Συντάκτης: ΔΥΟ Newsroom

Εδώ και 30 χρόνια η λαπαροσκόπηση έχει ανοίξει νέους ορίζοντες στη χειρουργική, ορίζοντες που τα τελευταία 10 χρόνια έχει διευρύνει η ρομποτική χειρουργική. Και η πρώτη και η νεότερη μέθοδος έχουν απλοποιήσει τις κλασικές χειρουργικές επεμβάσεις καταργώντας τη διατομή, δηλαδή τον εκτεταμένο και αναγκαίο θεραπευτικό τραυματισμό του κοιλιακού τοιχώματος, καταργώντας έτσι και τα φαινόμενα που τη συνόδευαν: τον πόνο, την πολυήμερη νοσηλεία αλλά και τις επιπλοκές όπως μετεγχειρητικές κήλες, διαπυήσεις, διασπάσεις χειρουργικών τραυμάτων και μετεγχειρητικές λοιμώξεις. Ωστόσο, καθώς αρκετοί ασθενείς εξακολουθούν να είναι καχύποπτοι ή διστακτικοί απέναντι στις νέες μεθόδους έστω και με τη φιλοσοφία ότι «το καλύτερο είναι εχθρός του καλού», αναφέρει ο κ. Ιωάννης Τσόπελας, Διευθυντής Χειρουργός στο Metropolitan Hospital.

Ποιες επεμβάσεις μπορούν να γίνουν ρομποτικά και λαπαροσκοπικά;

Στις μέρες μας το σύνολο σχεδόν των επεμβάσεων που θα γινόταν με ανοικτές χειρουργικές τομές μπορούν να γίνουν λαπαροσκοπικά ή ρομποτικά. Επεμβάσεις όπως η χολοκυστεκτομή, κήλες κάθε είδους, η σκωληκοειδεκτομή αλλά και ογκολογικές επεμβάσεις που αφορούν όλους τους όγκους της κοιλιάς όπως π.χ όγκους εντέρου αλλά και συμπαγών οργάνων (ήπατος, σπληνός, νεφρών, επινεφριδίων κ.λπ.) μπορούν να γίνουν με τις μεθόδους αυτές.

Σε τι διαφέρουν μεταξύ τους η λαπαροσκοπική και η ρομποτική χειρουργική;

Και οι δύο μέθοδοι βασίζονται στην ίδια τεχνική, στην πραγματοποίηση δηλαδή των επεμβάσεων μέσω μικρών οπών στο κοιλιακό τοίχωμα – μέσω τεσσάρων ή πέντε μικρών τομών, 0,5 έως 1cm, χωρίς διατομή μυών, ανάλογα πάντα με την επέμβαση. Στη λαπαροσκόπηση χειρίζεται τα εργαλεία ο ίδιος ο χειρουργός πάνω στην/στον ασθενή, ενώ στην ρομποτική χειρουργική ο χειρουργός κάθεται σε μια κονσόλα που προσφέρει τρισδιάστατη όραση και χειρίζεται μέσω ενός  joystick το ρομπότ που «χειρίζεται τα εργαλεία» πάνω στην/στον ασθενή, όπως κατά κάποιο τρόπο στα videogames. Ο συνδυασμός κονσόλα-joystick-ρομπότ δίνει στον χειρουργό τη δυνατότητα κινήσεων ακριβείας χιλιοστού και δυνατότητα περιστροφής 360˚μοιρών. Δηλαδή εξαιρετική ακρίβεια σε μια κίνηση που δεν μπορεί να εκτελέσει το ανθρώπινο χέρι. Αυτό το γεγονός κάνει τη ρομποτική να υπερτερεί και της κλασικής και της λαπαροσκοπικής μεθόδου ειδικά σε περιοχές που η ευχέρεια κινήσεων είναι περιορισμένη όπως η ελλάσων πύελος και σε επεμβάσεις για όγκους του ορθού, προστατεκτομή ή εξωπεριτοναϊκή διόρθωση της βουβωνοκήλης.

Ποια είναι τα οφέλη από την λαπαροσκοπική και τη ρομποτική χειρουργική;

Όπως επισημάνθηκε ήδη, με τις δύο αυτές τεχνικές δεν δημιουργείται τραύμα στο κοιλιακό τοίχωμα. Αυτό σημαίνει ότι ο ασθενής δεν θα έχει πόνο μετά το χειρουργείο, η νοσηλεία του δεν θα ξεπεράσει το ένα 24ωρο, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων, θα επιστρέψει πολύ γρήγορα στην καθημερινότητά του και θα αποφύγει όλες τις επιπλοκές της κλασικής χειρουργικής επέμβασης, που μπορεί να είναι μετεγχειρητικές κήλες, λοιμώξεις που σχετίζονται με την πολυήμερη νοσηλεία η οποία συνήθως ακολουθεί την κλασική ανοιχτή επέμβαση. Δεν θα υποφέρει από διαπυήσεις του χειρουργικού τραύματος ή διασπάσεις και γενικά θα έχει από ελάχιστες έως μηδενικές επιπλοκές από το χειρουργείο, υπό μία αλλά ζωτικής σημασίας προϋπόθεση: η εφαρμογή της λαπαροσκοπικής ή της ρομποτικής μεθόδου να γίνει από έμπειρο χειρουργό εκπαιδευμένο στις συγκεκριμένες μεθόδους, εξηγεί ο κ. Ιωάννης Τσόπελας.

Επιμέλεια: Νεκταρία Καρακώστα, Δημοσιογράφος Υγείας

Ψυχραιμία από τις αρμόδιες αρχές και την κοινωνία και στοχευμένες παρεμβάσεις με βάση την επιστημονική τεκμηρίωση για την αποφυγή ενός δεύτερου κύματος της πανδημίας στην Ελλάδα, συνέστησε ο Καθηγητής Πολιτικής Υγείας Ηλίας Μόσιαλος σε εκδήλωση που διοργάνωσε η Ένωση Ασθενών Ελλάδας. Τη συζήτηση που πραγματοποιήθηκε την Τρίτη 14 Ιουλίου, συντόνισε ο δημοσιογράφος Παύλος Τσίμας.

Ο Καθηγητής ανέδειξε τη σημασία της προσήλωσης στην ευρεία χρήση των μέσων ατομικής προστασίας. Σε επίπεδο πολιτικής, συνέστησε τη λήψη μέτρων με τη συνεκτίμηση των συνολικών επιπτώσεων και των επιστημονικών δεδομένων. Επισήμανε δε, ότι η πιθανότητα διασποράς από τουρίστες που προέρχονται από χώρες όπου η πανδημία έχει ελεγχθεί είναι ελάχιστη. Για τα βόρεια σύνορά μας, αναγνώρισε ότι το μέτρο των πιστοποιητικών μοριακού τεστ είναι σωστό, απαιτείται ωστόσο ενδελεχής έλεγχος της αξιοπιστίας των εγγράφων.

Ο κ. Μόσιαλος συνόψισε τα πιο πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα, αναφέροντας ότι σύμφωνα με επιδημιολογικές μελέτες η θνητότητα του νέου κορωνοϊού κυμαίνεται από 0,6% έως 1,2% έναντι της εποχικής γρίπης όπου τα ποσοστά δεν υπερβαίνουν το 0,2% και στην πράξη είναι ακόμη μικρότερα λόγω του εκτεταμένου εμβολιασμού. Στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη έχει νοσήσει μέχρι τώρα το 1% έως 5% του πληθυσμού, με εξαίρεση μεγάλα αστικά κέντρα, όπως της Μαδρίτης ή του Λονδίνου, όπου το ποσοστό ξεπερνά το 17%.

Αναφορικά με την ανάπτυξη εμβολίου, εξέφρασε την αισιοδοξία ότι πολύ σύντομα η επιστημονική έρευνα θα καρποφορήσει, καθώς έχουν αναπτυχθεί 150 πρωτοβουλίες, εκ των οποίων τρεις βρίσκονται στη φάση ΙΙΙ και 15 στη φάση Ι ή ΙΙ. Κατά τους επόμενους δύο μήνες αναμένονται προκαταρκτικές ανακοινώσεις για το εμβόλιο του πανεπιστημίου της Οξφόρδης, το οποία σύμφωνα με τα πρώτα δεδομένα θα μειώνει τις αναπνευστικές επιπλοκές, αλλά δεν θα προστατεύει από τη νόσηση ή τη μετάδοση του ιού.

Σχετικά με τη φαρμακευτική αντιμετώπιση του ιού, ο κ. Μόσιαλος αναφέρθηκε σε υφιστάμενες θεραπείες όπως η ρεμντεσιβίρη που μειώνει το χρόνο αποθεραπείας κατά 1/3 και τη δεξομεθαζόνη που περιορίζει την θνητότητα κατά 20% έως 30% σύμφωνα με τα προκαταρκτικά αποτελέσματα που έχουν δημοσιευθεί. Επιστημονικές ανακοινώσεις αναμένονται και για τη χορήγηση αντισωμάτων, εντός των επόμενων εβδομάδων.

Τόσο για τα εμβόλια, όσο και για τη διάθεση αποτελεσματικών θεραπειών, ο Καθηγητής επισήμανε την ανάγκη τολμηρών πολιτικών αποφάσεων και διακρατικών συνεργασιών που θα διασφαλίσουν την έγκαιρη και δίκαιη κατανομή τους ως παγκόσμιο δημόσιο αγαθό και θα εμποδίσουν την ανάδυση ιδιότυπων εθνικισμών και ανταγωνισμών στο πεδίο της δημόσιας υγείας. Σε αυτή την κατεύθυνση, επισήμανε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση οφείλει να διαδραματίσει καταλυτικό ρόλο.

Ο Καθηγητής αναφέρθηκε επίσης σε δύο πρόσφατες μελέτες που επιβεβαιώνουν ότι πιθανώς έχει αναπτυχθεί διασταυρούμενη ανοσία σε μέρους του πληθυσμού σε χώρες της Αφρικής και της Ευρώπης όπου ενδημούν άλλοι κορωνοϊοί, ανάμεσά τους και η Ελλάδα. Η περίοδος της ανοσίας φαίνεται να κυμαίνεται από μερικούς μήνες έως ένα χρόνο και επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό τα παιδιά.

Αναφορικά με τα διδάγματα της πανδημίας για την επόμενη ημέρα του υγειονομικού συστήματος στη χώρα μας, ο κ. Μόσιαλος χαρακτήρισε ενθαρρυντική τη σύγκλιση των πολιτικών δυνάμεων στην ανάγκη ενίσχυσης του δημόσιου χαρακτήρα του Ε.Σ.Υ. Σε αυτή τη βάση, πρότεινε την επένδυση σε τρεις κύριους πυλώνες που αφορούν 1) στην αναδιάρθρωση της χρηματοδότησης του συστήματος και την αναβάθμιση του ρόλου του Ε.Ο.Π.Υ.Υ., 2) στην ψηφιοποίηση με μία ενιαία βάση δεδομένων και 3) στην αξιολόγηση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών υγείας και την αναδιοργάνωση του νοσοκομειακού χάρτη.

Ο κ. Μόσιαλος επισήμανε τέλος, την ανάγκη αλλαγής συνολικής κουλτούρας στο υγειονομικό σύστημα με την ανάδυση ενός πιο ενεργού ρόλου των ίδιων χρηστών των υπηρεσιών του καθώς και του συνόλου των επαγγελματιών υγείας, στο σχεδιασμό, την υλοποίηση και την αξιολόγηση των μεταρρυθμίσεων.

Επιμέλεια: Νεκταρία Καρακώστα, Δημοσιογράφος Υγείας

Τα άτομα που έχουν «πανάδες» στο πρόσωπό τους, πρέπει να λαμβάνουν πρόσθετα μέτρα προστασίας όλο το χρόνο και ακόμα περισσότερο το καλοκαίρι, διότι η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία μπορεί να τις επιδεινώσει.

Τί είναι όμως το μέλασμα; Είναι ουσιαστικά η επίκτητη, κατά τόπους υπερμελάγχρωση του δέρματος, που έχει ως επακόλουθο να δημιουργούνται κηλίδες (πλάκες) με πιο σκούρο, από ανοιχτό καφέ-γκρι χρώμα έως πολύ σκούρο σχεδόν μαύρο. Αναλόγως με την περίπτωση, οι πλάκες αυτές μπορεί να έχουν μέγεθος από 0,5 εκατοστό έως και πάνω από 10 εκατοστά. Μπορεί επίσης να είναι επιφανειακές ή να εισδύουν σε βαθύτερα στρώματα της επιδερμίδας.

Οι πλάκες του μελάσματος αναπτύσσονται κυρίως στα ζυγωματικά, στο πηγούνι, στη «γέφυρα» της μύτης, στο μέτωπο, στο άνω χείλος και, λιγότερο συχνά, στο ντεκολτέ. Επειδή όμως σχετίζονται με τον ήλιο, μπορεί να εμφανιστούν και στους βραχίονες ή στον λαιμό, αν και αυτό συμβαίνει πιο σπάνια.

Σε μερικές περιπτώσεις,, το μέλασμα επιμένει για χρόνια. Αυτό συμβαίνει συχνότερα σε γυναίκες που το εκδήλωσαν έπειτα από τη λήψη αντισυλληπτικών από το στόμα, καθώς και όταν δημιουργεί πολύ σκούρες πλάκες.

Αναλόγως με το βάθος που έχει το μέλασμα και τους συμβάλλοντες παράγοντες, συνιστάται η ενδεδειγμένη θεραπεία, που μπορεί να συμπεριλαμβάνει από εφαρμογή ειδικών αλοιφών στο δέρμα έως θεραπείες με λέιζερ, μικροδερμαπόξεση, peelings ή άλλες πιο επεμβατικές θεραπείες. Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από τον τύπο και το βάθος του μελάσματος.

Ανεξαρτήτως θεραπείας, εάν έχετε μέλασμα πρέπει να λαμβάνετε ορισμένα μέτρα προστασίας το καλοκαίρι για να προφυλαχθείτε από τις αναζωπυρώσεις και τις υποτροπές. Ο κ. Μιχελάκης συνιστά τα εξής:

* Να αλείφετε καθημερινά το πρόσωπό σας με αντηλιακό, που θα έχει δείκτη προστασίας από τον ήλιο (SPF) τουλάχιστον 30. Το αντηλιακό πρέπει να είναι ευρέως φάσματος. Να εφαρμόζετε το αντηλιακό στο δέρμα σας τουλάχιστον 20 λεπτά πριν βγείτε από το σπίτι. Να επαναλαμβάνετε την επάλειψη το αργότερο κάθε δύο ώρες. Αν ιδρώνετε πολύ ή κολυμπήσετε, η επάλειψη πρέπει να επαναλαμβάνεται πιο συχνά.

* Να φοράτε οπωσδήποτε καπέλο με φαρδύ γείσο και γυαλιά ηλίου στους υπαίθριους χώρους. Μόνο το αντηλιακό δεν αρκεί για την πλήρη προστασία από το μέλασμα. Ιδανικά πρέπει να παραμένετε στη σκιά τις ώρες της ημέρας που η ένταση της υπεριώδους ακτινοβολίας του ηλίου είναι υψηλότερη.

* Να διαλέγετε προσεκτικά τα καλλυντικά που χρησιμοποιείτε. Δεν πρέπει να δημιουργούν αίσθημα τσιμπήματος ή καύσου (κάψιμο) στο δέρμα σας. Να θυμάστε ότι τα καλλυντικά που ερεθίζουν το δέρμα μπορεί να επιδεινώσουν το μέλασμα, τονίζει ο κ. Μιχελάκης.

* Αποφύγετε την αποτρίχωση στο πρόσωπο με κερί ή χαλάουα. Μπορεί να προκληθεί φλεγμονή που επιδεινώνει το μέλασμα, επομένως πρέπει να αποφεύγονται αυτές οι μέθοδοι αποτρίχωσης στα τμήματα του δέρματος με πανάδες. Συμβουλευθείτε τον δερματολόγο σας για να δείτε ποια είδη αποτρίχωσης ενδείκνυνται για την περίπτωσή σας.

Επιμέλεια: Νεκταρία Καρακώστα, Δημοσιογράφος Υγείας

Το φετινό καλοκαίρι έχει την ιδιαιτερότητα μίας πρωτόγνωρης υγειονομικής κατάστασης που βιώνει όλος ο πλανήτης, εξαιτίας της πανδημίας της νόσου Covid-19, γεγονός που απαιτεί από όλους μας να συνεχίσουμε, με όπλο την υπευθυνότητα και την αλληλεγγύη να προστατεύσουμε τους συμπολίτες μας και πρωτίστως τις ευπαθείς ομάδες.

Αυτή την περίοδο οι ανάγκες για αίμα μεγαλώνουν. Δίπλα στους συμπολίτες μας που έχουν ανάγκη τακτικών μεταγγίσεων, προστίθενται οι νέες ανάγκες των ασθενών, λόγω της επανέναρξης των τακτικών χειρουργείων, ενώ ταυτόχρονα παρατηρείται μείωση της προσφοράς αίματος, όπως πάντα συμβαίνει την καλοκαιρινή περίοδο.

Όμως φέτος χρειάζεται να κάνουμε τη διαφορά. Το ΕΚΕΑ με πλήρη συναίσθηση της ευθύνης του για την ασφάλεια του αίματος και των αιμοδοτών αλλά και για την επάρκεια των αποθεμάτων αίματος της χώρας μας, κάνει έκκληση στους αιμοδότες, παλιούς και νέους, να ανταποκριθούν στις ανάγκες αυτής της δύσκολης περιόδου και να προσέλθουν με διάθεση προσφοράς στις Αιμοδοσίες, που οι διάφοροι σύλλογοι και φορείς συνεχίζουν να οργανώνουν, καθώς και στις Υπηρεσίες Αιμοδοσίας των νοσοκομείων.

Αυτή τη στιγμή (και με την προοπτική να γίνει και σε άλλες περιοχές της Αττικής) το Εθνικό Κέντρο Αιμοδοσίας λειτουργεί σταθερή αίθουσα αιμοδοσίας εκτός Νοσοκομείου στο Αιγάλεω (Λ. Θηβών 314, γήπεδο Σταύρος Μαυροθαλασσίτης -πλησίον ΜΕΤΡΟ Αιγάλεω) με ωράριο λειτουργίας Δευτέρα έως Παρασκευή 9:00 – 20:00 (κατόπιν τηλεφωνικού ραντεβού).

Μπορείτε να επικοινωνήσετε τηλεφωνικά για να κλείσετε ραντεβού στο τηλέφωνο 2105697986 ή να στείλετε e–mail: aimodosia-egaleo@ekea.gr

Να μην αφήσουμε καμία ζωή να κινδυνέψει

Να είμαστε εκεί για τον άλλο στα εύκολα και στα δύσκολα

Επιμέλεια: Νεκταρία Καρακώστα, Δημοσιογράφος Υγείας

Οι χιλιάδες άνθρωποι που πάσχουν από Ατοπική Δερματίτιδα στην Ελλάδα, έχουν πλέον στη διάθεσή τους μία νέα πηγή πληροφόρησης για αυτήν τη χρόνια και συχνά, επώδυνη δερματική νόσο. Η ιστοσελίδα www.atopicderma.gr, την οποία ανέπτυξε η βιοφαρμακευτική εταιρεία Sanofi, έχει ως σκοπό να προσφέρει στους ασθενείς και τους δικούς τους ανθρώπους την ενημέρωση και τα εργαλεία που χρειάζονται ώστε να κατανοήσουν καλύτερα τη νόσο και να αναλάβουν ενεργό ρόλο στη συνολική και αποτελεσματική διαχείρισή της.

Η Ατοπική Δερματίτιδα είναι μία χρόνια, φλεγμονώδης δερματική πάθηση που εκδηλώνεται με έντονο κνησμό, ερυθρότητα και εξανθήματα. Οι ακριβείς αιτίες της Aτοπικής Δερματίτιδας είναι άγνωστες όμως μερικοί από τους παράγοντες που φαίνεται να εμπλέκονται είναι οι εξής: διαταραγμένη λειτουργία του φραγμού του δέρματος, ανοσολογικοί παράγοντες, περιβαλλοντικοί παράγοντες, γενετική προδιάθεση. Παρόλο που η νόσος εκδηλώνεται με δερματικά συμπτώματα, το πραγματικό πρόβλημα, δηλαδή οι μηχανισμοί που δημιουργούν τη φλεγμονή, «κρύβεται κάτω από την επιφάνεια του δέρματος». Συνεπώς, για να μπορέσουν οι ασθενείς να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τη νόσο τους, θα πρέπει να είναι επαρκώς ενημερωμένοι για τα «βαθύτερα αίτια» που την προκαλούν, αλλά και για τους τρόπους που μπορούν να μετριάσουν την επίπτωσή της στην καθημερινότητά τους, πάντα σε στενή συνεργασία με τον ειδικό.

«Ήλθε η ώρα να ανακαλύψετε την Ατοπική Δερματίτιδα», επισκεφτείτε το www.atopicderma.gr. H ιστοσελίδα προσεγγίζει ολιστικά τη νόσο, παρουσιάζοντας με απλό και κατανοητό τρόπο την αιτιολογία και τους μηχανισμούς πρόκλησης των συμπτωμάτων, περιγράφει την πολλαπλή επιβάρυνση της μέτριας έως σοβαρής μορφής της νόσου στην κοινωνική, επαγγελματική και προσωπική ζωή των ασθενών και προσφέρει πρακτικές συμβουλές και εργαλεία για τη διαχείριση των ψυχολογικών επιπτώσεών της. Μεταξύ αυτών περιλαμβάνονται τεχνικές απόσπασης της προσοχής του ασθενή από τον κνησμό και τον πόνο, αλλά και ασκήσεις χαλάρωσης που συμβάλλουν στην ανακούφιση από το άγχος και την απογοήτευση που προκαλούν οι εξάρσεις της νόσου. Επιπλέον, οι επισκέπτες της ιστοσελίδας μπορούν να βρουν χρήσιμες πληροφορίες και προτάσεις για τη βελτίωση της επικοινωνίας με τον θεράποντα ιατρό τους, ώστε από κοινού να σχεδιάσουν την κατάλληλη, με βάσει τις ατομικές ανάγκες τους, στρατηγική διαχείρισης των συμπτωμάτων.

«H ενημέρωση των ασθενών αποτελεί πρωταρχική προϋπόθεση για την ουσιαστική βελτίωση της ποιότητας ζωής τους. H ενημερωτική ιστοσελίδα atopicderma.gr είναι αφιερωμένη στα άτομα με μέτρια ως σοβαρή Ατοπική Δερματίτιδα και τους δικούς τους ανθρώπους. Αποτελεί μία πλατφόρμα ενημέρωσης για την καλύτερη κατανόηση της νόσου και την ενδυνάμωση της συνεργασίας με τον ειδικό για την αποτελεσματικότερη διαχείρισή της, ώστε τα άτομα με μέτρια ως σοβαρή Ατοπική Δερματίτιδα να ζουν καλύτερα», δήλωσε η Χριστίνα Βεϊοπούλου, Communication Head for Greece and Cyprus, Sanofi.

Η μέτρια έως σοβαρή Ατοπική Δερματίτιδα επιφέρει πολλαπλή επιβάρυνση στην καθημερινή ζωή των ασθενών. Τα εξανθήματα μπορεί να είναι επώδυνα, να συνοδεύονται από οίδημα και να καλύπτουν έως το 50% της επιφάνειας του σώματος, ενώ πολλές φορές εκδηλώνονται απρόβλεπτα και ξαφνικά. Ο κνησμός μάλιστα, μπορεί να είναι τόσο έντονος και επίμονος, ώστε οι ασθενείς συχνά προκαλούν οι ίδιοι δευτερογενείς μολύνσεις και επώδυνες πληγές στο δέρμα τους, ενώ σχεδόν οι μισοί αναγκάζονται να διακόπτουν τον ύπνο τους κατά τη διάρκεια της νύκτας!

Λόγω των διαταραχών του ύπνου, οι άνθρωποι αυτοί μπορεί να νιώθουν κόπωση κατά τη διάρκεια της ημέρας και μπορεί να δυσκολεύονται να εκτελέσουν καθημερινές δραστηριότητες ή να έχουν μειωμένη απόδοση στην εργασία τους. Οι δερματικές βλάβες στο πρόσωπο ή στα χέρια μπορεί να δημιουργήσουν αισθήματα αμηχανίας για την εμφάνισή τους ή μειωμένης αυτοπεποίθησης, τα οποία μπορεί να οδηγήσουν ακόμη και στην κατάθλιψη. Ως εκ τούτου, πολλοί ασθενείς μπορεί να αντιμετωπίσουν προβλήματα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις ή να περιορίσουν τις κοινωνικές τους δραστηριότητες. Ακόμη χειρότερα, η ελλιπής ενημέρωση του κοινού για την πάθηση ενδέχεται να οδηγήσει σε περιστατικά δυσμενούς αντιμετώπισης των ασθενών από το κοινωνικό ή εργασιακό τους περιβάλλον.

Επιμέλεια: Νεκταρία Καρακώστα, Δημοσιογράφος Υγείας