλάνο για τον ασθενή του.

ΒΑΝΕΣΑ ΑΡΧΟΝΤΙΔΟΥ – ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΦΛΑΜΠΟΥΡΗ

Έφεραν την Ελλάδα στην κορυφή του κόσμου και μας έκαναν περήφανους. Ο λόγος για τη Βανέσα Αρχοντίδου και τη Χριστίνα Φλαμπούρη, τις δύο Ελληνίδες που κατέκτησαν την υψηλότερη κορυφή του Έβερεστ και ετοιμάζονται ήδη για… νέες περιπέτειες. Στόχος τους να ολοκληρώσουν το στόχο των 7 Summits, να καταφέρουν δηλαδή να πατήσουν τις υψηλότερες κορυφές και στις επτά ηπείρους. Έναν στόχο που μέχρι σήμερα έχουν καταφέρει μόλις 400 άνθρωποι από όλο τον κόσμο και καμία Ελληνίδα. Επόμενος σταθμός τους η κορυφή Βίνσον της Ανταρκτικής. Οι δύο Ελληνίδες μίλησαν στο περιοδικό «ΔΥΟ» για τις δυσκολίες της κατάκτησης του Έβερεστ, μοιράστηκαν μαζί μας τα συναισθήματα που ένιωσαν πατώντας στη «στέγη του κόσμου» και αποτελούν έμπνευση για όλους μας, καθώς μας θυμίζουν πως «ό,τι θέλει κάποιος, το μπορεί».

Τι δυσκολίες αντιμετωπίσατε στη διάρκεια της ανάβασης; Υπήρξαν στιγμές που φοβηθήκατε ή που αισθανθήκατε τον κίνδυνο;
Χριστίνα Φλαμπούρη: Σε μια τέτοια αποστολή ο φόβος είναι κομμάτι της καθημερινότητας. Μαθαίνεις όμως να τον διαχειρίζεσαι…
Αν και οι δυσκολίες που φανταζόμουν πριν από την ανάβαση ήταν τα δύσκολα περάσματα, ο καιρός κ.λπ., τελικά το μεγαλύτερο εμπόδιο για μένα ήταν να μείνω συγκεντρωμένη στο στόχο χωρίς να κάνω πίσω. Πρώτη φορά έλειψα δύο μήνες από την οικογένεια και την καθημερινότητά μου, και το άγχος που νιώθαμε όταν ο καιρός δεν άνοιγε (για να κάνουμε την προσπάθεια για την κορυφή), πραγματικά με «σκότωνε»…
Βανέσα Αρχοντίδου: Δυσκολίες υπήρξαν πολλές σε σωματικό αλλά περισσότερο σε ψυχολογικό επίπεδο, αφού η ανάβαση του Έβερεστ απαιτεί να βρίσκεσαι σε μια ξένη χώρα και σε ένα «αφιλόξενο περιβάλλον» για δύο περίπου μήνες. Μου έλειπε η οικογένεια και τα παιδιά μου και πολλές φορές αναρωτήθηκα γιατί υποβάλλω τον εαυτό μου σε αυτή την ψυχολογική κυρίως πίεση και στέρηση. Ξέρω όμως ότι για να κάνεις τα όνειρά σου πραγματικότητα χρειάζονται θυσίες και κυρίως υπομονή. Κίνδυνο δεν αισθάνθηκα, γιατί ακολούθησα απαρέγκλιτα ένα στόχο για τον οποίο είχα προετοιμαστεί εδώ και αρκετά χρόνια. Η εμπειρία, η σωστή προετοιμασία και η αυτοπειθαρχία εξασφαλίζουν κατά 90% ένα θετικό αποτέλεσμα. Το άλλο 10% είναι τύχη (οι καιρικές συνθήκες ή κάποιο έκτακτο γεγονός που δεν μπορεί να προβλεφθεί). Το μόνο που φοβήθηκα ήταν κοντά στην κορυφή, όταν πάγωσε για τα καλά η μάσκα οξυγόνου και σε μια ανάσα πάνω αισθάνθηκα να ασφυκτιώ. Έβγαλα αμέσως τη μάσκα για να αναπνεύσω και σε αυτό το 20λεπτο που μεσολάβησε μέχρι να λυθεί το πρόβλημα και να αναγκαστεί ο sherpa μου να μου δώσει τη δικιά του φοβήθηκα ότι έπρεπε να γυρίσω πίσω. Η μάσκα μου είχε ήδη παρουσιάσει θέματα και κατά τη διάρκεια της διαδρομής και φοβήθηκα ότι αυτή τη φορά το πρόβλημα θα μου στοίχιζε την κορυφή.

Έχετε σκεφθεί ποτέ να τα παρατήσετε;
Χ.Φ.: Πολλές φορές έχει περάσει από το μυαλό μου, αλλά ευτυχώς είναι μόνο για λίγα λεπτά… Η αλήθεια είναι ότι την ημέρα κορυφής το σκεφτόμουν συνέχεια… Περίπου μια ώρα μετά αφότου ξεκινήσαμε για κορυφή έχασα την όρασή μου από το αριστερό μάτι. Φοβήθηκα, σκέφτηκα ότι μπορεί να είναι κάτι μόνιμο, ένιωθα όμως πολύ δυνατή και η κορυφή ήταν τόσο κοντά… Έτσι έδωσα μια υπόσχεση στον εαυτό μου, να σταματήσω αν έχανα έστω και 1% της όρασής μου από το άλλο μάτι, ακόμη κι αν ήμουν ένα μέτρο κάτω από την κορυφή. Κατά τη διάρκεια εκείνης της μέρας τσέκαρα συνέχεια αν έχει χειροτερέψει η κατάσταση ή όχι και σκεφτόμουν «μήπως πρέπει να τα παρατήσω, μήπως έχω χάσει την ισορροπία μεταξύ του πάθους μου για την κορυφή και των ικανοτήτων που έχω;». Αυτή η σκέψη με συντρόφευε όλη την ημέρα κορυφής…
Β.Α.: Λίγες φορές κατά τη διάρκεια της ανάβασης αλλά πολλές φορές κατά τη διάρκεια της προσπάθειας για εξεύρεση χρηματικών πόρων (γέλιο). Το να βρεις την οικονομική στήριξη για να φέρεις εις πέρας τέτοιες αποστολές είναι πραγματικά ένα βουνό από μόνο του…

Τι προετοιμασία χρειάζεται μια τέτοια αποστολή; Πρακτικά, σωματικά, ψυχολογικά;
Χ.Φ.: Το πιο δύσκολο κομμάτι ήταν να βρω χρόνο μέσα στην καθημερινότητά μου για να κάνω προπόνηση. Περίπου πριν από 3 μήνες από την αποστολή οι προπονήσεις ήταν σχεδόν καθημερινές, νομίζω ότι σε κάθε άσκηση σκεφτόμουν την κορυφή… «Πάμε άλλη μία επανάληψη, μπορείς, μπορεί αυτή η επανάληψη να σε φτάσει στην κορυφή του κόσμου», έλεγα στον εαυτό μου…
Β.Α.: Πρακτικά, πρέπει το όνειρο να μεταφραστεί σε στρατηγική και η στρατηγική σε ενέργειες και μετά να δομηθεί και ένα πλάνο ενεργειών για να μπορέσει η αποστολή να πάρει το πράσινο φως και να ξεκινήσει. Όμως αυτή είναι η δουλειά μου ως διευθύντριας μάρκετινγκ. Ουσιαστικά έβαλα την εμπειρία μου να δουλέψει για ένα project το οποίο με κάνει να αισθάνομαι καλά και σε προσωπικό επίπεδο.
Σωματικά, λόγω του ότι το project είναι 7 Summits (7 κορυφές και όχι μία) και κάθε χρόνο υπάρχει η πρόκληση της ανάβασης ενός βουνού, είναι μια διαρκής διαδικασία προετοιμασίας, η οποία εντείνεται 2-3 μήνες πριν από την κάθε προσπάθεια. Όλο αυτό το εγχείρημα από πίσω έχει μια σημαντική προσπάθεια σε ιατρικό, διατροφικό και προπονητικό επίπεδο.

Πρώτη έφτασε πάνω η Χριστίνα. Ποια ήταν τα συναισθήματα μέχρι να ανέβει και η Βανέσα; Τι νιώσατε όταν φτάσατε στην κορυφή;
Χ.Φ.: Δυστυχώς αυτή ήταν η μόνη κορυφή που δεν καταφέραμε να σταθούμε μαζί στην κορυφή… Όταν πάτησα κορυφή, προσπάθησα να εντοπίσω τη Βανέσα. Δυστυχώς δεν ήταν εκεί, αυτό σήμαινε ότι αν την περίμενα σίγουρα θα γύρναγα πίσω με κρυοπαγήματα. Η μέρα ήταν αρκετά κρύα (-40 βαθμούς Κελσίου) και φύσαγε πολύ. Όταν συνειδητοποίησα ότι δεν ήταν στο τελευταίο κομμάτι πριν από την κορυφή, ομολογώ ανησύχησα μήπως είχε συμβεί κάτι κακό, αλλά ευτυχώς κατά την επιστροφή μου οι πορείες μας συναντηθήκαν και ηρέμησα. Το μόνο που σκέφτηκα ήταν «όλα καλά, απλά δεν θα χουμε κοινή φωτογραφία κορυφής…».
Β.Α.: Όταν έφτασα στην κορυφή, αισθάνθηκα ότι τελείωσε η μισή δουλειά… Ο μεγαλύτερος κίνδυνος στο βουνό είναι στην κατάβαση. Έχεις ήδη κουραστεί πολύ και το να κατέβεις θέλει αρκετή δύναμη και προσπάθεια αντιστοίχως με την ανάβαση. Εγώ σε όλες τις μέρες ανάβασης προσπάθησα «να μην κουραστώ»…, δηλαδή να έχω πάντα δυνάμεις για κάθε ενδεχόμενο. Συνεπώς πήγαινα με ένα σταθερό βήμα (rest step) που θα μου εξασφάλιζε δυνάμεις για να περπατώ ακόμα και 24 ώρες αν χρειαζόταν (γέλιο). Όταν κατέβηκα όμως στο Camp4 την ημέρα κορυφής, αισθάνθηκα απέραντη γαλήνη και συγκίνηση.
Διαβάσαμε για θανάτους ορειβατών στα τελευταία μέτρα προς την κορυφή του Έβερεστ λόγω… μποτιλιαρίσματος. Εσείς προλάβατε και το αποφύγατε;
Χ.Φ.: Ευτυχώς δεν το ζήσαμε αυτό… Κάναμε κορυφή στις 20 Μαΐου και όλο το μποτιλιάρισμα έγινε στις 23. Εμείς είχαμε ήδη φτάσει στο Basecamp.
Β.Α.: Ναι, αποφύγαμε το μποτιλιάρισμα λόγω καλής στρατηγικής του αρχηγού της αποστολής που αποφάσισε να κάνουμε το Summit Push (την τελική προσπάθεια ανάβασης στην κορυφή) στις 20 Μαΐου, μία ημέρα που δεν θεωρείτο ιδανική από πλευράς καιρικών συνθηκών, γιατί είχε πολύ αέρα. Γι’ αυτόν το λόγο ήμασταν μόνοι μας στο κομμάτι αυτό του βουνού, δηλαδή τα 7 μέλη της ομάδας μας και οι Sherpas του καθενός από εμάς.

Μιλήστε μας για το στόχο των 7 Summits και του project «A woman can be». Ποια ήταν η πιο έντονη στιγμή σε όλη αυτή τη διαδρομή;
Χ.Φ.: Οι 7 Summits δεν είναι μόνο ένας ορειβατικός στόχος, είναι πλέον ένας στόχος ζωής… Ένα ταξίδι σε όλες τις ηπείρους της γης. Εκτός από την εμπειρία του βουνού, γυρίζουμε έχοντας γνωρίσει νέες κουλτούρες και έχοντας δει εικόνες που ίσως δεν θα βλέπαμε ποτέ στη ζωή μας.
To «A Woman Can Be» γεννήθηκε ύστερα από παρότρυνση φίλων και γνωστών να γνωστοποιήσουμε την προσπάθειά μας. Είναι η ομπρέλα όλων των προσπαθειών που θα θέλαμε να αγκαλιάσουμε και στο μέλλον για την προώθηση της διά βίου άθλησης και το κυνήγι της ευτυχίας…
Η πιο έντονη στιγμή για μένα ήταν η κατάκτηση του Ντενάλι (της υψηλότερης κορυφής της Β. Αμερικής στην Αλάσκα). Ήταν το σημείο που κατάλαβα ότι ίσως τελικά τα καταφέρουμε να ολοκληρώσουμε το project, ίσως τελικά η δύναμη που κρύβεται μέσα μας είναι αρκετή για να το πετύχουμε.
Β.Α.: Όλα αυτά τα χρόνια υπήρχαν πολλές έντονες στιγμές. Οι κορυφές ήταν κυρίως αυτές που έμεναν ανεξίτηλα χαραγμένες στο μυαλό μου γιατί τα λίγα λεπτά πάνω στην καθεμιά έχουν μια απίστευτη ένταση. Ωστόσο, αυτή που ζούμε τώρα είναι η πιο έντονη περίοδος της διαδρομής, γιατί ο στόχος πλησιάζει στο τέλος και είναι τόσο κοντά αλλά και τόσο μακριά ταυτόχρονα. Η επόμενη μέρα από την εκπλήρωση του project πλησιάζει και πρέπει να παρθούν αποφάσεις και να γίνει ο σωστός σχεδιασμός, δεδομένου ότι το «Α woman can be» είναι πέρα και πάνω από την ανάβαση των 7 Summits (δηλαδή των 7 υψηλότερων κορυφών των ηπείρων του κόσμου). Το «A woman can be» είναι ένας οργανισμός που στόχο έχει να προωθήσει έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης.
Δεν έχουμε μόνο επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις, αλλά και προσωπικά όνειρα που συνήθως αφήνουμε πίσω μας όταν οι επαγγελματικές και οικογενειακές υποχρεώσεις καταναλώνουν το 100% του χρόνου μας. Όμως, για να είμαστε σωματικά και ψυχολογικά υγιείς, είναι απαραίτητο να αφιερώνουμε χρόνο στο σώμα και το πνεύμα μας, ανεξαρτήτως ηλικίας και οικογενειακής ή επαγγελματικής κατάστασης.
Το «Α woman can be» προάγει τη διά βίου άθληση και την προσωπική στοχοθέτηση και φιλοδοξεί να πλαισιώσει στο μέλλον όνειρα και projects που θα συνεχίσουν να εμπνέουν τους Έλληνες και τις Ελληνίδες.

Πώς μπήκε μέσα σας το «μικρόβιο» της ορειβασίας και πώς φτάσατε σε έναν τόσο μεγάλο στόχο όπως οι 7 Summits; Ο στόχος των 7 Summits υπήρχε από την αρχή ή προέκυψε στην πορεία;
Χ.Φ.: Μέχρι το 2014 ασχολούμουν με την ιστιοπλοΐα ανοιχτής θαλάσσης, όμως μια τυχαία εκδρομή αναρρίχησης με έκανε να γνωρίσω το βουνό. Είχα δυσκολίες να προσαρμοστώ με την αίσθηση του ύψους και του απέραντου κενού και έτσι αποφάσισα να το καταπολεμήσω. Το βουνό για μένα ξεκίνησε σαν μια πρόσκληση, αλλά η μια κορυφή έφερνε την άλλη και χωρίς να το καταλάβω το βουνό έγινε τρόπος ζωής!
Β.Α.: Ξεκίνησα την ορειβασία το 2004 και ακολούθησα όλα τα στάδια (γέλιο). Μετά από μια θετική εμπειρία που είχα σε μια ημερήσια ορειβατική εκδρομή, γράφτηκα στον Αθηναϊκό Oρειβατικό Σύλλογο (ΑΟΣ) και μέχρι το 2006 είχα ολοκληρώσει και τις σχολές χειμερινού βουνού και αναρρίχησης. Σε αυτά τα 15 χρόνια, βήμα βήμα, κάθε πρόκληση έδινε τη θέση της σε μια δυσκολότερη. Τα βουνά της Ελλάδας, οι γειτονικές Άλπεις, το μακρινό Νεπάλ.
Κάποια στιγμή έγινε μια μικρή παύση όταν γεννήθηκαν οι γιοι μου (6 και 10 χρόνων σήμερα).
Όμως το βουνό ήταν πάντα για μένα το πάθος και η ξεκούρασή μου… Πριν από την απόκτηση των παιδιών μας, εγώ και ο άντρας μου ήμασταν ομάδα, όμως δεν είναι εύκολο να λείπουν από το σπίτι και οι δύο γονείς ταυτόχρονα. Έτσι, όταν σε μια ορειβατική εκδρομή στη Μαλαισία γνώρισα τη Χριστίνα, βρήκα το άλλο μου μισό, έναν άνθρωπο που παρότι δεν είχε ορειβατική εμπειρία είχε πάντα τον ενθουσιασμό και την τόλμη να επιχειρήσει σπουδαίες αναβάσεις. Σιγά σιγά, έπειτα και από τη γνωριμία με τον Νίκο Μαγγίτση (τον μόνο Έλληνα που μέχρι στιγμής έχει ολοκληρώσει την ανάβαση των 7 Summits), μπήκε και σε εμάς «το μικρόβιο».

Τι μήνυμα θέλετε να περάσετε στις γυναίκες;
Χ.Φ.: Αν ονόμαζα τώρα την προσπάθειά μας, ίσως την ονόμαζα «Υou can be». Απευθυνόμαστε στις γυναίκες γιατί είμαστε κι εμείς γυναίκες, όμως το μήνυμά μας δεν θα ήθελα να περιοριστεί μόνο σε αυτό το κοινό.
Θέλουμε να φωνάξουμε σε όλους, άνδρες και γυναίκες, ότι τα προσωπικά όνειρα είναι στο μυαλό μας για να τα κυνηγάμε, όχι για να τα αφήνουμε πίσω, ως τελευταία προτεραιότητα. Μόνο αν τα κυνηγάμε θα νιώσουμε την ευτυχία και θα κάνουμε τους ανθρώπους που αγαπάμε χαρούμενους.
Β.Α.: Να μην εγκλωβίζουν τους εαυτούς τους σε ρόλους και να ονειρεύονται ελεύθερα… Αφού βρεθεί το όνειρο όμως, χρειάζεται δουλειά. Η εκπλήρωση του ονείρου δεν είναι μια στιγμή. Είναι μια διαδικασία που έχει δυσκολίες και αγώνα σε όλα τα επίπεδα. Το σημαντικό είναι να καταλάβουμε ότι δεν υπάρχει πλεονέκτημα ή διαφορά ανάμεσα σε άνδρες και γυναίκες. Η επιτυχία βρίσκεται στην ολοκλήρωση και στα πράγματα που μας κάνουν ευτυχισμένους και όχι στο φύλο, στη δύναμη, στα χρήματα ή στην πρωτιά.
Πόσο πιο δυνατές αισθάνεστε με την κατάκτηση αυτού του στόχου;
Χ.Φ.: Κάθε κατάκτηση ενός στόχου με κάνει να πιστεύω ότι όλα είναι δυνατά και μου δίνει ώθηση για τον επόμενο στόχο.
Β.Α.: Αισθάνομαι πιο κοντά στο στόχο, όχι επιπλέον δύναμη. Συνεπώς, πιο έτοιμη για νέες προκλήσεις και νέα σχέδια…

Tι σας γοητεύει στο βουνό;
Χ.Φ.: Όταν είμαι στο βουνό με γοητεύει η δύναμη της φύσης. Όταν στέκομαι σε μια κορυφή, νιώθω τόσο δυνατή και την ίδια στιγμή τόσο αδύναμη και μικρή μπροστά στη δύναμη της φύσης. Είναι αυτές οι αντιθέσεις που με γοητεύουν.
Β.Α.: Το βουνό ταιριάζει στο χαρακτήρα και την ιδιοσυγκρασία μου. Δεν μου αρέσουν τα αθλήματα και οι δραστηριότητες με πολύ κόσμο… τρέμω στην ιδέα ενός Μαραθωνίου, όχι για τα 42 χιλιόμετρα, αλλά για τον κόσμο που υπάρχει γύρω γύρω (γέλια). Μέσα από την άθληση, θέλω να έχω ησυχία για να συγκεντρώνομαι και να βρίσκω τον εαυτό μου, δεν αγαπώ τον ανταγωνισμό, προτιμώ το συναγωνισμό και την ομαδικότητα και μου αρέσει που το βουνό δεν έχει χρόνους και ρεκόρ. Επίσης, ενθουσιάζομαι με την ιδέα της επίτευξης ενός υψηλού στόχου, συνεπώς η έννοια της κορυφής μεταφορικά και κυριολεκτικά με συναρπάζει.

Το όνειρο έγινε πραγματικότητα. Eπόμενος στόχος η 7η κορυφή, το Βίνσον στην Ανταρκτική. Τι δυσκολίες αναμένεται να συναντήσετε στο απέραντο… λευκό;
Χ.Φ.: Η πρώτη δυσκολία είναι να ανέβουμε το οικονομικό βουνό που χρειάζεται για να φτάσεις σε ένα τέτοιο μέρος. Όταν φτάσουμε εκεί, ξέρουμε ότι οι χαμηλές θερμοκρασίες θα είναι ο μεγαλύτερός μας αντίπαλος…
Β.Α.: Νομίζω ότι η χρηματοδότηση θα είναι το δυσκολότερο μέρος, δεδομένου ότι η συγκεκριμένη αποστολή μπορεί να ξεπεράσει τις 160.000 ευρώ για δύο άτομα… Το κρύο το έχουμε αντιμετωπίσει, και ψυχολογικά μια αποστολή 20 ημερών δεν συγκρίνεται με τους 2 μήνες που πέρασαν. Συνεπώς white is not an issue (γέλιο). Κάθε βουνό χρειάζεται σεβασμό, αλλά η δυσκολία εκτιμώ ότι δεν θα ξεπεράσει τη δυσκολία του Έβερεστ.

Τελικά, ό,τι θέλει κανείς το μπορεί;
Χ.Φ.: Σίγουρα! Πριν από 4 χρόνια δεν μπορούσα να διαχειριστώ το φόβο μου για το ύψος και τελικά πάτησα στη στ   έγη του κόσμου. Οποιοσδήποτε μπορεί να καταφέρει το όνειρό του.
Β.Α.: Δυνητικά ναι… αλλά είναι πολύ γενική η απάντησή μου και νομίζω ότι πιο σωστό θα ήταν να πω ότι: Όταν κάποιος θέλει κάτι, θα πρέπει να ψάξει, να δουλέψει, να συνεργαστεί, να έχει επιμονή, πειθαρχία και να είναι έτοιμος να αλλάξει για να μπορέσει να κάνει αυτό που θέλει.

ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΦΟΥΝΗΣ
πρόεδρος Εμπορικού Συλλόγου Αθηνών

Αναιμικά κινείται και θα συνεχίσει να κινείται λόγω των επικείμενων εκλογών η αγορά, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Εμπορικού Συλλόγου Αθηνών, κ. Σταύρο Καφούνη. Πέρα από τις ρυθμίσεις των χρεών (με τις 120 δόσεις), τη μείωση της φορολογίας και το άνοιγμα της στρόφιγγας του δανεισμού προς τις επιχειρήσεις, σημαντικά αντικίνητρα για επενδύσεις -ειδικά για την Αθήνα- αποτελούν η ασφάλεια και η διαχείριση του δημόσιου χώρου. Οι επενδύσεις είναι, σύμφωνα με τον κ. Καφούνη, το άλογο που θα σύρει το άρμα της ελληνικής οικονομίας έξω από την κρίση, μιας οικονομίας που σήμερα στηρίζεται σχεδόν αποκλειστικά στον τουρισμό και στο real estate.

Ο χρόνος για τις εθνικές εκλογές μετρά αντίστροφα. Τι προσδοκάτε; Προς το παρόν, η αγορά βρίσκεται σε μια στασιμότητα, ενώ το πρώτο τρίμηνο, όπως έχετε ομολογήσει κι εσείς, υπήρξε δραματικό. Υπάρχει κίνδυνος για τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων;
Η κατάσταση είναι πάρα πολύ δύσκολη, είναι πολύ περιορισμένες οι κινήσεις και σίγουρα η κατανάλωση το προσεχές διάστημα θα κινηθεί σε πολύ χαμηλά επίπεδα. Πολλές επιχειρήσεις είναι ήδη στα όρια της επιβίωσης. Έτσι, δεν αποκλείουμε εντός του μήνα να δούμε και λουκέτα.
Η ανεργία δείχνει ότι παραμένει σταθερή, άρα δεν δημιουργούνται θέσεις εργασίας, η ρύθμιση των 120 δόσεων άργησε πάρα πολύ και ακόμη δεν έχει λειτουργήσει. Έχουν υποβάλει αιτήσεις 60.000-70.000 επιχειρήσεις σε μια κίνηση που αναμένεται να λειτουργήσει ως «ανάσα». Η συγκεκριμένη ρύθμιση καθυστέρησε πάρα πολύ και το δραματικό είναι ότι δεν έχουν συμπεριληφθεί σε αυτή τα νομικά πρόσωπα. Στείλαμε επιστολή στον υπουργό και στους αρχηγούς των κομμάτων ζητώντας την ένταξη και των νομικών προσώπων.

Μπορούμε δηλαδή να δούμε και αύξηση της ανεργίας;
Είναι πολύ πιθανό αν δεν αλλάξει άμεσα κάτι στο μίγμα της οικονομικής πολιτικής. Η κατάσταση βρίσκεται σε τεντωμένο σκοινί, η παροχολογία των εκλογών δεν βοήθησε. Αντίθετα, εμφανίζεται μια χαλάρωση στους οικονομικούς στόχους, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Έχετε δηλώσει ότι η ανάπτυξη δεν έχει φτάσει ακόμη στις τσέπες των καταναλωτών.
Όχι μόνο δεν έχει φτάσει, αλλά το επιβεβαιωμένο ποσοστό ανάπτυξης για το πρώτο τρίμηνο του 2019 ανήλθε στο 1,3%, ποσοστό αδιάφορο για τα εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα στα οποία βρισκόμαστε. Μια οικονομία που βρίσκεται τόσο χαμηλά, χρειάζεται ρυθμούς πάνω από 4% για να θεωρήσει κανείς ότι αναπτύσσεται.
Το 1,3 που περιορίζεται στις εξαγωγές και στον τουρισμό δεν φτάνει στον κόσμο.
Και αυτό μας επιβεβαιώνει η ιδιωτική κατανάλωση, η οποία, σύμφωνα με τα στοιχεία που δόθηκαν στη δημοσιότητα από την Εθνική Στατιστική Αρχή, κινήθηκε το πρώτο τρίμηνο του 2019 σε μηδενικά επίπεδα. Όταν εμείς λέγαμε το πρώτο τρίμηνο του έτους ότι η αγορά δεν πηγαίνει καλά, δεν κινείται καλά, μας κατηγόρησαν ως απαισιόδοξους. Τώρα η στατιστική υπηρεσία ήλθε να επιβεβαιώσει ότι η κατανάλωση ήταν μηδέν.

Πώς θα μπορούσε να φτάσει η ανάπτυξη στον καταναλωτή; Τι προτείνετε;
Με τις 120 δόσεις, τη λειτουργία του τραπεζικού συστήματος και τη μείωση της άμεσης και της έμμεσης φορολογίας για να αυξηθεί άμεσα η ρευστότητα. Φορολογία, τράπεζες και ρύθμιση παλαιών χρεών θα δώσουν ανάσα και ρευστότητα.
Η ρευστότητα λείπει. Το ίδιο και το κίνητρο για επενδύσεις. Η ανάπτυξη που είχαμε παλιά μέσα από την ιδιωτική κατανάλωση δεν μπορεί να λειτουργήσει πλέον σαν μοντέλο – πρέπει να υποκατασταθεί από ανάπτυξη μέσα από τις επενδύσεις.
Η γραφειοκρατία, η Δικαιοσύνη είναι επίσης πολύ σημαντικά πάγια προβλήματα και έχουν περισσότερο μακροπρόθεσμο θετικό αντίκτυπο στην οικονομία. Προφανώς η γραφειοκρατία και η Δικαιοσύνη είναι θέματα που κρατάνε την οικονομία πίσω. Όπως και κάποιες άλλες στρεβλώσεις, το κτηματολόγιο, ο χωροταξικός σχεδιασμός… Αυτά είναι πάγια προβλήματα που πρέπει να λυθούν. Τα τρία πρώτα που αναφέραμε όμως θα έχουν βραχυπρόθεσμο, άμεσο αντίκτυπο.

Ποια είναι τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι εμπορικές επιχειρήσεις;
Η μειωμένη ρευστότητα και η χαμηλή ζήτηση, η οποία οφείλεται στο χαμηλό διαθέσιμο εισόδημα.

Τι θα μπορούσε να δώσει «ανάσα» στις επιχειρήσεις της Αθήνας;
Στην Αθήνα υπάρχουν κάποια πάγια προβλήματα που βάλαμε στο τραπέζι και εν όψει των δημοτικών εκλογών, με πρώτο την ασφάλεια. Η εμπέδωση του κλίματος ασφάλειας, ένα θέμα το οποίο μπορεί να λυθεί άμεσα και χωρίς κόστος, θα βοηθήσει και τις επιχειρήσεις και τους κατοίκους. Η διαχείριση του δημόσιου χώρου (πεζοδρόμια, πάρκα, πλατείες, δρόμοι) είναι το δεύτερο μεγάλο θέμα, ενώ το τρίτο είναι η καθαριότητα. Μέσα στην πόλη πρέπει να υπάρχουν συνθήκες καθαριότητας. Η καθαριότητα δεν είναι μόνο τα σκουπίδια, είναι και τα γκράφιτι και γενικά η κάθε μορφή εγκατάλειψης υπάρχει στην πόλη: εγκαταλελειμμένα κτίρια, λερωμένα κτίρια, μουντζουρωμένοι τοίχοι.
Αυτό είναι κάτι που αφορά άμεσα την Αθήνα και μπορεί να βελτιώσει άμεσα το οικονομικό περιβάλλον. Αλλά και τις ζωές όλων.

Tι κινήσεις έχει κάνει ο Εμπορικός Σύλλογος για την αναβάθμιση του κέντρου της Αθήνας;
Είμαστε πολύ κοντά με την Αστυνομία και τα αρμόδια υπουργεία για θέματα ασφάλειας και την πάταξη του παρεμπορίου. Κάναμε πριν από ενάμιση μήνα την πρώτη μεγάλη σύσκεψη όλων των αρμόδιων φορέων στον Εμπορικό Σύλλογο, με τη συμμετοχή του διευθυντή του ΣΔΟΕ, του διευθυντή της Αστυνομίας Αθηνών, του διευθυντή του υπουργείου που είναι αρμόδιος για θέματα παρεμπορίου, αλλά και του πρύτανη της ΑΣΟΕΕ, δεδομένου ότι έξω από την ΑΣΟΕΕ βρίσκεται το μεγαλύτερο άντρο παρεμπορίου της πόλης.
Και σχεδιάσαμε ένα πλάνο για να καταπολεμήσουμε το παρεμπόριο. Δεύτερον, για τα θέματα ασφάλειας παρακολουθούμε στενά την αστυνόμευση στο Κέντρο και κάνουμε παρατηρήσεις. Μερικές φορές βλέπουμε αποτελέσματα, ενώ μόλις δούμε χαλάρωση επεμβαίνουμε.

Μετά τη σύσκεψη ποια είναι τα άμεσα μέτρα που αναμένετε;
Πήραμε υποσχέσεις ότι θα συντονιστούν οι φορείς και θα γίνουν συντονισμένες ενέργειες για να δούμε άμεσα αποτελέσματα. Μένει να τα δούμε. Δεν έχουμε δει κάτι ακόμη.
Ο Εμπορικός Σύλλογος έχει παρέμβει σε θέματα παρεμπορίου και έχει προτείνει λύσεις και βελτιώσεις στα προβλήματα που προανέφερα: καθαριότητα, ευταξία κ.λπ. Επίσης, παρεμβαίνει για θέματα οικονομικής πολιτικής, ζητώντας την εφαρμογή των 120 δόσεων και για τα νομικά πρόσωπα, μέτρο που η επόμενη κυβέρνηση ελπίζουμε ότι θα εφαρμόσει. Συζητάμε, τέλος, με τις τράπεζες για να μπορέσουμε να δούμε να μειώνονται οι προμήθειες και να υπάρξει παροχή ρευστότητας στις υγιείς επιχειρήσεις.

Πώς αναμένεται να διαμορφωθεί φέτος η τουριστική κίνηση; Ποιες είναι οι σχετικές προβλέψεις;
Προβλέπεται άνοδος, σε συνδυασμό και με την αύξηση των καταλυμάτων βραχυχρόνιας μίσθωσης. Θεωρούμε ότι αυτή η άνοδος θα συνεχιστεί για την Αθήνα. Απλώς για να μη γυρίσει μπούμεραγκ και δούμε του χρόνου μείωση ή ότι δεν μπορούμε να αντεπεξέλθουμε στο ανοδικό ρεύμα, θα πρέπει να φροντίσουμε τα της πόλης μας.
Αυτή τη στιγμή, οι μόνες επενδύσεις που πραγματοποιούνται είναι γύρω από το real estate και τον τουρισμό, το οποίο είναι μεν θετικό, αλλά δεν φτάνει. Δεν μπορείς να έχεις μια οικονομία που να στηρίζεται μόνο στον τουρισμό και το real estate. Πρέπει να αναπτύξεις και τους άλλους πυλώνες.
Άρα ο τουρισμός αυτή τη στιγμή είναι το μοναδικό θετικό στοιχείο της οικονομίας, αλλά δεν αρκεί. Γιατί ο τουρισμός επηρεάζεται και από εξωγενείς παράγοντες και είναι πολύ πιθανό σύντομα να δούμε αντιστροφή της τάσης.

Τι θα μπορούσε να καταστήσει φιλοεπενδυτικό το ελληνικό περιβάλλον;
Το σημαντικότερο νομίζω, και αυτό είναι που αναμένουμε από την επόμενη κυβέρνηση (όποια κι αν είναι), είναι να διαμορφωθεί ένας ξεκάθαρα φιλοεπενδυτικός λόγος. Να δείξουν όλοι ότι υπάρχει θετική βούληση να στηριχθεί ο ιδιωτικός τομέας. Και να δείξουμε όλοι ότι πιστεύουμε και επενδύουμε σε αυτό. Γιατί μέχρι σήμερα ο λόγος ήταν διφορούμενος: Από τη μια ζητούσαμε να γίνουν επενδύσεις και από την άλλη κάναμε πράγματα τα οποία τις έδιωχναν.
Άρα απαιτούμε πολιτική βούληση, η οποία θα εκφραστεί με συγκεκριμένα μέτρα. Η επιχειρηματικότητα και η έννοια του κέρδους πρέπει να απενεχοποιηθούν και να καταλάβουμε όλοι ότι η ανάπτυξη και η βελτίωση στις ζωές θα έλθουν μέσα από τις επενδύσεις, που θα δ ημιουργήσουν νέες δουλειές.

Πώς αποφασίσατε να κατεβείτε υποψήφιος στις τελευταίες δημοτικές εκλογές;
Ήθελα κάτω από τη δική μου συμμετοχή να ενώσω όλους τους φορείς της επιχειρηματικότητας (επιμελητήρια, συλλόγους) της πόλης, πράγμα το οποίο επετεύχθη. Μιλήσαμε δυνατά για τα προβλήματα της επιχειρηματικότητας, μπήκαν στο τραπέζι της προεκλογικής συζήτησης, ακούστηκαν από όλους τους υποψήφιους δημάρχους. Στόχος μου δεν ήταν να εκλεγώ, ήταν περισσότερο να δείξουμε ότι είμαστε κοντά στα δημοτικά, ώστε η επόμενη μέρα να δώσει λύσεις για τα συγκεκριμένα προβλήματα.
Η συμμετοχή μου ήταν συμβολική περισσότερο, χωρίς κομματικές δεσμεύσεις. Θέλαμε να δείξουμε ότι ο επιχειρηματικός κόσμος έχει ανάγκη το δήμο και ότι οι δύο φορείς πρέπει να συνεργαστούν, όπως πρέπει να συνεργαστούν και με όλους τους φορείς της πόλης.
Η πεποίθησή μου είναι ότι αν ο δήμος της πόλης συνεργαστεί με τον Εμπορικό Σύλλογο Αθηνών και την επιχειρηματική κοινότητα, μπορούν πραγματικά να κάνουν θαύματα! Και αυτό θα συνεχίσουμε να απαιτούμε. Και όταν μας δοθεί η ευκαιρία, θα συμβάλουμε με παραγωγικές προτάσεις και με δουλειά.