Ετικέτα: υπνος

Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι οι άνθρωποι που στερούνται ύπνου για μία νύχτα έχουν την επομένη μέρα αύξηση στο αίμα τους της ουσίας ιντερλευκίνη 6.

Αυτό είναι ένα μόριο που έχει σχέση με το ανοσοποιητικό σύστημα και παράγεται στον εγκέφαλο, αλλά και στην περιφέρεια, ακόμα και από το λίπος.

Σε έρευνα στο ιατρικό κέντρο Χέρσυ του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια, όπου περιόρισαν τον ύπνο για μία εβδομάδα κατά δύο ώρες σε νεαρούς άνδρες και γυναίκες, δηλαδή αντί για οκτώ ώρες κοιμόντουσαν έξι, βρέθηκε ότι ακόμα και με αυτή τη μικρή μείωση ύπνου υπήρξε αύξηση αυτών των ιντερλευκινών. Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και οι δύο ώρες λιγότερου ύπνου είναι σημαντικές για την υγεία.

Άλλες εργασίες από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ έδειξαν ότι η αύξηση της ιντερλευκίνης 6 σε άτομα που είναι αποστερημένα από ύπνο δημιουργεί μεγαλύτερο κίνδυνο για καρδιακά προβλήματα, όπως έμφραγμα. Η αύξηση των ιντερλευκινών προκαλούν υπνηλία και κούραση που σε κάνουν να θέλεις να κοιμηθείς.

Ο απαιτούμενος χρόνος ύπνου διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, αλλά σε γενικές γραμμές κυμαίνεται από 7 σε 9 ώρες. Αν οι ώρες ύπνου είναι λιγότερες από έξι, το σώμα παράγει περισσότερες ορμόνες που σχετίζονται με το άγχος και οι οποίες δημιουργούν υπέρταση. Και η υπέρταση ως γνωστόν αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες των καρδιακών ή εγκεφαλικών επεισοδίων, εξηγεί ο Γιώργος Ποταμίτης, Iατρός Ωτορινολαρυγγολόγος, Επιστημονικά Υπεύθυνος ΩΡΛ Τμήματος Affidea Περιστερίου, Συνεργάτης ΩΡΛ Τμήματος Affidea Κηφισιάς.

Νικόλαος Τιβέριος Οικονόμου
Νευρολόγος, Κλινικός Νευροφυσιολόγος, Ειδικός Ιατρός του Ύπνου-Επιληψίας.
Διδάσκων Νευρολογίας (Μέλος ΣΕΠ) στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο.
Κλινικός – Ερευνητικός Συνεργάτης Πανεπιστήμιο Αθηνών

Η μεγάλη σημασία του ύπνου για τη λειτουργικότητα μας και το εν γένει ευ ζην αναδεικνύεται ολοένα και περισσότερο. Έτσι γίνεται πολύς λόγος για το πόσες ώρες θα πρέπει να κοιμόμαστε (συνεπώς για την ποσότητα του ύπνου) αλλά και για την ίδια την ποιότητα αυτού.

Το ερώτημα ποιο από τα δύο (ποσότητα και ποιότητα) είναι πιο σημαντικό για την ευζωία είναι ουτοπικό, καθώς και τα δύο είναι εξίσου σημαντικά.

Πολύς κόσμος ρωτάει πόσες ώρες πρέπει να είναι ο ιδανικός ύπνος. Φαίνεται ότι οι 7-9 ώρες ύπνου (και ο μέσος όρος 8 ώρες) συνδέονται με μικρότερα ποσοστά καρδιαγγειακών νοσημάτων, διαβήτη, καρκίνου, εμφάνισης άνοιας και εν τέλει με μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι σε ανθρώπους που η ανάγκη για ύπνο είναι <6 ωρών (short sleepers) ή >9 ωρών (long sleepers) θα συμβούν τα ανωτέρω! Οι πραγματικές ανάγκες για ύπνο και η αυθόρμητη αφύπνιση με αίσθημα ύπνου αναζωογονητικού είναι αυτό που σηματοδοτεί την ορθή ποσότητα του ύπνου.

Το σύνδρομο χρόνιας αποστέρησης ύπνου (μια πραγματική σύγχρονη επιδημία) συνδέεται με όλα τα ανωτέρω, όπως επίσης με αύξηση του ποσοστού τροχαίων και άλλων ατυχημάτων, μειωμένες επιδόσεις/δεξιότητες σε σχολικό/εργασιακό χώρο και με μεγάλη οικονομική επιβάρυνση για τα κράτη (χαρακτηριστικά η επιβάρυνση που προκαλεί η χρόνια στέρηση ύπνου ισούται με το 2% του ΑΕΠ των ΗΠΑ ή το 3% της Ιαπωνίας).

Από την άλλη, η κακή ποιότητα του ύπνου λόγω διαταραχών αυτού, οι οποίες και είναι πολύ πιο συχνές από ό,τι πιστεύουμε (χαρακτηριστικά το σύνδρομο άπνοιας ύπνου -ΣΑΥ- αφορά στο 20% περίπου του γενικού πληθυσμού και περίπου στο 50% στις ηλικίες άνω των 50 χρονών, το σύνδρομο ανήσυχων άκρων αφορά στο 6-9% του γενικού πληθυσμού, ενώ ή αϋπνία περίπου το 10-15%). Και οι υπνικές διαταραχές αυτές (οι περισσότερες μελέτες αφορούν στο ΣΑΥ και στην αϋπνία), όπως και με όσα ειπώθηκαν με το σύνδρομο χρόνιας αποστέρησης ύπνου, συνδέονται με την εμφάνιση ή κακή έκβαση σημαντικών νόσων. Έτσι, μη θεραπευμένα ΣΑΥ ή αϋπνία αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών συμβάντων (εμφράγματα ή εγκεφαλικά) και διαβήτη κατά 2 φορές ή κατά 2.5 φορές την εμφάνιση άνοιας.

Αν από μόνες τους η στέρηση ύπνου και οι πρωτοπαθείς διαταραχές αυτού αποτελούν σημαντικούς και ανεξάρτητους παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση ή επιδείνωση σωρείας νόσων και για μείωση του προσδόκιμου ζωής, ας φανταστούμε τι μπορεί να προκαλέσει ο συνδυασμός αυτών…

Για τους λόγους αυτούς, τα τελευταία χρόνια έχει δομηθεί η ειδικότητα του ειδικού ιατρού του ύπνου, ο οποίος λειτουργεί (ανιχνεύει, διαγιγνώσκει και θεραπεύει) εντός του κέντρου διαταραχών ύπνου ή αλλιώς εργαστηρίου ύπνου.

 

Υπό φυσιολογικές συνθήκες, ο ενδογενής βηματοδότης του ύπνου ρυθμίζει το φαινόμενο «ύπνος – αφύπνιση – εγρήγορση» με περιοδικό τρόπο. Το κυκλικό φαινόμενο ευρίσκεται υπό την επήρεια του φωτός και χημικών ουσιών με κύριο εκπρόσωπο τη μελατονίνη.

Οι περισσότεροι ενήλικες χρειάζονται επτά έως οκτώ ώρες κάθε βράδυ.

Κατά την διάρκεια του σωστού ύπνου:

• Γίνεται επιδιόρθωση των φθορών, διαδικασία που συντελεί στην επιβράδυνση της βιολογικής γήρανσης και στον εφοδιασμό των ενεργειακών αποθηκών του σώματος με μέγιστη ενεργειακή εφεδρεία.
• Ομαλοποιείται η έκκριση ορμονών και σεροτονίνης.
• Ομαλοποιείται το σύνολο των βιοχημικών κύκλων του σώματος.
• Η σωστή διεκπεραίωση των διεργασιών που προαναφέρονται είναι απαραίτητη για τον έλεγχο των φλεγμονών στο ανθρώπινο σώμα, την ομαλή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και τη σωστή διάθεση της γλυκόζης. Οι άνθρωποι που δεν κοιμούνται ικανοποιητικά έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης σοβαρών επιπλοκών κατά τη διάρκεια λοιμώξεων.
• Μέτρα βελτιστοποίησης του ύπνου σας και συνοδού ενίσχυσης του ανοσοποιητικού σας συστήματος:
• Συστήνεται η άπλετη έκθεση σε φυσικό φως κατά τη διάρκεια του πρωινού. Το φυσικό φως κατά το πρωινό ομαλοποιεί την έκκριση μελατονίνης, υπναγωγών και αντιφλεγμονωδών ουσιών. Τοποθετήστε το γραφείο σας με ανατολικό προσανατολισμό, κοντά σε παράθυρο και προτιμήστε γραφεία εργασίας με ανατολικό προσανατολισμό.
• Μην υποβάλλετε τον οργανισμό σας σε σκληρή πνευματική ή σωματική εργασία πριν τον ύπνο. Ασκηθείτε επί μισή ώρα νωρίς το πρωί ή νωρίς το απόγευμα.
• Αποφύγετε μεγάλα γεύματα και ποτά κατά το δίωρο που προηγείται του ύπνου, την κατάχρηση καφεΐνης, αλκοόλ, ροφημάτων τύπου cola και το κάπνισμα.
• Μην καταναλώνετε τις ουσίες αυτές μετά το μεσημέρι.
• Αποσύρετε τις πηγές θορύβου ή φωτός από το υπνοδωμάτιο.
• Να κοιμάστε και να ξυπνάτε την ίδια περίπου ώρα κάθε μέρα.
• Αποφύγετε υπολογιστές, smartphones ή άλλες οθόνες κατά τις ώρες που προηγούνται του ύπνου. Το μπλε φως που εκπέμπουν ενδέχεται να διαταράξει τον ύπνο σας, αλλοιώνοντας την ομαλή έκκριση μελατονίνης.

Αναστασία Μοσχοβάκη – Ειδική Παθολόγος

Ο ύπνος, μαζί με τη λήψη τροφής, νερού και την αναπνοή είναι βασικές ανάγκες του οργανισμού μας και η μακροχρόνια στέρηση του είναι ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για ένα ευρύ φάσμα παθήσεων, που περιλαμβάνει τα καρδιαγγειακά νοσήματα, τον καρκίνο, την άνοια και το Σακχαρώδη Διαβήτη.

Ο ανεπαρκής ύπνος αυξάνει την όρεξη, με αποτέλεσμα την αύξηση του σωματικού βάρους.

Η έλλειψη ύπνου μπορεί να οδηγήσει, εκτός των άλλων, σε υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας με αποτέλεσμα μείωση της απόδοσή μας στην εργασία ή στις σπουδές και σοβαρά τροχαία ατυχήματα.

Ο καλός ύπνος είναι επίσης απαραίτητος για την σωστή λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος. Οι πληροφορίες που είναι απαραίτητες για την σειρά των ανοσολογικών αντιδράσεων μεταφέρονται στον οργανισμό κατά τη διάρκεια του ύπνου.

Τα τελευταία 50 χρόνια, η μέση διάρκεια ύπνου στο δυτικό κόσμο έχει μειωθεί κατά δύο ώρες (2h) περίπου και ένα μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων κοιμάται πλέον λιγότερο από επτά ώρες (7h), που θεωρείται το ελάχιστο για να μην υπάρξουν προβλήματα υγείας από την στέρηση ύπνου.

Αν συνδυάσετε όλες αυτές τις συνέπειες για την υγεία γίνεται εύκολα αντιληπτό γιατί ο σύντομος ύπνος οδηγεί σε σύντομη ζωή. Η ιδέα ότι μπορεί να κόψουμε χρόνο ύπνου για να τον αφιερώσουμε σε άλλες δραστηριότητες, είτε εργασιακές είτε αναψυχής, είναι μια πολύ-πολύ επικίνδυνη ιδέα.

Πηγή: Επιστημονική Ομάδα «Μελέτη Διαταραχών Αναπνοής στον Ύπνο» της Ελληνικής Πνευμονολογικής Εταιρείας

Ο ανεπαρκής ύπνος, λιγότερο από 7-8 ώρες ανά νύχτα, συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων και εγκεφαλικού επεισοδίου.

Πυλώνα καλής υγείας, εξίσου σημαντικό με την άσκηση και την ισορροπημένη διατροφή, αποτελεί ο ύπνος. O καλός ύπνος είναι ζωτικής σημασίας για τη σωματική υγεία και τη συναισθηματική ευεξία του ατόμου. Δεκάδες έρευνες έχουν απαριθμήσει τα ευεργετικά οφέλη του καλού ύπνου και έχουν αποδείξει ότι η έλλειψή του μπορεί να πυροδοτήσει σοβαρές διαταραχές.

Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα οφέλη του καλού ύπνου και της επαρκούς ανάπαυσης σε τακτική βάση πρέπει να επισημαίνονται, ιδιαίτερα στην εποχή μας, στις αναπτυγμένες δυτικού τύπου κοινωνίες, όπου οι ταχείς ρυθμοί και η παραγωγικότητα αποτελούν πιεστική προτεραιότητα, με αποτέλεσμα την παρέμβαση στα φυσικά μοτίβα του ύπνου, τον περιορισμό της διάρκειας του ύπνου και την υποβάθμιση της ποιότητάς του.

Ασφαλώς, οι ανάγκες για ύπνο εξατομικεύονται και διαφοροποιούνται σημαντικά ανάλογα με την ηλικία. Γενικά, οι ενήλικες χρειάζονται 7-9 ώρες νυκτερινού ύπνου. Τα παιδιά σχολικής ηλικίας χρειάζονται 9-11 και οι έφηβοι 8-10 ώρες, διότι κατά τη διάρκεια αυτών των κρίσιμων περιόδων ανάπτυξης και μάθησης οι νέοι χρειάζονται περισσότερο ύπνο για την απόκτηση γλωσσικών, κοινωνικών και κινητικών δεξιοτήτων και για τη βέλτιστη ανάπτυξη και εγρήγορσή τους.

Παρόλο που η επιστήμη δεν έχει ακόμη πλήρως αποφανθεί σχετικά με τη σημασία της λειτουργίας του ύπνου και παραμένει να αποσαφηνιστούν αρκετοί από τους εμπλεκόμενους μηχανισμούς, εντούτοις οι έρευνες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η έλλειψή του μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρές διαταραχές και ότι ο καλός ύπνος έχει πολλαπλά ευεργετικά οφέλη.

Τα κύρια οφέλη του καλού ύπνου:

• Ο ύπνος αποτελεί περίοδο χαλάρωσης και «επιδιόρθωσης» των κυττάρων του οργανισμού από όλους τους βλαπτικούς παράγοντες που επιδρούν κατά τη διάρκεια της ημέρας.

• Ο ανεπαρκής ύπνος συνδέεται στενά με την αύξηση του σωματικού βάρους. Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι που κοιμούνται λιγότερες από 7 ώρες τη νύχτα είναι πιθανότερο να είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Σε μία μεγάλη μελέτη ανασκόπησης βρέθηκε ότι τα παιδιά και οι ενήλικες με σύντομη διάρκεια ύπνου ήταν 89% και 55% πιθανότερο να εμφανίσουν παχυσαρκία. Οι ορμόνες γκρελίνη και λεπτίνη, που ρυθμίζουν την όρεξη, έχει διαπιστωθεί ότι διαταράσσονται από την έλλειψη ύπνου, με αποτέλεσμα τα άτομα που στερούνται τον ύπνο να έχουν μεγαλύτερη όρεξη και να καταναλώνουν περισσότερες θερμίδες. Συνεπώς, αν θέλετε να διατηρήσετε το βάρος σας υπό έλεγχο, μην ξεχνάτε ότι ο επαρκής ύπνος σε τακτική βάση αποτελεί βασική προϋπόθεση.

• Ο καλός ύπνος ενισχύει τις νοητικές λειτουργίες, μεγιστοποιεί τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων και ενισχύει τη μνήμη μέσω της διαδικασίας που ονομάζεται «παγίωση της μνήμης». Γνωρίζουμε δηλαδή ότι κατά τη διάρκεια του ύπνου, ενώ το σώμα ξεκουράζεται, ο εγκέφαλος είναι απασχολημένος με την επεξεργασία των δεδομένων της ημέρας, δημιουργώντας συνδέσεις μεταξύ συμβάντων, αισθητηριακών ερεθισμάτων, συναισθημάτων και αναμνήσεων, ενισχύοντας τη μνήμη, βελτιώνοντας τη συγκέντρωση και τελικά την απόδοση.

• Ο καλός ύπνος έχει αποδειχθεί ότι βελτιώνει πολλές πτυχές της αθλητικής και σωματικής απόδοσης.

• Ανεπαρκής ύπνος, λιγότερο από 7-8 ώρες ανά νύχτα, συνδέεται με αυξημένο κίνδυνο καρδιακών παθήσεων και εγκεφαλικού επεισοδίου.

• Ο ύπνος επηρεάζει το μεταβολισμό της γλυκόζης, μειώνοντας την ευαισθησία στην ινσουλίνη, και η έλλειψή του αυξάνει τον κίνδυνο για εκδήλωση διαβήτη τύπου 2. Όσοι κοιμούνται λιγότερο από έξι ώρες τη νύχτα υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη τύπου 2.

• Ο ύπνος επηρεάζει πολλές από τις νευροδιαβιβαστικές ουσίες του εγκεφάλου, συμπεριλαμβανομένης της σεροτονίνης, που διαταράσσεται ουσιαστικά στα άτομα που υποφέρουν από κατάθλιψη. Συνεπώς, ο ανεπαρκής ύπνος για μεγάλο διάστημα συνδέεται στενά με την εκδήλωση κακής διάθεσης και με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης κατάθλιψης. Εξάλλου, έχει υπολογιστεί ότι το 90% των ατόμων με κατάθλιψη παραπονιέται για τη διάρκεια και την ποιότητα του ύπνου του. Η εξασφάλιση ικανοποιητικού ύπνου μπορεί να προφυλάξει από την εκδήλωση κατάθλιψης και να μειώσει τα επίπεδα των ορμονών του στρες, καταπολεμώντας την καθημερινή ψυχική ένταση και βελτιώνοντας τη διάθεση.

• Ο ύπνος ενισχύει το ανοσολογικό σύστημα του οργανισμού και προφυλάσσει από ιογενείς λοιμώξεις, όπως προκύπτει από μελέτες όπου διαπιστώθηκε ότι όσοι κοιμόντουσαν λιγότερο από επτά ώρες είχαν σχεδόν τριπλάσιες πιθανότητες να προσβληθούν από τον ιό του κοινού κρυολογήματος συγκριτικά με όσους κοιμόντουσαν οκτώ ώρες ή περισσότερο.

• Η έλλειψη ύπνου ενεργοποιεί ανεπιθύμητους δείκτες της φλεγμονής και μηχανισμούς κυτταρικής βλάβης, επηρεάζοντας την απάντηση του οργανισμού στη φλεγμονή. Στο πλαίσιο αυτό έχει διαπιστωθεί ισχυρή συσχέτιση μεταξύ του μη ικανοποιητικού ύπνου και της υποτροπής των φλεγμονωδών παθήσεων του εντέρου, όπως η νόσος του Crohn.

• Η στέρηση του ύπνου μπορεί να μειώσει τις κοινωνικές δεξιότητες αλληλεπίδρασης και την ικανότητά αναγνώρισης και επεξεργασίας των συναισθηματικών εκφράσεων των ανθρώπων.

Συμπερασματικά, μαζί με τη σωστή διατροφή και την άσκηση, ο καλός ύπνος αποτελεί έναν από τους πυλώνες της καλής υγείας. Χωρίς τη φροντίδα του ύπνου δεν μπορεί να επιτευχθεί η βέλτιστη υγεία.

Θωμάς Παπαρρηγόπουλος, Καθηγητής Ψυχιατρικής, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών

Αποτελεί αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι ο ύπνος είναι καθοριστικός για τη διαφύλαξη της υγείας και της ευεξίας σε όλη τη διάρκεια της ζωής. Ο επαρκής και ποιοτικός ύπνος τις κατάλληλες ώρες του 24ωρου μπορεί να προστατεύσει την ψυχική και τη σωματική υγεία, την ποιότητα ζωής και την ασφάλεια.

Το ενδοκρινικό σύστημα έχει αμφίδρομη σχέση με τον ύπνο, καθώς ο ύπνος επιδρά ποικιλοτρόπως σε αυτό και, αντίστροφα, η λειτουργία του επηρεάζει τη διάρκεια και την ποιότητα του ύπνου. Έτσι, οτιδήποτε διαταράσσει το ένα από τα δύο, πλήττει και το άλλο.

Η παραγωγή των ορμονών επηρεάζεται σημαντικά από τους κιρκάδιους κύκλους, από την εναλλαγή ύπνου-εγρήγορσης, από την πρόσληψη ή τη στέρηση τροφής και από τις συνθήκες του εξωτερικού περιβάλλοντος (φυσικό και κοινωνικό). Η γνωστή φράση «ο ύπνος θρέφει τα παιδιά» έχει πλέον επιβεβαιωθεί με επιστημονικά δεδομένα, που δείχνουν ότι λ.χ. η έκκριση της αυξητικής ορμόνης αυξάνεται σε συγκεκριμένες φάσεις του ύπνου. Άλλο παράδειγμα είναι το γνωστό jet lag (η διαταραχή στον ύπνο μετά από διηπειρωτικά ταξίδια) που οφείλεται σε δυσλειτουργία του κιρκάδιου ρυθμού έκκρισης κορτιζόνης (της ορμόνης που «ξυπνάει» τον οργανισμό).

Η επαρκής διάρκεια και η καλή ποιότητα του ύπνου είναι προϋπόθεση για την ομαλή λειτουργία κάποιων ενδοκρινικών αξόνων. Κύριοι εκπρόσωποι αυτών είναι α) η έκκριση της αυξητικής ορμόνης στα παιδιά και η συνεπαγόμενη αύξηση του ύψους, β) η ενεργοποίηση της ενήβωσης στα παιδιά μέσω της ομαλής αύξησης των γοναδοτροπινών κατά το νυκτερινό ύπνο, γ) η παραγωγή των ορμονών του φύλου, κυρίως της τεστοστερόνης και δ) η έκκριση της κορτιζόλης.

Αντίστροφα, η διάρκεια και η ποιότητα του ύπνου επηρεάζονται από ορισμένες ορμόνες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η αντιδιουρητική ορμόνη, η οποία αυξάνεται στη διάρκεια του ύπνου για να μειωθεί η διούρηση και να αποτραπούν οι διακοπές του ύπνου.

Επιπλέον, η ομαλή εναλλαγή ύπνου-εγρήγορσης επηρεάζει την ενεργειακή ισορροπία του οργανισμού μέσω της έκκρισης της λεπτίνης (ορμόνη που καταστέλλει την  πείνα) και της γκρελίνης (αύξηση της όρεξης), αλλά και του φυσιολογικού μεταβολισμού των υδατανθράκων (έκκριση ινσουλίνης και ευαισθησία των ιστών σε αυτή).

Τα ενδοκρινικά προβλήματα από τον ύπνο

Η στέρηση του ύπνου και η αϋπνία μπορούν να προκαλέσουν:

1. Διαταραχές του άξονα έκκρισης της κορτιζόλης, που μπορεί να συνοδεύεται από αυξημένη νοσηρότητα, κυρίως από την καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία.
2. Διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων με συχνότερη εμφάνιση σακχαρώδη διαβήτη και μεταβολικού συνδρόμου, ειδικά στους πάσχοντες από σύνδρομο άπνοιας του ύπνου.
3. Αύξηση της όρεξης και της ανάγκης για λήψη τροφής, με αποτέλεσμα την αύξηση του σωματικού βάρους και την παχυσαρκία.
4. Διαταραχές του φυσιολογικού καταμήνιου κύκλου στις γυναίκες και μείωση των επιπέδων τεστοστερόνης στους άνδρες (ειδικά όταν η διάρκεια του ύπνου είναι λιγότερη από 3 ώρες).
5. Διαταραχές της αύξησης-ανάπτυξης και της ενήβωσης στα παιδιά.

Στο σημείο αυτό θα πρέπει να γίνει ειδική αναφορά στις διαταραχές της φυσιολογικής εναλλαγής ύπνου-εγρήγορσης στους εργαζομένους σε κυλιόμενες βάρδιες ή αποκλειστικά τη νύχτα.

Οι άνθρωποι αυτοί βρίσκονται σε εγρήγορση και σιτίζονται στη διάρκεια της βιολογικής νύκτας, ενώ κοιμούνται και στερούνται τροφής στη διάρκεια της βιολογικής ημέρας. Το επακόλουθο είναι η ανάπτυξη ποικίλων ενδοκρινικών διαταραχών, οι οποίες αφορούν: α) στην έκκριση της κορτιζόλης, β) στη δράση της ινσουλίνης και στον μεταβολισμό των υδατανθράκων, γ) στην παραγωγή και στη δράση της λεπτίνης (ανορεξιογόνος) και της γκρελίνης (ορεξιογόνος), και δ) στην έκκριση μελατονίνης (είναι «υπναγωγός» ορμόνη, που παράγεται κατά την έλλειψη έντονου φωτός).

Στους εργαζομένους αυτούς έχει διαπιστωθεί αυξημένη συχνότητα προδιαβήτη, σακχαρώδη διαβήτη, παχυσαρκίας και καρδιαγγειακών νοσημάτων, ενώ παραμένει ασαφής ο κίνδυνος εμφάνισης ορμονοεξαρτώμενων όγκων.

Πολλές από τις επιπτώσεις του γήρατος, εξάλλου, φαίνεται να σχετίζονται με τις διαταραχές ύπνου που εμφανίζουν οι ηλικιωμένοι (μείωση της διάρκειάς του το βράδυ και μικρές περίοδοι ύπνου στη διάρκεια της ημέρας).

Πρόβλημα μπορεί να αποτελέσει και η υπερυπνία (υπερβολικά πολύς ύπνος) αν και δεν υπάρχουν ακόμα επαρκή δεδομένα από μελέτες. Υποστηρίζεται ωστόσο ότι η διαταραχή αυτή, ειδικά με τη μορφή της ναρκοληψίας, ίσως να σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη, αν και υπάρχουν και αντίθετες απόψεις.

Τα προβλήματα ύπνου από τις ενδοκρινικές διαταραχές

Από την άλλη μεριά, κάποιες από τις γνωστές και σχετικά κοινές διαταραχές του ενδοκρινικού συστήματος έχουν τεκμηριωμένη αρνητική επίδραση στη διάρκεια και την ποιότητα του ύπνου. Συγκεκριμένα:

1. Η υπερέκκριση αυξητικής ορμόνης που στους ενήλικες εκδηλώνεται ως μεγαλακρία, προκαλεί στο περίπου 60% των πασχόντων σύνδρομο υπνικής άπνοιας. Το σύνδρομο διαταράσσει τη διάρκεια και την ποιότητα του ύπνου.
2. Ο υπερθυρεοειδισμός μπορεί να προκαλέσει αϋπνία.
3. Ο υποθυρεοειδισμός, όταν είναι αθεράπευτος ή ανεπαρκώς ρυθμιζόμενος, μπορεί να προκαλέσει αποφρακτική άπνοια ύπνου και υπερυπνία.
4. Η ανεπάρκεια στην έκκριση της κορτιζόλης σχετίζεται με υπνηλία και με κακή ποιότητα ύπνου.
5. Η υπερέκκριση κορτιζόλης (σύνδρομο Cushing), αναλόγως με τη βαρύτητά της, προκαλεί αποφρακτική άπνοια ύπνου στο 18% των πασχόντων.
6. Η ανεπάρκεια στην παραγωγή ορμονών του φύλου από βλάβη των όρχεων στους άνδρες ή των ωοθηκών στις γυναίκες μειώνει τη διάρκεια και κυρίως την ποιότητα του ύπνου. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις αποτελούν οι θεραπείες με αντιανδρογόνα για τον καρκίνο του προστάτη και η εμμηνόπαυση στις γυναίκες.
7. Η διαταραχή στην έκκριση μελατονίνης, που παρατηρείται σε εργαζόμενους σε κυλιόμενες βάρδιες και στο jet lag, μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη διάρκεια ύπνου, κακή ποιότητα ύπνου ή αϋπνία. Η χορήγηση εξωγενώς μελατονίνης μπορεί να αντιμετωπίσει το πρόβλημα.

Συμπερασματικά, ο ύπνος και το ενδοκρινικό σύστημα είναι αλληλένδετα και αλληλοεπηρεαζόμενα. Ο επαρκής και ποιοτικός ύπνος είναι αναγκαίος για τη σωστή λειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος. Από την άλλη, οι διαταραχές στη λειτουργία του ενδοκρινικού συστήματος μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τον ύπνο. Η αρμονική λειτουργία των δύο είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της ομοιοστασίας του ανθρώπινου οργανισμού.

Η ποιότητα του ύπνου έχει αναγνωριστεί πλέον ως μία από τις σημαντικότερες παραμέτρους για τη διασφάλιση της ανθρώπινης υγείας. Ο κιρκάδιος ρυθμός περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο κάθε πλάσμα στη γη λειτουργεί κατά τη διάρκεια ενός 24ώρου.

Για παράδειγμα, οι μέλισσες βγαίνουν από την κυψέλη προς αναζήτηση γύρης στις 8:00 το πρωί και επανέρχονται αργά το μεσημέρι, έως τις 15:00. Οι νυχτερίδες βγαίνουν από τις φωλιές τους περίπου στις 22:00 το βράδυ και επιστρέφουν σε αυτές πριν ξημερώσει, γύρω στις 5:00 το πρωί.

Ο άνθρωπος εξακολουθεί να λειτουργεί σύμφωνα με το πρωτόγονο DNA του. Είναι βιολογικά προγραμματισμένος να ξυπνάει με το πρώτο φως της ημέρας, περίπου στις 6:00 το πρωί, και να πηγαίνει για ύπνο λίγο μετά τη δύση του ηλίου, ανάλογα με την εποχή του χρόνου -σε κάθε περίπτωση πάντως, το αργότερο μέχρι τις 22.00 το βράδυ.

Θυμήσου την τελευταία φορά που ξενύχτησες μέχρι το πρωί. Όσο κι αν κοιμήθηκες στη συνέχεια, ξύπνησες κουρασμένος. Ενώ, λοιπόν, το ανθρώπινο σώμα είναι προγραμματισμένο από αρχαιοτάτων χρόνων να μειώνει τους ρυθμούς του με τη δύση του ηλίου, ο σύγχρονος άνθρωπος εξακολουθεί να παραμένει ξύπνιος και δραστήριος για πολλές επιπλέον ώρες, να λειτουργεί δηλαδή αντίθετα από τους φυσικούς βιορυθμούς του.

Για να καταφέρει να μείνει ξύπνιος, επιστρατεύεται από τον οργανισμό η βασική ορμόνη του στρες, η κορτιζόλη. Αυτή εκκρίνεται συνεχώς από τα επινεφρίδια μέχρι τη στιγμή που θα αποφασίσει είτε συνειδητά ο άνθρωπος είτε το εξαντλημένο πλέον σώμα του να πέσει για ύπνο.

Η κορτιζόλη, όμως, ως μία από τις βασικές ορμόνες της επιβίωσης, λειτουργεί σύμφωνα με τους δικούς της κανόνες που στο σώμα εμφανίζονται με τη μορφή των εξής συμπτωμάτων:

✤ Αυξημένη ανάγκη για τροφή και κυρίως για υδατάνθρακες, ώστε το σώμα να λάβει άμεσα ενέργεια προκειμένου να αντιμετωπίσει έναν κίνδυνο.
✤ Μείωση του βασικού μεταβολισμού για την εξοικονόμηση ενέργειας.
✤ Αύξηση της αποθήκευσης λίπους στην κοιλιακή χώρα, για να εξασφαλιστούν αποθέματα ενέργειας.
✤ Αύξηση της πίεσης του αίματος και ταυτόχρονα των παλμών της καρδιάς.
✤ Μείωση της αντοχής του ατόμου στα περιβαλλοντικά ερεθίσματα και της ανοχής του απέναντι στους άλλους, κυρίως όσον αφορά τη διαχείριση καθημερινών δραστηριοτήτων, όπου απλές καταστάσεις καταλήγει να τις αντιμετωπίζει με νευρικότητα και συχνά με ακατάλληλους χειρισμούς.

Αν όλα τα παραπάνω συμβαίνουν όλο και πιο σπάνια, αν το άτομο καταφέρει να ξεπεράσει τον «υποκειμενικό κίνδυνο» που οδηγεί στην υπερέκκριση κορτιζόλης, τότε το σώμα είναι ικανό να επανέλθει γρήγορα στη φυσιολογική του κατάσταση και λειτουργία.

Οι διαταραχές στον ύπνο είναι σίγουρο ότι μπορούν να συμβάλουν αρνητικά στην εξέλιξη της σωματικής, πνευματικής και ψυχικής υγείας κάθε ανθρώπου.

Όταν ένα άτομο παραβιάζει συστηματικά τον κιρκάδιο ρυθμό του, όταν καθυστερεί να επιτρέψει στο σώμα του να περάσει στην κατάσταση του ύπνου, τότε τα παραπάνω συμπτώματα γίνονται μόνιμα. Ο εγκέφαλος με τον πρωτόγονο τρόπο λειτουργίας του αντιλαμβάνεται ότι ο κίνδυνος είναι πια μόνιμος, άρα το σώμα πρέπει να βρίσκεται σε διαρκή επαγρύπνηση.

Όσο παρατείνεται αυτή η έλλειψη επαρκούς ύπνου, ο άνθρωπος ξυπνάει κουρασμένος, αλλάζει σταδιακά η συμπεριφορά του και γίνεται περισσότερο οξύθυμος και νευρικός απέναντι στους άλλους. Στην αντίθετη περίπτωση, αν δεν ξεσπάει τη νευρικότητά του στους γύρω του, στρέφεται με αυτοκαταστροφικό τρόπο προς τον εαυτό του υιοθετώντας επικίνδυνες παρορμητικές συμπεριφορές.

Έτσι, λοιπόν, οι συνέπειες της υπερέκκρισης κορτιζόλης από περιστασιακές εξελίσσονται σε μόνιμα προβλήματα υγείας και αντιστοιχούν στα προαναφερθέντα συμπτώματα ως εξής:

✤ Αυξημένη ανάγκη για υδατάνθρακες, διότι το σώμα σταδιακά απενεργοποιεί τους υποδοχείς της ινσουλίνης, τη φυσική ορμόνη που μεταβολίζει τους υδατάνθρακες σε ενέργεια. Με την πάροδο του χρόνου, το μεγαλύτερο μέρος της τροφής που καταναλώνει το άτομο μετατρέπεται κυρίως σε λίπος, ακόμα κι αν αυτή αποτελείται αποκλειστικά από τρόφιμα με υψηλή θρεπτική αξία και χαμηλή θερμιδική περιεκτικότητα.
✤ Ο θυρεοειδής αδένας στην υπερπροσπάθειά του να εξοικονομήσει ενέργεια σταδιακά αρχίζει να απορρυθμίζεται, αυξάνοντας μακροπρόθεσμα τις πιθανότητες για την ολική του απενεργοποίηση.
✤ Δημιουργείται μεγάλη εναπόθεση ενδοκοιλιακού λίπους, το γνωστό σωσίβιο, και αυξάνονται οι πρωινές τιμές γλυκόζης, δίνοντας την ευκαιρία στον διαβήτη τύπου 2 να κάνει τα πρώτα του σταθερά βήματα.
✤ Εγκαθίσταται σταδιακά και μόνιμα η υπέρταση, οι πονοκέφαλοι γίνονται συχνότεροι, μειώνοντας παράλληλα σε σημαντικό βαθμό τις καθημερινές αντοχές και δεξιότητες.
✤ Το έργο της καρδιάς επιβαρύνεται, με αποτέλεσμα αυτή να οδεύει σταδιακά προς μερική ανεπάρκεια της λειτουργίας της.
✤ Το νευρικό σύστημα κλονίζεται και νοητικές λειτουργίες που αφορούν στην αντίληψη, την προσοχή και τη μνήμη εξασθενούν.

Τελικά, το άτομο βιώνει με δυσφορία τη διαχείριση των συναισθημάτων του και γίνεται ευέξαπτο και εριστικό στη συμπεριφορά του.

Σιγά-σιγά ο ύπνος από εμπειρία φροντίδας, ξεκούρασης και απόλαυσης γίνεται μια δυσάρεστη φάση μέσα στην καθημερινότητα, που καταλήγει να στερεί από το άτομο την ικανοποίηση μιας τόσο βασικής ανάγκης του. Κι έτσι, ενώ κάποιος αισθάνεται κουρασμένος, στριφογυρίζει στο κρεβάτι, τρίζει τα δόντια και σηκώνεται πολλές φορές μέσα στη νύχτα είτε για να πάει τουαλέτα είτε επειδή πεινάει. Τελικά, καταφέρνει να πέσει σε βαθύ ύπνο πολύ αργά και με ελάχιστες ώρες διαθέσιμες για ξεκούραση. Το ξυπνητήρι δεν θα αργήσει να χτυπήσει, οπότε αναγκαστικά σηκώνεται από το κρεβάτι προκειμένου να ξεκινήσει τις δραστηριότητες της επόμενης μέρας. Ξεκινάει όμως την καινούργια μέρα με βασικές εκκρεμότητες και κυρίως με κούραση.

Ευάγγελος Ζουμπανέας – Διαιτολόγος Διατροφολόγος, Συγγραφέας, Ιδρυτής Επιστημονικής Ομάδας Διατροφή, Διευθύνων Σύμβουλος ΚΕΑΔΔ

Μπορεί να είναι φυσιολογικό να έχετε λίγο σάλιο στο μαξιλάρι σας καθώς κοιμάστε, αλλά τι γίνεται αν αυτό συμβαίνει… όλη την ώρα; Σε σημείο που νιώθετε να συσσωρεύεται υπερβολικό σάλιο στο στόμα σας;

Το σώμα σας παράγει πολλά πράγματα κάθε μέρα. Στην πραγματικότητα, παράγει ένα έως δύο λίτρα σάλιου και βλέννας καθημερινά, λέει ο Sam Huh, MD, επίκουρος καθηγητής ωτορινολαρυγγολογίας στο Mount Sinai στη Νέα Υόρκη. Τις περισσότερες φορές, απλώς καταπίνουμε [αυτό το υγρό] χωρίς να το σκεφτόμαστε, σύμφωνα με το άρθρο της ιστοσελίδας Live Strong.

Έχετε δύο κύριους σιελογόνους αδένες στο πλάι του προσώπου σας δίπλα στη γνάθο σας, δύο κάτω από τη μέση της γνάθου σας και δύο κάτω από τη γλώσσα σας.  Και υπάρχουν και άλλα: Έχετε κυριολεκτικά εκατοντάδες ή χίλιους δευτερεύοντες σιελογόνους αδένες διάσπαρτους σε όλη τη στοματική σας κοιλότητα, τα μάγουλα, τα χείλη και κάτω στο λαιμό.  (Γνωρίζοντας αυτό, όλη αυτή η καθημερινή παραγωγή σάλιου δεν προκαλεί και τόση έκπληξη).

Αλλά αν παρατηρήσετε ότι σας τρέχουν περισσότερα σάλια, μπορεί είτε να παράγετε υπερβολικό σάλιο είτε να δυσκολεύεστε να καταπιείτε τις απολύτως φυσιολογικές ποσότητες που παράγει το σώμα σας. Και τα δύο μπορεί να είναι ένα σημάδι για να εξεταστείτε ή να μιλήσετε με τον γιατρό σας. Δείτε τι μπορεί να συμβαίνει – και τι να κάνετε γι’ αυτό:

Έχετε γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση

Αυτό ονομάζεται “νεροβρόγχος” ή ξαφνική ορμή σάλιου, σύμφωνα με το Διεθνές Ίδρυμα για τις γαστρεντερικές διαταραχές. Συμβαίνει κατά τη διάρκεια της παλινδρόμησης, όταν το σάλιο και το οξύ παλινδρομούν προς τα πάνω στο στόμα σας.

Εάν παρατηρήσετε ότι συμβαίνει αυτό, μαζί με άλλα κοινά συμπτώματα της παλινδρόμησης, όπως ξινή γεύση στο στόμα, συχνό ρέψιμο, καούρα και κακή αναπνοή, κλείστε ένα ραντεβού με τον γιατρό σας.

Εάν αισθάνεστε σαν να έχει πιαστεί κάτι στο λαιμό σας, κλείστε ένα ραντεβού το συντομότερο δυνατό, καθώς ορισμένοι καρκίνοι, όπως ο καρκίνος του οισοφάγου, μπορεί να προκαλέσουν δυσκολία στην κατάποση, σύμφωνα με το Αμερικάνικο  Ινστιτούτο Κωφών και άλλων διαταραχών της επικοινωνίας.

Έχετε αλλεργίες

Τα μάτια σας μπορεί να δακρύζουν και η μύτη σας να τρέχει ως αμυντικός μηχανισμός ενάντια σε κάθε ερεθιστικό παράγοντα, συμπεριλαμβανομένης της σκόνης, της ρύπανσης και των αλλεργιών. Οι ερεθιστικοί παράγοντες στο στόμα σας μπορεί επίσης να προκαλέσουν υπερπαραγωγή σάλιου.

Τα συμπτώματα των αλλεργιών μπορεί να κάνουν τη ζωή σας δύσκολη. Επισκεφθείτε το γιατρό σας, μπορεί να αναπτύξει ένα πιο εξειδικευμένο σχέδιο θεραπείας των αλλεργιών που θα σταματήσει τις αλλεργίες πριν ξεκινήσουν και θα σας κάνει να αισθάνεστε καλά καθ’ όλη τη διάρκεια της σεζόν.

Είναι το φάρμακό σας

Οι σιελογόνοι αδένες σας ελέγχονται από το παρασυμπαθητικό σας νευρικό σύστημα (PNS), το οποίο αντιτίθεται στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα (SNS), ή την αντίδραση του στρες “μάχη ή φυγή”.  Οποιοδήποτε φάρμακο που ενεργοποιεί το  νευρικό σύστημα σας θα μπορούσε να προκαλέσει υπερβολικό σάλιο.

Η πλειονότητα των φαρμάκων είναι κατά του νευρικo;y σύστηματος, οπότε τα περισσότερα προκαλούν ξηροστομία.

Ωστόσο, ένα ζευγάρι ενεργοποιεί το νευρικό σύστημα που θα μπορούσε να παράγει υπερβολικό σάλιο, συμπεριλαμβανομένης της κλοναζεπάμης, ενός ηρεμιστικού και αντι-κατασταλτικού, καθώς και της κλοζαπίνης, ενός αντιψυχωσικού που θεραπεύει τη σχιζοφρένεια.

Ποτέ μη σταματάτε ένα φάρμακο χωρίς να συμβουλευτείτε πρώτα το γιατρό σας. Αυτός μπορεί συχνά να σας δώσει συμβουλές σχετικά με το πώς να κάνετε τις παρενέργειες πιο διαχειρίσιμες.

Μια περιβαλλοντική χημική ουσία

Πιθανότατα  σπρέι κουνουπιών που χρησιμοποιούνταν γύρω από τις γειτονιές. Αυτά τα εντομοκτόνα μπορεί να προκαλούν ίσως αυτό το πρόβλημα  στο νευρικό σύστημα.

Έχετε ναυτία

Η ναυτία μπορεί να κάνει το στόμα σας να παράγει υπερβολικό με σάλιο. Η ναυτία ελέγχεται στο νευρικό σύστημα μερικές φορές με τη ναυτία, ο εγκέφαλός σας νομίζει ότι έχετε δηλητηριαστεί και προσπαθεί να απαλλαγεί από αυτό ”λέγοντας” στο στομάχι να αδειάσει. Μπορεί να έχετε ναυτία επειδή είστε άρρωστοι, έγκυος ή έχετε ναυτία λόγω κίνησης. Μιλήστε με το γιατρό ή το φαρμακοποιό σας για φάρμακα που αντιμετωπίζουν τη ναυτία.

Έχετε κάποιο πρόβλημα υγείας

Εάν ζείτε με μια νευρομυϊκή διαταραχή, όπως η νόσος του Πάρκινσον, η δυσκολία στην κατάποση μπορεί να οδηγήσει σε συσσώρευση σάλιου που οδηγεί σε σάλια.  Εξετάστε το ενδεχόμενο να κλείσετε ένα ραντεβού με έναν λογοθεραπευτή ο οποίος μπορεί να σας διδάξει στρατηγικές για την απομάκρυνση του σάλιου.

Έχετε ανεπάρκεια βιταμίνης Β3

Η νιασίνη ή Β3 είναι μια βιταμίνη που παίζει ρόλο σε 400 ενζυματικές αντιδράσεις στο σώμα. Η ανεπάρκεια, που ονομάζεται πελλάγρα, μπορεί να προκαλέσει το έντονο κόκκινο χρώμα της γλώσσας σας, μαζί με γαστρεντερικά συμπτώματα όπως εμετός ή διάρροια, καθώς και υπερβολική σιελόρροια.

Η ανεπάρκεια είναι σπάνια, αλλά είναι δυνατόν να έχετε μη βέλτιστα επίπεδα της βιταμίνης, σύμφωνα με τα Αμερικάνικα Ινστιτούτα Υγείας. Η λήψη ενός συμπληρώματος θα αποκαταστήσει τα υγιή επίπεδα, αλλά φροντίστε να μιλήσετε με το γιατρό σας πριν αναζητήσετε ένα.