Blog

Σημαντική μείωση της σεξουαλικής επιθυμίας σημειώνεται κατά την κλιμακτήριο και την εμμηνόπαυση, εξέλιξη που μπορεί να προκαλέσει προβλήματα τόσο προσωπικά όσο και συζυγικά. Αυτή η έλλειψη ενδιαφέροντος είναι το χαρακτηριστικό γνώρισμα της γυναικείας σεξουαλικής δυσλειτουργίας, και οφείλεται σε πολλούς παράγοντες, όπως στις φυσιολογικές ορμονικές αλλαγές και τα εμμηνοπαυσιακά συμπτώματα.
Η έλλειψη πληροφόρησης και οι προκαταλήψεις σχετικά µε το θέμα της σεξουαλικότητας στη χώρα μας, αποτελούν τους λόγους που εμποδίζεται η συνέχιση μιας ομαλής σεξουαλικής ζωής, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να κλείνουν αυτό το κεφάλαιο της ζωής τους οριστικά.

Οι ορμόνες δεν είναι ο μόνος παράγοντας που ενοχοποιείται. Υπάρχουν κι άλλοι, που εάν εντοπιστούν και αντιμετωπιστούν, οι γυναίκες θα μπορούν να απολαμβάνουν τη σεξουαλική ζωή τους έως τα γεράματά τους. Η σεξουαλική δυσλειτουργία μπορεί να οφείλεται στην έλλειψη επιθυμίας, διέγερσης, οργασμού ή στον πόνο κατά τη συνουσία. Μέρος του προβλήματος μπορεί να αφορά σε παρενέργειες φαρμάκων, όπως τα αντικαταθλιπτικά, στην ύπαρξη κάποιων παθήσεων, όπως ο διαβήτης, καθώς και σε ψυχολογικούς παράγοντες, όπως οι αλλαγές στο σώμα, που τις κάνουν να νιώθουν πιο αμήχανα.

Όταν τα προβλήματα οφείλονται στα φάρμακα, η αντικατάστασή τους με άλλα που δεν προκαλούν τέτοιες παρενέργειες, πάντα υπό την καθοδήγηση του θεράποντος ιατρού, επαναφέρει τη σεξουαλική ζωή σε ικανοποιητικά επίπεδα. Εάν ξεκινούν από τη νέα ορμονική κατάσταση, η λήψη του σωστού σχήματος ορμονικής υποκατάστασης μπορεί πραγματικά να βοηθήσει.

Ένας συνήθης λόγος αποστασιοποίησης από τη σεξουαλική ζωή είναι η επώδυνη συνουσία. Αυτή οφείλεται στην ελάττωση των κολπικών εκκρίσεων και την εμφάνιση κολπικής ξηρότητας που επιφέρει η μείωση των οιστρογόνων κατά την εμμηνόπαυση. Είναι ένα από τα συμπτώματα της αιδοιοκολπικής ατροφίας, η οποία αποτελεί μέρος του ουροποιογεννητικού συνδρόμου της εμμηνόπαυσης. Αυτό μπορεί να προκαλέσει ενόχληση ή αίσθημα κνησμού εσωτερικά και γύρω από το άνοιγμα του κόλπου και πόνο ή δυσφορία κατά την ερωτική επαφή.

Πάνω από τις μισές γυναίκες αυτής της ηλικίας υποφέρουν από κολπική ξηρότητα, αλλά σπανίως την αναφέρουν στον ιατρό τους και συνεπώς δεν αντιμετωπίζεται επαρκώς. Η λήψη οιστρογόνων μπορεί να εξαλείψει τα συμπτώματα, αλλά ενδεχομένως να αντενδείκνυται ή να μην είναι επιθυμητή. Ωστόσο, είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστεί άμεσα, αφού το σεξ δεν είναι απολαυστικό και αυτό επηρεάζει τη λίμπιντο και το αίσθημα διέγερσης.

Η λύση είναι η χρήση ενός κολπικού παρασκευάσματος οιστρογόνων, το οποίο μπορεί να μειώσει την ξηρότητα και τον πόνο κατά τη συνουσία. Οι μη ορμονικές κολπικές ενυδατικές κρέμες αποτελούν εναλλακτική λύση. Τα λιπαντικά με βάση το νερό ή τη σιλικόνη, μπορούν επίσης να βοηθήσουν. Τα λιπαντικά σιλικόνης διαρκούν πολύ περισσότερο από τα λιπαντικά νερού, ενώ αφήνουν την περιοχή βελούδινη, καθώς το λιπαντικό δεν απορροφάται από το δέρμα.

Ένας άλλος λόγος μείωσης της λίμπιντο είναι οι διαταραχές του ύπνου, οι οποίες είναι συχνές κατά την κλιμακτήριο και την εμμηνόπαυση. Στοιχεία δείχνουν ότι το 28% – 63% των γυναικών αυτής της ηλικίας υποφέρουν από αυτές. Οι μελέτες έχουν καταδείξει ότι υπάρχει αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης προβλημάτων ύπνου κατά τη μετάβαση στην εμμηνόπαυση, με στενή συσχέτισή τους με την παρουσία εξάψεων και εφίδρωσης. Όταν αυτά συνδυάζονται με κνησμό στο δέρμα, σύνδρομο ανήσυχων ποδιών και ερεθισμό του αιδοίου, του κόλπου ή της ουροδόχου κύστης, o ύπνος μπορεί να καταστεί άπιαστο όνειρο. Τα τοπικά οιστρογόνα και μια καλή κολπική ενυδατική κρέμα μπορούν να βοηθήσουν.

Τέλος, άλλη μια αιτία της χαμηλής λίμπιντο κατά την εμμηνόπαυση είναι η ανία, ειδικά στις μακροχρόνιες σχέσεις. Το σεξ υπό τις ίδιες συνθήκες, ίδια σειρά, χωρίς φαντασία, χωρίς καινούργιες εμπειρίες επί δεκαετίες, φέρνει κούραση και εντέλει αδιαφορία.

Ο έρπης ζωστήρας είναι μια ιογενής, επώδυνη, αυτοπεριοριζόμενη νόσος. Προκαλείται από την επανενεργοποίηση, οποιαδήποτε χρονική στιγµή, του ιού που προκαλεί την ανεμοβλογιά, ο οποίος παραµένει στο νευρικό σύστηµα σε λανθάνουσα κατάσταση ακόμα και πολλά έτη μετά την αρχική νόσο.
Ο κίνδυνος εμφάνισης του έρπητα ζωστήρα, καθώς και των επιπλοκών του, αυξάνεται με την ηλικία και αφορά συχνότερα άτομα άνω των 50 ετών επισημαίνει η κα Χριστίνα Κωτσόγιαννη, Παθολόγος του θεραπευτηρίου ΥΓΕΙΑ.

Συμπτώματα

Τα συµπτώµατα του έρπητα ζωστήρα κυμαίνονται από ήπια έως πολύ σοβαρά. Τυπικά εκδηλώνεται με πρώιμες διαταραχές αισθητικότητας (καύσος, παραισθησία, πόνος σταθερός ή διαλείπων σε κάποιο δερμοτόμιο − περιοχή του δέρματος συνδεδεμένη με συγκεκριμένο νωτιαίο νεύρο) διάρκειας 1-10 ημερών, και μπορεί να μιμείται άλλες καταστάσεις (π.χ. θωρακαλγία, ισχιαλγία, ενδοκοιλιακές φλεγμονές κτλ.), ενώ μπορεί να συνοδευτεί από μυαλγίες και πυρετό.

Ακολουθεί, μετά από μερικές ημέρες, εμφάνιση φυσαλιδώδους εξανθήματος, συχνά στο άνω µέρος του σώµατος (θώρακα και λαιμό). Το εξάνθημα επουλώνεται σταδιακά (σε λίγες εβδοµάδες) αν δεν επιπλακεί με λοίµωξη του δέρµατος ή μόνιμες ουλές. Στο 10-20% των περιπτώσεων επηρεάζεται ο οφθαλµός, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε επιδείνωση της όρασης ή ακόµα και σε τύφλωση. Για όσο χρόνο είναι παρούσες οι φυσαλίδες είναι δυνατόν να μεταδοθεί ανεμοβλογιά σε άτομα που δεν έχουν νοσήσει στο παρελθόν.

Αν και στις περισσότερες περιπτώσεις η νόσος είναι αυτοπεριοριζόμενη και ο πόνος υποχωρεί με την επούλωση του εξανθήματος, σε ένα ποσοστό παραμένουν χρόνιες επιπλοκές − ιδίως στις μεγαλύτερες ηλικίες (έως το 20% των πασχόντων από έρπητα ζωστήρα άνω των 50 ετών). Η συχνότερη και σημαντικότερη από αυτές είναι η µεθερπητική νευραλγία, δηλαδή µακροχρόνιος νευροπαθητικός πόνος διάρκειας άνω των 30 ημερών, που προκαλείται ακόµα και από πολύ ήπια ερεθίσµατα, όπως η αφή των ρούχων ή ένα ελαφρύ αεράκι. Μπορεί να διαρκέσει µήνες ή ακόµα και χρόνια και οι επιπτώσεις του είναι πολύ σοβαρές, γιατί διαταράσσουν τον ύπνο, την ψυχική υγεία, την εργασία, την κοινωνική ζωή και γενικότερα την ποιότητα ζωής ενώ, επιπλέον, μπορεί να είναι δύσκολο να θεραπευτεί.

Διάγνωση

Η διάγνωση είναι κλινική και στηρίζεται στο ιατρικό ιστορικό και την ιατρική εξέταση του ασθενούς. Η εργαστηριακή ανίχνευση του ιού γίνεται με μοριακή ανίχνευση PCR από δείγμα φυσαλίδων ή αίματος μόνο σε άτυπες περιπτώσεις που αφορούν κυρίως ανοσοκατεσταλμένους ασθενείς.

Θεραπεία

Η θεραπεία είναι κυρίως συμπτωματική και ανακουφιστική με κομπρέσες αλουμινόνερου και τοπικές λοσιόν καλαμίνης. Η χρήση κορτιζόνης είναι αμφιλεγόμενη, ενώ ο πόνος αντιμετωπίζεται με μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, οπιοειδή, αντιεπιληπτικά ή αντικαταθλιπτικά φάρμακα.

Ειδική αντιική θεραπεία (ακυκλοβίρη, φαμσικλοβίρη, βαλασικλοβίρη) δίδεται για μείωση της διάρκειας του εξανθήματος και του νευροπαθητικού πόνου και, για να είναι αποτελεσµατική, πρέπει να ξεκινήσει εντός 72 ωρών από την εµφάνιση του εξανθήµατος.

Ενδονοσοκομειακή αντιμετώπιση συστήνεται σε σοβαρές καταστάσεις, όπου υπάρχει προσβολή του οφθαλμού, του κεντρικού νευρικού συστήματος ή διάχυτη προσβολή όπως στην περίπτωση ανοσοκατεσταλμένων ασθενών, σε προσβολή περισσοτέρων του ενός δερμοτομίων και σε βακτηριακή επιλοίμωξη των βλαβών του προσώπου.
Προληπτικά συστήνεται εμβολιασμός στους ενήλικες ηλικίας 60-75 ετών, ενώ, σε πολύ ευπαθείς ομάδες, μπορεί να χορηγηθεί ενδοφλέβια ανοσοσφαιρίνη μετά από έκθεση στον ιό.

Η εμμηνόπαυση είναι ένας φυσιολογικός σταθμός στη ζωή της γυναίκας, ο οποίος σηματοδοτείται από την οριστική διακοπή της εμμηνορρυσίας. Εμφανίζεται γύρω στα 51 έτη, με απόκλιση 3-5 ετών.

Μας εξηγεί η Δρ. Χρυσάνθη Σαρδέλη, Μαιευτήρας-Γυναικολόγος, Κλινικός Φαρμακολόγος με εξειδίκευση στην Αναπαραγωγική Τοξικολογία, Αναπλ. Καθηγήτρια Φαρμακολογίας-Κλινικής Φαρμακολογίας ΑΠΘ, Επιστημονική Συνεργάτιδα ΕΛΕΤΕΜ 

Πρόκειται για φυσιολογική κατάσταση με συχνά έντονη συμπτωματολογία και επιπτώσεις στην υγεία και πιθανώς στην ποιότητα ζωής πολλών γυναικών. Τα συμπτώματα εμφανίζονται με την έναρξη της εμμηνόπαυσης ή μπορεί να προϋπάρχουν ήδη από την περίοδο της κλιμακτηρίου. Πολλές φορές επιμένουν έως και 5-8 χρόνια μετά την τελευταία εμμηνορρυσία, μολονότι αρκετές δεν τα αναφέρουν καθόλου ή τα εμφανίζουν σποραδικά ή σε ήπιο βαθμό.

Πολλές γυναίκες που ταλαιπωρούνται από εμμηνοπαυσιακά ενοχλήματα καταφεύγουν σε συμπληρωματικές-εναλλακτικές θεραπείες για την αντιμετώπιση τους, επιλέγοντας π.χ. βότανα ή συμπληρώματα διατροφής αντί για θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης (ΘΟΥ) ή άλλη κατάλληλη, μη ορμονική φαρμακοθεραπεία. Άλλες γυναίκες απαγορεύεται να λάβουν ΘΟΥ λόγω π.χ. ιστορικού καρκίνου του στήθους, θρομβώσεων ή ηπατικής νόσου ή μπορεί να αρνούνται τη λήψη ΘΟΥ λόγω των πιθανών επιπλοκών. Η επιλογή οποιασδήποτε θεραπείας – συμβατικής, συμπληρωματικής-εναλλακτικής ή συνδυασμών τους – αποτελεί περίπλοκο ζήτημα, που απαιτεί σφαιρική πληροφόρηση και συνεργασία μεταξύ της γυναίκας και του/της γιατρού της.

Οι διαθέσιμες συμπληρωματικές-εναλλακτικές θεραπείες χωρίζονται αδρά σε:

• Διατροφικές παρεμβάσεις & εναλλακτική φαρμακοθεραπεία (π.χ. ειδικές δίαιτες, συμπληρώματα διατροφής, βότανα, άλλα φυτοθεραπευτικά, προβιοτικά, θεραπείες που βασίζονται σε χορήγηση βακτηρίων/άλλων μικροοργανισμών)
• Ψυχολογικές παρεμβάσεις & θεραπείες (π.χ. διαλογισμός, ύπνωση, μουσικοθεραπεία, τεχνικές χαλάρωσης, κλπ.)
• Άσκηση & λοιπές σωματικές θεραπείες (βελονισμός, μαλάξεις, χειρισμοί της σπονδυλικής στήλης, κλπ.)
• Συνδυασμός των παραπάνω: είτε άσκησης και ψυχολογικής παρέμβασης, όπως π.χ. yoga σε συνδυασμό με τεχνοθεραπεία, είτε διατροφικής και ψυχολογικής παρέμβασης, όπως π.χ. η ενσυνείδητη σίτιση.

Η επιλογή κατάλληλων κλινοσκεπασμάτων, η κατάποση μικρών ποσοτήτων δροσερού νερού πριν τον ύπνο, το χαμήλωμα του θερμοστάτη, η αποφυγή αλκοόλ, καρυκευμάτων και καφεΐνης, η διακοπή του καπνίσματος, η ένδυση σε στρώματα που αφαιρούνται εύκολα, το φυσιολογικό βάρος και η χρήση βεντάλιας/ατομικού ανεμιστήρα είναι κάποιες από τις αλλαγές του τρόπου ζωής που, μαζί με τεχνικές όπως η υπνοθεραπεία, οι τεχνικές αύξησης της ενσυνειδητότητας και ο διαλογισμός, φαίνεται να αντιμετωπίζουν ικανοποιητικά το πρόβλημα για αρκετές γυναίκες, χωρίς απαραίτητα να επιφέρουν μείωση της συχνότητας εμφάνισης εξάψεων ή νυκτερινών εφιδρώσεων.

Για τις υπόλοιπες, που ίσως απαγορεύεται να χρησιμοποιήσουν ΘΟΥ (επειδή π.χ. διατηρούν τη μήτρα τους) ή ανησυχούν για τους πιθανούς κινδύνους, υπάρχει η επιλογή της συνταγογράφησης μικρών δόσεων παροξετίνης, ενός αντικαταθλιπτικού φαρμάκου με ικανοποιητική αποτελεσματικότητα και ασφάλεια.

Αρκετές γυναίκες επιλέγουν εναλλακτικές θεραπείες, όπως λήψη ισοφλαβονών σόγιας, δεϋδροεπιανδροστερόνης (DHEA) ή ρίζας φυγοκορίδας, αν και τέτοια προϊόντα δεν είναι αποδεδειγμένα αποτελεσματικά. Η ρίζα φυγοκορίδας μπορεί σπανίως να προκαλεί σοβαρή ηπατική βλάβη, όπως και η DHEA, η οποία επιπλέον μεταβολίζεται σε οιστρογόνα και τεστοστερόνη. Τα φυτοοιστρογόνα που περιέχονται σε κάποια δημητριακά, λαχανικά, όσπρια και καρπούς είναι ουσίες με ασθενή οιστρογονική δράση. Η αποτελεσματικότητα τους – ως μερικά υποκατάστατα συνθετικών ή ενδογενώς παραγόμενων οιστρογόνων – αμφισβητείται, ενώ η μακροπρόθεσμη ασφάλεια τους παραμένει άγνωστη – αν και η βραχυπρόθεσμη χρήση τους θεωρείται μάλλον ασφαλής. Η χρήση kava, maca, νυχτολούλουδου, dong-quai και ginseng είναι επίσης ευρέως διαδεδομένη, παρότι η αποτελεσματικότητα τους παραμένει αμφιλεγόμενη. Η kava έχει ενοχοποιηθεί για πρόκληση σοβαρής ηπατικής βλάβης, ενώ το dong-quai αντενδείκνυται σε ασθενείς που λαμβάνουν βαρφαρίνη. Η λήψη βιοπανομοιότυπων ορμονών (φυτικών σκευασμάτων με χημική δομή παρόμοια ή πανομοιότυπη αυτής των ενδογενώς παραγόμενων ορμονών) πρέπει να αποφεύγεται λόγω της έλλειψης δεδομένων που να επιβεβαιώνουν την ασφάλεια και αποτελεσματικότητά τους, αμφιβολιών για την ποιότητα παρασκευής τους και επειδή η προώθηση τους συχνά συνοδεύεται από παραπλανητικούς ισχυρισμούς, χωρίς επαρκή ενημέρωση για τους πιθανούς κινδύνους που σχετίζονται με τη λήψη τους. Ομοίως, ούτε ο βελονισμός (σε σχέση με τον εικονικό βελονισμό), ούτε η yoga έχει αποδειχθεί ότι είναι αποτελεσματικά για την αντιμετώπιση των εξάψεων και των νυκτερινών εφιδρώσεων.

Πέραν της λήψης συνταγογραφούμενων υπναγωγών φαρμάκων, που όμως δεν ενδείκνυται να χρησιμοποιούνται μακροχρονίως, η βελτίωση της ποιότητας του ύπνου υποβοηθείται από τη διατήρηση ενός σταθερού ημερήσιου προγράμματος, την αποφυγή του ύπνου αργά το μεσημέρι ή τις απογευματινές ώρες, την αποφυγή της χρήσης ηλεκτρονικών συσκευών με φωτιζόμενες οθόνες πριν τον ύπνο, τη διατήρηση της θερμοκρασίας του υπνοδωματίου σε ανεκτά επίπεδα, την αποφυγή έντονης σωματικής προσπάθειας ή κατανάλωσης μεγάλων γευμάτων πριν τον ύπνο και την αποφυγή καφεΐνης ή αλκοόλ.

Οι διαταραχές ύπνου αναγκάζουν κάποιες γυναίκες να καταφύγουν στη λήψη μη συνταγογραφούμενων σκευασμάτων μελατονίνης, τα οποία περιέχουν ανάλογα της ορμόνης που εκκρίνει ο εγκέφαλος όταν κάποιος βρίσκεται σε σκοτεινό περιβάλλον, η οποία μεταξύ άλλων ρυθμίζει τον κιρκάδιο ρυθμό. Δυστυχώς, τα υπάρχοντα δεδομένα δεν τεκμηριώνουν επαρκώς την αποτελεσματικότητα και την ασφάλεια της μελατονίνης για την αντιμετώπιση της αϋπνίας.  Η μελατονίνη πρέπει να χρησιμοποιείται με προσοχή από ανθρώπους που λαμβάνουν συγχρόνως αντιπηκτικά φάρμακα ή είναι αλλεργικοί στη δραστική ουσία ή τα έκδοχα των σκευασμάτων μελατονίνης, από ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας  -λόγω πρόκλησης υπνηλίας στη διάρκεια της ημέρας – ενώ απαγορεύεται η λήψη της από ασθενείς με άνοια. Στις περιπτώσεις που δεν επιτυγχάνεται ικανοποιητική βελτίωση, η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία είναι αποδεδειγμένο ότι βοηθάει στην επίλυση προβλημάτων που σχετίζονται με περιεμμηνοπαυσιακές διαταραχές ύπνου.

Η έλευση της εμμηνόπαυσης συχνά συνοδεύεται από κολπική ξηρότητα, πόνο κατά τη σεξουαλική επαφή, αίσθημα καύσους ή κνησμού και στενότητα της εισόδου του κόλπου. Πολλές γυναίκες καταφεύγουν στη χρήση λιπαντικών προϊόντων κατά την επαφή ή την συστηματική εφαρμογή σκευασμάτων που ενυδατώνουν τον κόλπο. Τα αποτελέσματα διαφέρουν από γυναίκα σε γυναίκα, αλλά η χρήση τέτοιων προϊόντων είναι σχετικά ασφαλής και βολική, αν και η αγορά τους επιφέρει οικονομική επιβάρυνση.

Στις περιπτώσεις μη ικανοποιητικού αποτελέσματος υπάρχουν δύο εγκεκριμένα, μη ορμονικά, συνταγογραφούμενα σκευάσματα για την αντιμετώπιση της μέτριας ή σοβαρής δυσπαρευνίας, η πραστερόνη και η οσπεμιφένη, τα οποία έχουν αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα, συγκρίσιμη με αυτή των οιστρογονικών σκευασμάτων, και ικανοποιητική ασφάλεια.

Το tai chi και κάθε είδους ασκήσεις που συμπεριλαμβάνουν διαλογισμό μπορεί να είναι χρήσιμα στην μείωση της βαρύτητας των συνήθων εμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων, συμπεριλαμβανομένων της συχνότητας και της έντασης των εξάψεων, των διαταραχών ύπνου και διάθεσης, του άγχους και των μυοσκελετικών ενοχλημάτων. Η υπνοθεραπεία φαίνεται ότι βοηθάει στην αντιμετώπιση των εξάψεων – αν και συχνά είναι δύσκολο να εντοπίσει κανείς κατάλληλα εκπαιδευμένο υπνοθεραπευτή. Η λήψη βιταμίνης Ε πιθανολογείται από μικρό αριθμό μελετών ότι μπορεί να βελτιώνει τα εμμηνοπαυσιακά συμπτώματα. Η αποτελεσματικότητα όμως φαίνεται να είναι εξίσου μικρή, ενώ οι συγκεντρώσεις που περιέχονται στα σχετικά σκευάσματα είναι σχετικά υψηλές. Η λήψη της μπορεί να συνοδεύεται από αύξηση του κινδύνου αιμορραγίας, συμπεριλαμβανομένων των αιμορραγικών αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων ενώ αντενδείκνυται σε ασθενείς που λαμβάνουν βαρφαρίνη. Η yoga φαίνεται να είναι εξίσου αποτελεσματική με άλλες μορφές άσκησης όσον αφορά στην ελάττωση της βαρύτητας των εμμηνοπαυσιακών ενοχλημάτων, ιδίως των μυοσκελετικών, και την μείωση της γενικευμένης ανησυχίας και κόπωσης και της κατάθλιψης. Δεν υπάρχουν στοιχεία που να τεκμηριώνουν την υπεροχή κάποιου τύπου yoga έναντι άλλων. Η αρωματοθεραπεία, η ρεφλεξολογία, ο βελονισμός και η παραδοσιακή κινεζική ιατρική είναι μερικές από τις εναλλακτικές θεραπείες που έχουν δοκιμαστεί για την αντιμετώπιση των εμμηνοπαυσιακών συμπτωμάτων με σχετική επιτυχία. Τα διαθέσιμα δεδομένα, όμως, είναι περιορισμένα όσον αφορά στην αποτελεσματικότητα τέτοιων θεραπειών, ενώ υπάρχουν και αντικρουόμενα αποτελέσματα που χρήζουν περαιτέρω μελέτης.

Σε γενικές γραμμές, οι υγιείς γυναίκες με αυτόματη εμμηνόπαυση σε ηλικίες 45-54 ετών, χωρίς ή με ήπια συμπτώματα που δεν επηρεάζουν την ποιότητα ζωής τους, δεν χρειάζεται να αναζητήσουν κάποια θεραπεία. Οι γυναίκες, στις οποίες η οριστική διακοπή της εμμηνορρυσίας επέρχεται ως αποτέλεσμα χειρουργικής αφαίρεσης των ωοθηκών, ακτινοθεραπείας ή αντικαρκινικής χημειοθεραπείας, συνήθως βιώνουν εντονότερες ενοχλήσεις και σημαντική επιδείνωση της ποιότητας ζωής τους.

Σύμφωνα με τα διαθέσιμα δεδομένα, τα οιστρογόνα αποτελούν την αποτελεσματικότερη επιλογή για την αντιμετώπιση των εξάψεων και των νυκτερινών εφιδρώσεων, ενώ επιφέρουν τη μεγαλύτερη βελτίωση της ποιότητας ζωής των γυναικών με έντονη συμπτωματολογία. Όσον αφορά στην αντιμετώπιση των λοιπών εμμηνοπαυσιακών ενοχλημάτων άλλες, μη φαρμακευτικές θεραπείες μπορεί να έχουν συγκρίσιμα ή καλύτερα αποτελέσματα. Η λήψη οιστρογόνων απαιτεί τακτική ιατρική παρακολούθηση και δεν ενδείκνυται για όλες τις γυναίκες, λόγω του κινδύνου εμφάνισης μακροπρόθεσμων επιπλοκών. Η λήψη μη ορμονικών σκευασμάτων, ασχέτως της αποτελεσματικότητας τους, συνοδεύεται συνήθως από ελλιπή δεδομένα σχετικά με τη μακροχρόνια ασφάλεια τους.

Ένας υγιής τρόπος ζωής, φυσιολογικό βάρος, ισορροπημένη προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική ζωή, ικανοποιητική φυσική δραστηριότητα και θετική στάση ζωής είναι παράγοντες που δρουν βοηθητικά στην αντιμετώπιση τυχόν εμμηνοπαυσιακών ενοχλημάτων. Η επιλογή οποιασδήποτε άλλης θεραπείας απαιτεί προσεκτική στάθμιση των προσδοκώμενων κερδών έναντι των πιθανών κινδύνων – ειδικά επειδή για πολλές από αυτές τα υπάρχοντα δεδομένα αποτελεσματικότητας και ασφάλειας είναι συχνά αντικρουόμενα, κακής ποιότητας ή και ανύπαρκτα. Κάθε γυναίκα πρέπει να συζητά τα συμπτώματα, το οικογενειακό/ατομικό ιατρικό ιστορικό και τις προσωπικές προτιμήσεις της με τον/την γιατρό της. Ασχέτως του τι θα επιλέξει, πρέπει να επισκέπτεται τον/την γιατρό της τουλάχιστον μία φορά ετησίως, με σκοπό να συζητούν τη γενική της κατάσταση, το αποτέλεσμα τυχόν θεραπείας που λαμβάνει και οποιεσδήποτε αλλαγές ενδείκνυνται ή επιθυμεί η ίδια να γίνουν. Η λήψη οποιουδήποτε ΄΄φυσικού΄΄ ή φυτικού προϊόντος πρέπει να αναφέρεται πάντα στον/στην γιατρό ή φαρμακοποιό, εξαιτίας των πιθανών ανεπιθύμητων ενεργειών ή αλληλεπιδράσεων με φάρμακα ή τροφές. Τα διάφορα συμπληρώματα διατροφής δεν ελέγχονται με τον ίδιο τρόπο ως προς την ασφάλεια και την αποτελεσματικότητα τους όπως τα συνταγογραφούμενα ή μη φάρμακα και άρα η χρήση τους μπορεί συνοδεύεται από απρόβλεπτες ή σοβαρές επιπλοκές, ενώ οι περιεκτικότητες σε δραστικές ουσίες ή έκδοχα μπορεί να διαφέρουν σημαντικά μεταξύ των σκευασμάτων. Η επιλογή θεραπευτή είναι επίσης κομβικής σημασίας για την επιτυχία οποιασδήποτε συμπληρωματικής-εναλλακτικής θεραπείας και την αποφυγή επιπλοκών ή άλλων βλαβών από κακή ή ακατάλληλη εφαρμογή τους.

Αρκετά συχνή είναι η εμφάνιση δερματικών προβλημάτων κατά τη διάρκεια της κύησης, τα περισσότερα από τα οποία θεραπεύονται χωρίς ιδιαίτερες ιατρικές παρεμβάσεις. Βασική αιτία είναι οι έντονες αλλαγές στις ορμόνες.

«Η εγκυμοσύνη είναι πιθανό να προκαλέσει στο δέρμα τριών ειδών μεταβολές: Πρώτον, την εμφάνιση δερματοπαθειών, λόγω των φυσιολογικών ορμονικών μεταβολών, δεύτερον την ύφεση ή έξαρση προϋπαρχουσών δερματικών παθήσεων, επίσης λόγω ανοσο-ορμονικών μεταβολών, και τρίτον την εμφάνιση ειδικών κατά την εγκυμοσύνη δερματοπαθειών», σημειώνει ο Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος Δρ Χρήστος Στάμου.

Μελάγχρωση  

Η Linea nigra, η σκουρόχρωση των θηλών και των γεννητικών οργάνων, είναι πολύ συνηθισμένη κατά το πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Επηρεάζει το 90% των εγκύων, ιδιαίτερα εκείνες με σκούρο δέρμα. Η μελάγχρωση αυτή εξασθενεί μετά τον τοκετό, αλλά συνήθως όχι εντελώς.

Το μέλασμα επηρεάζει το 70% των γυναικών, ιδίως εκείνων με σκούρα επιδερμίδα. Είναι πιθανότερο να εμφανιστεί μετά τον 4ο μήνα της εγκυμοσύνης και συνήθως παρουσιάζεται ως ακανόνιστες μελαγχρώσεις σε συμμετρικό μοτίβο, είτε στο μέτωπο και τους κροτάφους, είτε στο κέντρο του προσώπου. Τις περισσότερες φορές το μέλασμα εξαφανίζεται μετά την εγκυμοσύνη.

Μελανοκυτταρικοί σπίλοι  

Οι μελανοκυτταρικοί σπίλοι είναι συγκεντρώσεις μελανοκυττάρων υπό μορφή κηλίδων. Το χρώμα τους ποικίλει και κυμαίνεται από μαύρο έως καφέ και ροζ..

Ραγάδες 

Πρόκειται για πορφυρές και ροζ ραβδώσεις του δέρματος, οι οποίες εμφανίζονται στο το 90% των γυναικών κατά το δεύτερο και τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, λόγω της διαστολής του δέρματος που προκαλείται από την ανάπτυξη του εμβρύου. Μπορεί επίσης να εμφανιστούν στους μαστούς, τους μηρούς και τους γλουτούς.

Ψωρίαση, ατοπική δερματίτιδα κ.ά. 

Οι ορμονικές και ανοσολογικές αλλαγές που προκύπτουν κατά την εγκυμοσύνη είναι πιθανό να επηρεάζουν και τις προϋπάρχουσες δερματοπάθειες. Κάποιες μπορούν να επιδεινωθούν και κάποιες άλλες να βελτιωθούν. Ενδεικτικά, μεταβολές μπορεί να παρουσιάσει η ψωρίαση, η ατοπική δερματίτιδα, η ακμή, αλλά και ορισμένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, όπως η λοίμωξη από τον ιό των ανθρώπινων θηλωμάτων (HPV).

Ειδικά τα κονδυλώματα γεννητικών οργάνων, αναπτύσσονται ταχύτερα μεταξύ της 1ης και 14ης εβδομάδας και μπορεί να φτάσουν σε πολύ μεγάλο μέγεθος και να οδηγήσουν σε απόφραξη ή δυσλειτουργία του γεννητικού σωλήνα. Επίσης, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης γίνονται πιο ευπαθή, προκαλώντας ερεθισμό και αιμορραγία.

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης παρατηρείται, επίσης, αυξημένη συχνότητα και σοβαρότητα του απλού έρπητα και του έρπητα ζωστήρα.

Ατοπικό εξάνθημα της εγκυμοσύνης  

Πρόκειται για μια καλοήθη κνησμώδη δερματοπάθεια, που χαρακτηρίζεται από εκζεματικές ή βλατιδώδεις βλάβες σε ασθενείς με ιστορικό ή προδιάθεση για ατοπική δερματίτιδα. Είναι η πιο συχνή αιτία κνησμού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, με επιπολασμό 5-20%.

Τα συμπτώματα ξεκινούν συνήθως νωρίς, στο πρώτο ή δεύτερο τρίμηνο, και συνήθως επανεμφανίζονται στις επόμενες εγκυμοσύνες, λόγω του ατοπικού υποβάθρου. Τα δύο τρίτα των γυναικών παρουσιάζουν εκτεταμένες εκζεματικές αλλοιώσεις που επηρεάζουν τυπικές ατοπικές περιοχές, όπως το πρόσωπο, ο λαιμός και οι καμπτικές επιφάνειες των άκρων, ενώ το ένα τρίτο έχει μικρές κνησμώδεις, ερυθηματώδεις βλατίδες στον κορμό και τα άκρα. Το ξύσιμο προκαλεί εξανθήματα και μπορεί να οδηγήσει σε δευτερογενείς δερματικές λοιμώξεις.

Πολύμορφο Εξάνθημα της Κύησης  

Η πάθηση αυτή είναι μια καλοήθης, φλεγμονώδης διαταραχή που προσβάλλει συνήθως τη γυναίκα μόνο στην πρώτη εγκυμοσύνη κατά το τρίτο τρίμηνο ή κατά την περίοδο μετά τον τοκετό. Σπάνια επανεμφανίζεται σε επόμενες εγκυμοσύνες.

Συνήθως ξεκινά από ραγάδες στην κοιλιά πριν εξαπλωθεί στο υπόλοιπο σώμα ως έντονα κνησμώδες εξάνθημα με ερυθηματώδεις, οιδηματώδεις βλατίδες και πλάκες.

Πεμφιγοειδές κύησης  

Είναι μια σπάνια και αυτοάνοση δερματική διαταραχή. Στο δέρμα εμφανίζονται φυσαλίδες όπως αυτές του έρπητα και γι’ αυτό ονομαζόταν έρπητας κύησης. Αυτές προκαλούν έντονο κνησμό. Παρουσιάζεται σε 1 στις 60.000 εγκυμοσύνες κατά το δεύτερο ή τρίτο τρίμηνο, χωρίς να αποκλείεται η εμφάνισή της νωρίτερα ή μετά από τον τοκετό.

Η πιο συχνή θέση έναρξης είναι η περιομφαλική περιοχή. Στο 90% των περιπτώσεων, αργότερα εξαπλώνεται στην υπόλοιπη κοιλιακή χώρα και, σπανιότερα στους μηρούς, τις παλάμες και τα πέλματα. Κατά τη διάρκεια του 9ου μήνα παρουσιάζει ύφεση που συνήθως ακολουθείται από έξαρση αμέσως μετά από τον τοκετό.

Ενδοηπατική χολόσταση της κύησης  

Είναι μια ηπατική διαταραχή που εμφανίζεται κατά το τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης. Εμφανίζεται περίπου στο 1% των κυήσεων.

Στο δέρμα προκαλεί έντονο κνησμό που συνήθως ξεκινά στις παλάμες και τα πέλματα και αργότερα γενικεύεται. Το ξύσιμο μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη εξανθημάτων, βλαβών από γρατζουνιές και οζίδια. Τα συμπτώματα συνήθως εξαφανίζονται 1-2 ημέρες μετά τον τοκετό, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να επιμείνουν για 1-2 εβδομάδες. Το 50-70% των γυναικών επανεμφανίζουν την πάθηση σε επόμενες εγκυμοσύνες.

Η ενδοηπατική χολόσταση συσχετίζεται με εμβρυϊκούς κινδύνους, με συχνότερο τον πρόωρο τοκετό (20-60%), ακολουθούμενο από την ενδογεννητική εμβρυϊκή δυσπραγία (20-30%) και την θνησιγένεια (1-2%).

Υπερτρίχωση 

Η υπερτρίχωση δεν είναι ασυνήθιστη, ιδίως κατά μήκος της μέσης γραμμής της υπερηβικής περιοχής. Οι νέες, μαλακές, λεπτές τρίχες πέφτουν περίπου έξι μήνες μετά τον τοκετό, αλλά οι πιο χονδρές συνήθως επιμένουν.

Νύχια 

Κατά την εγκυμοσύνη παρουσιάζονται και αλλαγές στα νύχια, με την ευθραυστότητα, τη λευκονυχία και το σχίσιμο των νυχιών να είναι οι πιο συνηθισμένες. Είναι δε πιθανό να εμφανιστεί ονυχόλυση, μελανονυχία, αυλάκωση των νυχιών και υπερκεράτωση.