Blog

Γαρυφαλλιά Πουλάκου
Αναπληρώτρια Καθηγήτρια
Παθολογίας-Λοιμώξεων
Γ’ Παθολογική Κλινική και Ομώνυμο Εργαστήριο ΕΚΠΑ
ΓΝΝΘΑ «Η ΣΩΤΗΡΙΑ»

Ο εμβολιασμός είναι μια παγκόσμια ιστορία επιτυχίας που σώζει εκατομμύρια ζωές κάθε χρόνο και άλλαξε όχι μόνο την παγκόσμια πορεία της υγείας αλλά και της ανάπτυξης. Τα εμβόλια δημιουργούν στον οργανισμό μας μια ανοσολογική απάντηση και με αυτό τον τρόπο ενισχύουν την φυσική άμυνά μας, με αποτέλεσμα τη μείωση ή την εξάλειψη του κινδύνου εμφάνισης μιας νόσου.

Σήμερα διαθέτουμε εμβόλια για την πρόληψη περισσότερων από 20 απειλητικών για τη ζωή ασθενειών. Ο εμβολιασμός αποτρέπει σήμερα 3,5-5 εκατομμύρια θανάτους κάθε χρόνο από ασθένειες όπως η διφθερίτιδα, ο τέτανος, ο κοκκύτης, η γρίπη και η ιλαρά, βοηθώντας τους ανθρώπους να ζήσουν περισσότερο και με λιγότερες ασθένειες. Στις αναπτυσσόμενες χώρες που στερούνται εμβολιαστικής κάλυψης, παιδιά και ενήλικες είναι ευάλωτοι και πεθαίνουν από ασθένειες «ξεχασμένες» πλέον στις αναπτυγμένες χώρες.

Ο εμβολιασμός, ως βασικό συστατικό της πρόληψης και θεωρείται προνόμιο των αναπτυγμένων συστημάτων υγείας, είναι δε ένα πανίσχυρο όπλο που έχει στα χέρια της η πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας. Πέραν αυτού όμως, ο εμβολιασμός θεωρείται ένα αναμφισβήτητο ανθρώπινο δικαίωμα. Τα εμβόλια προστατεύουν την παγκόσμια υγεία έναντι λοιμώξεων αλλά και έναντι κάποιων μορφών καρκίνου, ενώ σύντομα θα αποτελέσουν ζωτικό εργαλείο στη μάχη κατά της μικροβιακής αντοχής. Η συμβολής τους είναι επίσης κρίσιμη για την πρόληψη και τον έλεγχο σε περιπτώσεις επιδημίας ή επικείμενης επιδημίας μολυσματικών ασθενειών. Το βιώνουμε σήμερα, μετά την καταστροφική πλημμύρα στη Θεσσαλία, με την παρέμβαση των αρχών για τον έγκαιρο εμβολιασμό των πληγέντων, ώστε να προφυλαχθούν από την εμφάνιση νόσων όπως η ηπατίτιδα, ο τέτανος κλπ.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει κατατάξει τη διστακτικότητα απέναντι στα εμβόλια ως μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την παγκόσμια υγεία.
Η πανδημία της Covid-19, οι σχετικές διακοπές στην πρόσβαση στην πρωτοβάθμια φροντίδα και ο εστιασμός στις προσπάθειες εμβολιασμού κατά του SARS-CoV-2, πίεσαν τα συστήματα υγείας το 2020 και το 2021, με αποτέλεσμα δραματικές αστοχίες στη ροή των εμβολιαστικών προγραμμάτων, τόσο σε αναπτυγμένες όσο και σε αναπτυσσόμενες χώρες. Ωστόσο, από παγκόσμια στατιστικά δεδομένα, το 2022 η εμβολιαστική κάλυψη έναντι διφθερίτιδας-τετάνου-κοκκύτη (DTP), αν και παραμένει άνιση μεταξύ των χωρών, έχει σχεδόν ανακάμψει στα επίπεδα του 2019.
Η ιλαρά όμως, λόγω της υψηλής μεταδοτικότητάς της, είναι το νόσημα που αποκαλύπτει πολύ γρήγορα τυχόν κενά ανοσίας στον πληθυσμό, δημιουργώντας επανεμφάνιση επιδημιών. Υπολογίζεται ότι 22 εκατομμύρια παιδιά έχασαν την πρώτη τους δόση του εμβολίου κατά της ιλαράς το 2022, σε σύγκριση με 19 εκατομμύρια το 2019.

Πώς λειτουργούν τα εμβόλια
Τα εμβόλια διδάσκουν στο ανοσοποιητικό μας σύστημα πώς να δημιουργεί αντισώματα που μας προστατεύουν από ασθένειες. Επιπλέον εκπαιδεύουν και άλλες πτυχές του ανοσοποιητικού μας, όπως η κυτταρική ανοσία.
Είναι πολύ πιο ασφαλές για το ανοσοποιητικό μας σύστημα να το μάθει αυτό μέσω του εμβολιασμού παρά με το να κολλήσει τις ασθένειες και να τις θεραπεύσει. Ακόμη και κάποιες ασθένειες που θεωρούνται «παιδικές» και «αθώες» (πχ ιλαρά, ανεμευλογιά), μπορεί να συνοδεύονται από σοβαρές επιπλοκές, ιδίως αν νοσήσουν ενήλικες, υπερήλικες και άτομα με ανοσοκαταστολή.
Από τη στιγμή που το ανοσοποιητικό σας σύστημα γνωρίζει πώς να καταπολεμήσει μια ασθένεια, μπορεί συχνά να μας προσφέρει προστασία δια βίου, ενώ για άλλα νοσήματα χρειάζονται επαναληπτικές δόσεις. Η συχνότητα των επαναληπτικών δόσεων εξαρτάται από τη μεταβλητότητα το παθογόνου (π.χ. γρίπη, κορωνοϊός χρειάζονται ετήσια επικαιροποίηση του εμβολίου ανάλογα με το επικρατούν στέλεχος) και από την τεχνολογία του εμβολίου (τα ζώντα-εξασθενημένα εμβόλια κατά κανόνα χρειάζονται λιγότερες δόσεις). Τέλος, η μειωμένη ανοσολογική κατάσταση του ασθενούς μπορεί να επιβάλει περισσότερες δόσεις κάποιων εμβολίων.

Ανοσία αγέλης-Ανοσία κοινότητας
Η καθολική ή σχεδόν καθολική εφαρμογή ενός εμβολίου ωφελεί ολόκληρη την κοινότητά μέσω της «ανοσίας της αγέλης». Εάν εμβολιαστεί η πλειονότητα της κοινότητας, είναι πιο δύσκολο να εξαπλωθεί η ασθένεια σε εκείνους τους ανθρώπους που είτε δεν μπορούν να κάνουν εμβόλια είτε δεν απαντούν στον εμβολιασμό (για παράδειγμα, άτομα που πάσχουν από σοβαρές ασθένειες ή έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα). Με αυτή τη λογική, ηθικά επιβάλλεται ο εμβολιασμός-ομπρέλα προστασίας- στα άτομα του περιβάλλοντος όλων των ευπαθών ατόμων, όπως των φροντιστών τους και του υγειονομικού προσωπικού.

Τα εμβόλια προστατεύουν από πολλές διαφορετικές ασθένειες, όπως:
✤ Καρκίνο του τραχήλου της μήτρας (εμβόλιο έναντι ιού HPV)
✤ COVID-19
✤ Διφθερίτιδα
✤ Τέτανο
✤ Κοκκύτη
✤ Ηπατίτιδα Β
✤ Γρίπη
✤ Ιλαρά
✤ Ερυθρά
✤ Παρωτίτιδα
✤ Ανεμευλογιά
✤ Έρπητα ζωστήρα
✤ Μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο
✤ Πνευμονιοκοκκική νόσο
✤ Αναπνευστικό Συγκυτιακό Ιό
✤ Πολιομυελίτιδα
✤ Ιαπωνική εγκεφαλίτιδα
✤ Ελονοσία
✤ Χολέρα
✤ Λύσσα
✤ Ροταϊό
✤ Τυφοειδή πυρετό
✤ Κίτρινο πυρετό
✤ Δάγγειο
✤ Ebola
Κάποια εξ’ αυτών αφορούν νόσους που δεν ενδημούν στη χώρα μας (π.χ. τυφοειδής πυρετός, ιαπωνική εγκεφαλίτιδα) και αποτελούν αντικείμενο εμβολιασμού στα πλαίσια ταξιδιωτικής ιατρικής.
Η Ελλάδα διαθέτει ένα σύγχρονο και πλούσιο εμβολιαστικό πρόγραμμα και οι εμβολιασμοί στην παιδική ηλικία είναι πολύ υψηλά, σύμφωνα με τα διεθνή πρότυπα. Στους εμβολιασμούς των ενηλίκων υπάρχει περισσότερος χώρος για βελτίωση και δρόμος για να διανύσουμε. Υπάρχει διαρκής ενημέρωση σε όλες τις Επιστημονικές Εταιρείες και προς το ευρύ κοινό για τη σημασία των εμβολίων στους ενήλικες, δεδομένου ότι κάποια από τα εμβόλια της παιδικής ηλικίας δεν παρέχουν πια προστασία και χρειάζονται επαναληπτικές δόσεις, ενώ υπάρχουν πλέον νέα εμβόλια, αποκλειστικά για ενήλικες.

Νέα εμβόλια στην Ελληνική πραγματικότητα είναι το 20δύναμο συζευγμένο εμβόλιο έναντι του πνευμονιοκόκκου και της πνευμονιοκοκκικής νόσου (για παιδιά και ενήλικες), το 15δύναμο συζευγμένο έναντι του πνευμονιοκόκκου και της πνευμονιοκοκκικής νόσου (εισήχθη στον εμβολιασμό των παιδιών) και το ανασυνδυασμένο έναντι έρπητα ζωστήρα (για ενήλικες). Τέλος κυκλοφόρησαν μόλις δύο εμβόλια για ενήλικες έναντι του αναπνευστικού συγκυτιακού ιού (RSV), που προκαλεί σοβαρή αναπνευστικη νόσο.
Η διαδρομή του εμβολίου έναντι του SARS-CoV-2 ήταν ένα φαινόμενο μοναδικό ιστορικά. Άνοιξε το δρόμο για νέες πλατφόρμες ανοσοποίησης που θα οδηγήσουν στην πρόληψη και θεραπεία άλλων νοσημάτων (π.χ. καρκίνος), αλλά και αμφισβητήθηκε από ένα μέρος της κοινής γνώμης, πέφτοντας συχνά θύμα της ταχύτητας με την οποία αναπτύχθηκε σε απάντηση της πανδημίας αλλά και της υποχρεωτικότητας με την οποία εισήχθη. Άλλαξε όμως την πορεία της ενός θανατηφόρου νοσήματος, σώζοντας εκατομμύρια ζωές. Σήμερα συμβιώνουμε με την COVID-19 με πολύ λιγότερες συνέπειες, ενώ ξεκάθαρα οι πληθυσμοί που εξακολουθούν και νοσούν σοβαρά είναι όσοι (κυρίως ανοσοκατεσταλμένοι) δεν απαντούν στον εμβολιασμό.
Οι αναγνώστες είναι καλό να ανατρέχουν σε ιστοσελίδες επίσημων οργανισμών για την έγκυρη ενημέρωσή τους και την αποφυγή «ψευδοεπιστημονικών» ιστοτόπων. Επίσης μπορούν να ενημερώνονται από τον προσωπικό τους Ιατρό ή από Ιατρεία Λοιμώξεων Νοσοκομείων. Το Ιατρείο Λοιμώξεων της Γ’ Παθολογικής Κλινικής του ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο «ΣΩΤΗΡΙΑ» παρέχει συμβουλευτική εμβολίων και ταξιδιωτικής ιατρικής.

ΖΑΦΕΙΡΙΑ ΖΟΥΡΜΠΑΚΗ
Φυσικοθεραπεύτρια ΠΑΔΑ,
Ειδικός Βιοϊατρικού Βελονισμού ΠΑΔΑ,- Ειδικευμένη στην μέθοδο ΣΡΟΘ (BSPTS) (Αντιμετώπιση Κύφωσης – Σκολίωσης)
Εmail: irozourbaki@hotmail.com

Τα τελευταία χρόνια είναι γεγονός, πως η κλασική ιατρική του δυτικού κόσμου, που όλοι γνωρίζουμε, έχει πλέον εξηγήσει και αποδεχθεί τον βελονισμό ως μέσο θεραπείας, ενώ ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνωρίζει και συστήνει τον βελονισμό για πλειάδα παθήσεων.
Βασιζόμενοι πάντα στις αρχές και τους κανόνες της βιοϊατρικής επιστήμης, μπορούμε να μιλήσουμε, για τα οφέλη του βελονισμού, στον χρόνιο πόνο.
Πρακτικά με την εισαγωγή βελόνων στο ανθρώπινο σώμα προκαλούμε μια νευροτροποποιητική δράση στο κεντρικό νευρικό σύστημα, με αποτέλεσμα ο εκάστοτε οργανισμός να δίνει θεραπευτική απάντηση.

Ο οργανισμός μας παράγει από μόνος του παυσίπονη ουσία (οπιοειδή, κανναβινοειδή κ.τ.λ.), μέσω του βελονισμού μπορούμε να ενισχύσουμε την παραγωγή παυσίπονης ουσίας και να σταματήσουμε την «οδό» του πόνου.

Τι ορίζουμε ως Χρόνιο Πόνο;
Ο χρόνιος πόνος είναι όποια συνθήκη ειδικής ή και μη ειδικής αιτιολογίας, που οδηγεί τον ασθενή σε μια μόνιμη δυσάρεστη κατάσταση, κάνοντας τον μη λειτουργικό. Πολλοί ασθενείς φτάνουν στο σημείο να ζουν με τον πόνο θεωρώντας το πλέον ως κάτι αναμενόμενο και φυσιολογικό, όμως χρήζουν βοήθειας και αντιμετώπισης. Σίγουρα όσο πιο έγκαιρη είναι η αντιμετώπιση τόσο πιο άμεσα αποτελεσματική η θεραπεία.
Χαρακτηριστικά παραδείγματα χρόνιου πόνου αποτελούν οι παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος όπως αυχεναλγίες, οσφυαλγίες, οστεοαρθρίτιδες κ.α., παθήσεις του νευρικού συστήματος όπως ημικρανίες, κεφαλαλγίες, ίλιγγοι, νευραλγίες κ.α.

Αναντίρρητα στην κατηγορία του χρόνιου πόνου εντάσσουμε και τις ψυχοσωματικές διαταραχές, που μαστίζουν πλέον στην εποχή μας και δυστυχώς όσοι πάσχουν δεν βρίσκουν εύκολα θεραπεία. Η δράση του βελονισμού όμως αποτελεί ένα εξαιρετικό μέσο θεραπείας στα χέρια μας, καθώς έχει ως στόχο να μειώσει και γιατί όχι να εξαλείψει τα συμπτώματα πόνου που αναφέρονται από τον ασθενή, προκειμένου το άτομο να γίνει και πάλι λειτουργικό και ικανό να ανταποκριθεί στις καθημερινές του δραστηριότητες. Αξίζει να αναφερθεί, ότι ο βελονισμός δρα ρυθμιστικά σε αγχώδεις διαταραχές, στην κατάθλιψη και σίγουρα μπορεί να τονώσει την ψυχολογία των ασθενών που ταλαιπωρούνται από χρόνιο πόνο. Επιπλέον, συστήνουμε την θεραπεία με βελονισμό, σε λειτουργικές χρόνιες παθήσεις, όπως θεωρείται η αλλεργική ρινίτιδα, η σπαστική κολίτιδα αλλά και δερματικές παθήσεις π.χ. κνησμός.

Τέλος ένα ακόμη μεγάλο κεφάλαιο που πρέπει να αναφερθεί και που είχα την τιμή να αναλύσω στο φετινό 21ο Παγκόσμιο Ιατρικό Συνέδριο, για καρκίνο του μαστού και την υγεία του μαστού είναι η δράση του βελονισμού. Να σημειωθεί πως ο βιοϊατρικός βελονισμός δεν αντικαθιστά καμία μέθοδο καταστολής της συγκεκριμένης ασθένειας, ωστόσο αναγνωρίζεται ως μια αποτελεσματική μέθοδος στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων του πόνου και των πιθανών παρενεργειών που δύναται να παρουσιαστούν στον εκάστοτε ασθενή.
Η βελονιστική θεραπεία πραγματοποιείται παράλληλα με το θεραπευτικό πρόγραμμα που ακολουθεί η ασθενής από τον επιβλέπον ιατρό βλ. φαρμακευτική αγωγή, χημειοθεραπείες κ.τ.λ.
Συνοψίζοντας, η θεραπεία του βελονισμού αποτελεί μια εξαιρετικά ασφαλή μέθοδο που όσοι ταλαιπωρούνται από χρόνιο πόνο, αξίζει να τον δοκιμάσουν και να αποκαταστήσουν την ποιότητα στη ζωή τους, βέβαια πάντα απευθυνόμενοι σε εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας.

Λυδία Ιωαννίδου-Μουζάκα
Καθηγήτρια Ιατρικής Σχολής Παν/μίου Αθηνών
Χειρουργός–Γυναικολόγος, Μαστολόγος-Ογκολόγος
Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Μαστολογίας
Εθνικός Εκπρόσωπος στην Ε.Ε. για τον καρκίνο του
μαστού και τα Κέντρα μαστού
Δ/ντης Ελληνικής Σχολής Μαστολογίας
Εmail: lydiamouzaka@yahoo.gr

Καρκίνος του μαστού μπορεί να αναπτυχθεί και στον άνδρα. Η συχνότητα του είναι 1 με 2 άνδρες σε κάθε 200 γυναίκες με καρκίνο του μαστού, δηλ. 0,5-1%. Δυστυχώς οι άνδρες δεν γνωρίζουν ότι και αυτοί μπορεί να πάθουν καρκίνο στον μαστό για αυτό και η προσέλευση τους στον ιατρό γίνεται με καθυστέρηση και έτσι η έκβασή του έχει χειρότερη πρόγνωση, επειδή καθυστερεί η διάγνωση και η θεραπεία. Ακόμη δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι το μεγέθους του μαστού που στον άνδρα είναι πολύ μικρότερο από της γυναίκας έχουμε πιο εύκολη διήθηση του δέρματος ή του μυός που βρίσκεται πίσω από τον μαστό με διευκόλυνση των μεταστάσεων.
Τα τελευταία χρόνια οι ιατροί στον Καναδά κάνουν εκστρατείες και προσπαθούν να ευαισθητοποιήσουν τους άνδρες σχετικά με την πιθανότητα ότι μπορεί να νοσήσουν και αυτοί και να περάσουν το μήνυμα για την αξία της έγκαιρης διάγνωσης, προτρέποντάς τους να υποβάλλονται σε προληπτικό έλεγχο σε περίπτωση που διαπιστώσουν οποιαδήποτε ενόχληση στον μαστό τους.

ΕΠΙΔΗΜΙΟΛΟΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Ως αιτιολογικοί παράγοντες εμφάνισης καρκίνου του μαστού στον άνδρα αναφέρονται:
✤ Η ηλικία. Είναι πιο συχνός στις ηλικίες μεταξύ 50 έως 75 ετών.
✤ Η εθνικότητα. Μεγαλύτερη συχνότητα παρουσιάζουν οι άνδρες της μαύρης φυλής και ακόμα μεγαλύτερη οι άνδρες της εβραϊκής φυλής Ασκενάζι.
✤ Το οικογενειακό ιστορικό και ιδιαίτερα η ύπαρξη μετάλλαξης στο γονίδιο BRCA 1 & BRCA 2 στον άνδρα 12πλασιάζει τη συχνότητα ανάπτυξης καρκίνου του μαστού.
Έτσι η ανάπτυξη του καρκίνου του μαστού είναι συχνότερη σε άνδρες που έχουν:
✤ Άτομα στο στενό συγγενικό τους περιβάλλον με καρκίνο του μαστού.
✤ Στενή συγγενή με αμφοτερόπλευρο καρκίνο του μαστού.
✤ Συγγενή με ανάπτυξη καρκίνου του μαστού σε ηλικία < 40 ετών.
✤ Μέλη της οικογένειας με καρκίνο των ωοθηκών, του παχέος εντέρου ή του ενδομητρίου.
✤ Υψηλή κοινωνικο-οικονομική κατάσταση (είναι συχνότερος σε αποφοίτους Πανεπιστημιακών Σχολών).
✤ Αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων στο αίμα.
✤ Το Σύνδρομο Klinefelter ή βουβωνοκήλη με κρυψορχία.
✤ Έκθεση σε ακτινοβολία κατά τη νεαρή τους ηλικία.

ΚΛΙΝΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ-ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ
Οι άνδρες στην πλειοψηφία τους αντιλαμβάνονται τον καρκίνο στον μαστό τους σε πολύ προχωρημένο στάδιο, παρόλο που η κατασκευή του ανδρικού μαστού επιτρέπει την εύκολη ψηλάφηση του. Οι άνδρες όμως δεν ανησυχούν όταν διαπιστώσουν κάτι ψηλαφητό στον μαστό τους, επειδή αγνοούν την ύπαρξη του καρκίνου του μαστού στους άνδρες και επειδή έχουν την εμπειρία της παροδικής εφηβικής γυναικομαστίας με ψηλαφητό μόρφωμα, εκλαμβάνουν και την περίπτωση του ογκιδίου που εμφανίζεται σε προχωρημένη ηλικία ότι θα μπορούσε να αντιστοιχεί σε καλόηθες μόρφωμα, το οποίο θα εξαφανιστεί από μόνο του όπως και αυτό στην εφηβεία.
Τα πλέον συχνά συμπτώματα τα οποία μπορούν να διαπιστώσουν οι άνδρες στον μαστό τους είναι:
✤ Ένα ανώδυνο ψηλαφητό ογκίδιο συνήθως κάτω από την
περιοχή της θηλής και της θηλαίας άλω.
✤ Αλλαγή στο μέγεθος του ενός μαστού.
✤ Αλλαγή στο σχήμα του ενός μαστού.
✤ Εξέλκωση του δέρματος του μαστού.
✤ Έκκριμα από τη θηλή του μαστού.
✤ Εισολκή της θηλής.
✤ Εξάνθημα.
✤ Ψηλαφητοί μασχαλιαίοι λεμφαδένες.

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ
Η διαγνωστική προσέγγιση και στον άνδρα είναι όμοια με αυτή στη γυναίκα. Λήψη λεπτομερούς ιστορικού, κλινική εξέταση, η οποία αρχίζει με την επισκόπηση των μαστών και ακολουθεί η ψηλάφηση, μαστογραφία, υπερηχογράφημα μαστών, παρακέντηση με λεπτή βελόνα και κυτταρολογική εξέταση. Εάν διαγνωσθεί καρκίνος του μαστού, τότε ο ασθενής υποβάλλεται σε πλήρη συμπληρωματικό προεγχειρητικό έλεγχο με αξονική τομογραφία άνω και κάτω κοιλίας και θώρακος και σπινθηρογράφημα οστών.

ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ
Η εκλογή της θεραπευτικής αντιμετώπισης βασίζεται στη σταδιοποίηση της νόσου. Η πιο συχνή χειρουργική θεραπευτική αντιμετώπιση στον άνδρα είναι η μαστεκτομή, επειδή το μικρό μέγεθος του ανδρικού μαστού δεν επιτρέπει σωστή από ογκολογικής άποψης επέμβαση και εξαίρεση του λεμφαδένα φρουρού.
Η περαιτέρω θεραπευτική αγωγή βασίζεται στη μετεγχειρητική εκτίμηση του σταδίου της νόσου, στην ηλικία του ασθενούς και τους προγνωστικούς παράγοντες που θα διαπιστωθούν από την ιστολογική εξέταση της μαστεκτομής και των λεμφαδένων.
Η θεραπευτική αγωγή μπορεί να συμπληρωθεί με χημειοθεραπεία, ακτινοθεραπεία ή ορμονοθεραπεία.

Ζωή Απάλλα
Αν. Καθηγήτρια Δερματολογίας Αφροδισιολογίας Α.Π.Θ
DERMOMEDICA
Αντιπρόεδρος Ελληνικής Δερματολογικής Αφροδισιολογικής Εταιρείας

Oι ασθενείς που πάσχουν από καρκίνο του μαστού συχνά υποβάλλονται σε θεραπείες με ογκολογικά φάρμακα και ακτινοθεραπεία. Οι δερματικές αλλαγές λόγω θεραπειών είναι εξαιρετικά συχνές και μπορεί να επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των ασθενών και να επιβαρύνουν την ήδη επηρεασμένη ψυχολογία τους.

Οι κύριοι τύποι των δερματικών ανεπιθύμητων ενεργειών που μπορεί να προκαλέσει η ογκολογική θεραπεία είναι η ξηρότητα στο δέρμα, η αιφνίδια ερυθρότητα στο δέρμα κυρίως του προσώπου (flushing), οι υπερμελαγχρώσεις, η φωτοευαισθησία, τα οιδήματα, τα εξανθήματα (κηλιδώδη, βλατιδώδη και φλυκταινώδη), ενώ ιδιαίτερα συχνές είναι και οι διαταραχές των τριχών και των ονύχων.

La Roche-Posay “Pink October 2024”: Δέσμευση για Υποστηρικτική
Φροντίδα Ογκολογικών Ασθενών 

Η La Roche-Posay, η κορυφαία μάρκα δερμοκαλλυντικών που συνεργάζεται με δερματολόγους παγκοσμίως, ενισχύει τη δέσμευσή της για την υποστήριξη των ογκολογικών ασθενών με αφορμή το “Pink October 2024”. Το πρόγραμμα “Fight with Care” της La Roche-Posay στοχεύει στην ευαισθητοποίηση για τις δερματικές ανεπιθύμητες ενέργειες των θεραπειών κατά του καρκίνου, παρέχοντας εκπαίδευση σε ασθενείς, φροντιστές και επαγγελματίες υγείας, καθώς και οικονομική στήριξη και δωρεές προϊόντων.

Για περισσότερα από 15 χρόνια, η La Roche-Posay συνεργάζεται στενά με δερματολόγους σε όλον τον κόσμο, εμπλουτίζοντας συνεχώς την επιστημονική γνώση σχετικά με τις δερματικές ανεπιθύμητες ενέργειες και εξοπλίζοντάς τους με αποδεδειγμένα ασφαλείς και αποτελεσματικές λύσεις.

Τι μπορεί να κάνει ο ασθενής;

Προτείνεται ο ασθενής να ξεκινήσει τη φροντίδα του δέρματός του πριν την έναρξη της ογκολογικής θεραπείας ή της ακτινοθεραπείας, ώστε το δέρμα του να είναι κατάλληλα προετοιμασμένο να δεχθεί το στρες αυτών των θεραπειών. Προτεινόμενα μέτρα φροντίδας περιλαμβάνουν:

✤ Χρήση ήπιων καθαριστικών για το σώμα και το πρόσωπο.
✤ Περιποίηση του προσώπου και του σώματος με χρήση μη-αλκοολικών, ενυδατικών κρεμών, δύο φορές την ημέρα, ειδικά μετά το μπάνιο.
✤ Συχνή χρήση αντηλιακών κρεμών και κρεμών ανάπλασης και ενυδάτωσης για τα χέρια και τα πόδια.
✤ Χρήση χλιαρού και όχι καυτού νερού στο ντουζ.
✤ Αποφυγή έντονης τριβής του δέρματος κατά τη διάρκεια του ντους ή του μπάνιου. Απαλό στέγνωμα του δέρματος μετά το μπάνιο (σκούπισμα ταμποναριστά).
✤ Αποφυγή χρήσης αρώματος/κολώνιας ή άλλων αλκοολούχων σκευασμάτων αμέσως μετά το μπάνιο και μετά το ξύρισμα.
✤ Αύξηση της ημερήσιας πρόσληψης νερού (σε συνεννόηση πάντα με τον ογκολόγο).
✤ Αποφυγή υπερβολικής έκθεσης στον ήλιο, αλλά και ακραίων θερμοκρασιών.
✤ Προστασία του δέρματος από το κρύο και τον αέρα. Αποφυγή του ζεστού νερού και των υψηλών θερμοκρασιών (ειδικά τα περιβάλλοντα με ξηρή-ζέστη ατμόσφαιρα).
✤ Ενημέρωση από το δερματολόγο σας για τις πιθανές παρενέργειες, το χρόνο εμφάνισής τους, το πώς μοιάζουν και τι συμπτώματα μπορεί να προκαλούν.
Ανάλογα με τον τύπο του εξανθήματος, ο δερματολόγος μπορεί να συνταγογραφήσει φάρμακα όπως αντηλιακά σκευάσματα, σκευάσματα που καταπραΰνουν τον κνησμό, τοπικά στεροειδή σε μορφή λοσιόν, γαλακτώματος, κρέμας ή αλοιφής, αντιισταμινικά για την αντιμετώπιση μιας αλλεργικής αντίδρασης και αναλγητικά φάρμακα, εάν υπάρχει επώδυνο εξάνθημα.

Συνολικά, οι περισσότερες από τις δυσάρεστες επιπτώσεις της ογκολογικής θεραπείας και της ακτινοθεραπείας είναι παροδικές και υποχωρούν μετά τη λήξη τους.

Κωνσταντίνα Χρονοπούλου
Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια

Ο καρκίνος του μαστού εξακολουθεί να είναι ο συχνότερος κακοήθης όγκος της γυναίκας, χωρίς όμως να θεωρείται πια ως καταληκτική ασθένεια. Παρά το ότι πρόκειται για θεραπεύσιμη ασθένεια, εξακολουθεί να αποτελεί μια επώδυνη κατάσταση για τη γυναίκα σε όλες τις φάσεις, όπως είναι αυτή της διάγνωσης, της θεραπείας αλλά και της αποθεραπείας, κατά την οποία απαιτούνται πολλές προσαρμοστικές προσπάθειες, τόσο από εκείνη όσο και από την οικογένεια της, αφού απαιτείται να γίνει η ασθένεια κομμάτι της ζωής της. O καρκίνος του μαστού, έχει ιδιαιτερότητες σε σχέση με άλλες μορφές της ίδιας ασθένειας, οι οποίες οφείλονται σ’ αυτό καθαυτό το όργανο στόχο. Συγκεκριμένα, η γυναίκα µε καρκίνο του μαστού, δεν έρχεται αντιμέτωπη μόνο με ένα σοβαρό νόσημα, αλλά και µε την πιθανή απώλεια ενός τµήµατος του σώματός της, που συμβολίζει σημαντικές πτυχές της ύπαρξής της: την μητρότητα και την ερωτική της υπόσταση. Το τελευταίο έχει ιδιαίτερη σημασία, αν αναλογιστεί κανείς ότι ο καρκίνος του μαστού είναι πιο συχνός σε μια ηλικία που και άλλοι παράγοντες (πχ. εμμηνόπαυση, φυσιολογική γήρανση) επιδρούν αρνητικά στην αίσθηση θηλυκότητας και ελκυστικότητας που αισθάνονται και νιώθουν οι γυναίκες (Πωγωνίδης κ.α, 2005).
Πολλές γυναίκες βιώνουν ψυχολογική εξάντληση, η οποία εκδηλώνεται με συμπτώματα κατάθλιψης, όπως αϋπνία, αδυναμία συγκέντρωσης, απώλεια της όρεξης, αυξημένη χρήση αλκοόλ και ηρεμιστικών, αυτοκτονικές σκέψεις, σεξουαλική δυσλειτουργία και διατάραξη των καθημερινών δραστηριοτήτων. Η κατάθλιψη αποτελεί την πιο κοινή ψυχολογική επίπτωση της διάγνωσης αλλά και της θεραπείας (Sharippo, Gottman & Carrere, 2000). Σήμερα υπάρχει ενδιαφέρον για τη μελέτη της διάγνωσης του καρκίνου ως τραυματικού γεγονότος, το οποίο προκαλεί συμπτώματα σχεδόν ίδια με εκείνα του μετατραυματικού στρες. Ο καρκίνος είναι μια απειλητική για τη ζωή χρόνια ασθένεια και οι άνθρωποι που έχουν διαγνωστεί, ακόμα και μεγάλο διάστημα μετά, είναι πιθανό να βιώνουν στρες, όταν κάτι τους θυμίζει τη θεραπεία ή την εμπειρία τους με τον καρκίνο. Το στρες αυτό εκδηλώνεται πολύ συχνά με επαναλαμβανόμενες, ενοχλητικές αναμνήσεις, όνειρα σχετικά με τη θεραπεία, φόβους υποτροπής, φόβους θανάτου και σωματικές αντιδράσεις. (Cordova et al., 1995, Hodgkinson et al., 2007).
Οι κύριοι μηχανισμοί που χρησιμοποιούνται για την προσαρμογή στην ασθένεια κυμαίνονται από την άρνηση ( λένε π.χ. «δεν ήταν κάτι σοβαρό, απλώς έβγαλαν το στήθος για λόγους προληπτικούς»), μέχρι την αποδοχή, την απελπισία ή την μαχητικότητα.
Αυτά τα σεισμικά γεγονότα συνταράσσουν τη ζωή. Μετά όμως από μια περίοδο αποδιοργάνωσης κάποιοι άνθρωποι βρίσκουν ένα νέο νόημα ζωής. Δεν επιστρέφουν απλά στην προηγούμενη κατάσταση αλλά αναπτύσσουν μια νέα φιλοσοφία και κατανόηση για τον εαυτό τους, τις σχέσεις τους, τον τρόπο που υπάρχουν.

ΔΡΑΚΟΥΛΗΣ ΓΙΑΝΝΟΥΚΑΚΟΣ
Διευθυντής Ερευνών, Εργαστήριο Μοριακής Γενετικής του Ανθρώπου
ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος & Διευθυντής Τμήματος Γενετικής Συμβουλευτικής
Ευρωκλινική Αθηνών
www.euroclinic.gr/doctors/giannoykakos-drakoylis/

Ως γονιδιακό έλεγχο στον καρκίνο εννοούμε την ανάλυση κάποιων γονιδίων που συνδέονται με την προδιάθεση στον καρκίνο. Αλλαγές (μεταλλάξεις ή μεταλλαγές) σε ορισμένα γονίδια μπορούν να προδιαθέτουν στην ανάπτυξη συγκεκριμένων τύπων καρκίνων. Για παράδειγμα, τα γονίδια BRCA1 και BRCA2 προδιαθέτουν στην ανάπτυξη κυρίως καρκίνου μαστού και ωοθηκών στις γυναίκες αλλά και καρκίνο παγκρέατος (και στα δύο φύλα) και προστάτη στους άνδρες.
Πότε μια γυναίκα εμφανίζει προδιάθεση στον καρκίνο του μαστού; Η αυξημένη προδιάθεση στον καρκίνο συνδέεται με συγκεκριμένα γονίδια και παραλλαγές αυτών. Όταν μια γυναίκα φέρει μεταλλάξεις σε συγκεκριμένα γονίδια (BRCA1, BRCA2, PALB2, ATM, CHEK2 κ.α.), τότε έχει αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσει καρκίνο μαστού κατά τη διάρκεια της ζωής της σε σχέση με το γενικό πληθυσμό. Οι πιθανότητες αυτές κυμαίνονται από 30-90% σε σχέση με το 12% στο γενικό πληθυσμό μέχρι την ηλικία των 80 χρόνων. Πολλοί άλλοι παράγοντες παίζουν επίσης ρόλο στην εμφάνιση του καρκίνου του μαστού όπως η σωματική άσκηση, η διατροφή, το σωματικό βάρος, η ηλικία εμμηναρχής/εμμηνόπαυσης, πρώτης τελειόμηνης κύησης κ.α.

Πως συνδέονται όμως αυτές οι αλλαγές στα γονίδιά μας με την πρόληψη και την αντιμετώπιση του καρκίνου; Αρχικά, όσον αφορά τις ίδιες τις ασθενείς με καρκίνο μαστού, η γνώση αυτή βοηθάει τον θεράποντα ιατρό να εκτιμήσει τις πιθανότητες επανεμφάνισης του καρκίνου στον ίδιο ή τον άλλο μαστό, τις ωοθήκες ή άλλο όργανο και να προτείνει κατάλληλες χειρουργικές παρεμβάσεις και εξατομικευμένη  διαγνωστική παρακολούθηση. Ταυτόχρονα, το είδος της παθογόνου παραλλαγής που εντοπίζεται είτε στο κληρονομούμενο DNA, είτε στο DNA του όγκου της ασθενούς, καθοδηγεί πολύ συχνά τον θεράποντα ιατρό στο είδος της θεραπευτικής αγωγής που θα ακολουθήσει.
Ο γονιδιακός έλεγχος έχει όμως και επιπτώσεις στους συγγενείς της ασθενούς εάν ταυτοποιηθεί μία παθογόνος παραλλαγή. Τα παιδιά, αδέλφια, ξαδέλφια της ασθενούς μπορεί να μη φέρουν την παραλλαγή ή να τη φέρουν. Στην περίπτωση που ένας/μια συγγενής δεν φέρει την παραλλαγή δεν ανήκει σε ομάδα υψηλού κινδύνου. Αντίθετα εάν κάποια-ος τη φέρει θα πρέπει να παρακολουθείται πιο συστηματικά διαγνωστικά, ώστε εάν εμφανιστεί κάποια νεοπλασία να μπορέσει να αφαιρεθεί έγκαιρα πριν δημιουργήσει μεταστάσεις.
Τέλος έχει ιδιαίτερη σημασία να αναφέρουμε ότι παρότι έχει γίνει εξαιρετικά μεγάλη συζήτηση την τελευταία 10ετία για το εάν η παρουσία μιας παθογόνου παραλλαγής παίζει κάποιο ρόλο στην εγκυμοσύνη, το θηλασμό, στην πρόωρο ωοθηκική ανεπάρκεια, στο αποθεματικό των ωοθηκών και γενικότερα στο αναπαραγωγικό δυναμικό μιας γυναίκας δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα δεδομένα που να υποστηρίζουν τη σαφή συσχέτιση αυτή. Σε κάθε περίπτωση όμως, οι διεθνείς οδηγίες συστήνουν την ολοκλήρωση της τεκνοποιίας πριν τα 35 χρόνια στις γυναίκες που έχουν προδιάθεση στον καρκίνο του μαστού.

ΖΉΣΗΣ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣIΟΥ
Σεξολόγος, Επ. Καθηγητής Γυναικολογiας ΑΠΘ, Διευθυντής Ελληνικoύ Σεξολογικoύ Ινστιτoύτου
Email: info@sexmedic.gr

Είναι σαφές ότι η πρόοδος της ιατρικής τις τελευταίες δεκαετίες βελτίωσε ουσιαστικά την πρόγνωση στο μέγιστο ποσοστό των ασθενειών, επιτρέποντας πολύ συχνά την επανένταξη των ασθενών στο χώρο των υγιών ανθρώπων.

Η πρόοδος αυτή αφορά σαφώς και στον καρκίνο του μαστού, παρά το γεγονός ότι παραμένει το φόβητρο των γυναικών όχι μόνο λόγω του κινδύνου θανάτου, αλλά και λόγω των πολλαπλών προεκτάσεων στην ψυχολογία τους, που επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής τους. Γιατί εκείνο που αναμφισβήτητα πλήττεται είναι η ίδια η θηλυκότητα της γυναίκας λόγω του ακρωτηριαστικού χαρακτήρα στο κύριο όργανο έκφρασης της γυναικείας σεξουαλικότητας το στήθος, το οποίο συμβολίζει τη διττή φύση, αφενός τη γυναίκα και τη θηλυκότητα αφετέρου δε την ιδιότητα της μητρότητας.

Παράλληλα η παροδική απώλεια των μαλλιών, επίσης στοιχείου γοητείας και ερωτικής έκφρασης για το γυναικείο φύλο αποτελεί ένα από τα πλέον ευαίσθητα ζητήματα για τις γυναίκες. Τα μαλλιά λειτουργούσαν ανέκαθεν ως ένα παντοδύναμο εξωτερικό χαρακτηριστικό που μπορεί να περάσει μηνύματα για την υγεία, το στυλ, την οικονομική κατάσταση ή την κοινωνική θέση και να αποκαλύψει ή να κρύψει στοιχεία της προσωπικότητας. Δεκάδες μύθοι αναφέρονταν σε άνδρες και γυναίκες που αντλούσαν δύναμη από τα μαλλιά τους. Κι αν για κάποιο λόγο τα έχαναν, βρίσκονταν στο έλεος του αντιπάλου τους.

Οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού καθ’ όλη τη διάρκεια, από τη διάγνωση μέχρι και μετά την ίαση, βιώνουν εσωτερικές συγκρούσεις και πλήθος αρνητικών συναισθημάτων, καθώς καλούνται να διαχειριστούν τη νέα συνθήκη της ασθένειας μέσα από ψυχοκοινωνικές δυσκολίες οι οποίες προκύπτουν τόσο σε οικογενειακό, συζυγικό, εργασιακό και κοινωνικό περιβάλλον.
Η μεγάλη χρονική διάρκεια της περιπέτειας υγείας επιβάλλει έγκαιρη και μακροχρόνια στήριξη σε επίπεδο ψυχολογικό, τουλάχιστο μέχρι το χρόνο επαναφοράς της γυναίκας στον κόσμο των υγιών ανθρώπων. Ο ρόλος του οικογενειακού και του φιλικού περιβάλλοντος είναι καθοριστικός και οφείλει να της δημιουργεί αίσθημα ασφάλειας και υποστήριξης, με προτεραιότητα τις δικές της ανάγκες κατανοώντας το στρες, τις ανασφάλειες, τους φόβους, το θυμό και τη θλίψη της.

Είναι γνωστό ότι σημαντικό ποσοστό των γυναικών με καρκίνο του μαστού αναφέρουν κακές ερωτικές επιδόσεις με τον σύντροφο. Όμως η παρουσία ερωτικού συντρόφου είναι κριτικής σημασίας για την ψυχολογία της γυναίκας, υπό την προϋπόθεση και καλής συναισθηματικής κάλυψης.

Η ελάττωση της ερωτικής επιθυμίας και η δυσκολία να μπουν οι γυναίκες στη φάση ερωτικής διέγερσης είναι αναμενόμενες, αλλά αναστρέψιμες στη συνέχεια. Η ευκολία επαναφοράς σε καλή σεξουαλική ζωή σχετίζεται άμεσα με την ποιότητα ερωτικής ζωής πριν από τον καρκίνο και από το επίπεδο εμπειρίας. Αν για παράδειγμα, προϋπήρχαν προβλήματα στην επικοινωνία ή και στη σεξουαλική ζωή του ζευγαριού είναι πιθανά αρνητικοί προγνωστικοί παράγοντες για τη σχέση του ζευγαριού στο πλαίσιο των επιπτώσεων και των αλλαγών στη ζωή της γυναίκας εξαιτίας της διάγνωσης της ασθένειας.

Θα πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η σεξουαλικότητα δεν ταυτίζεται με τη δυνατότητα διείσδυσης του άνδρα και την επίτευξη οργασμού. Η δε συντροφικότητα κρίνεται μεγαλύτερου ενδιαφέροντος από την ίδια τη σεξουαλικότητα σ’ αυτή την χρονική περίοδο. Ο σύντροφος καλείται να δώσει συναισθηματική υποστήριξη, χρόνο και χώρο να επανέλθει η σύντροφος σωματικά και ψυχολογικά από την τραυματική εμπειρία του καρκίνου του μαστού, συμβάλλοντας με αυτή τη στάση καθοριστικά στη βελτίωση της ψυχολογίας της.

Τα ψυχολογικά και σεξουαλικά προβλήματα συσχετίζονται πλέον αιτιολογικά με τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Το μεγαλύτερο ποσοστό γυναικών με καρκίνο του μαστού και κακή ερωτική ζωή επιβάλλει στο μέλλον την αναζήτηση συσχετίσεων ανάμεσα στις δύο παραμέτρους, στο πλαίσιο της αξιολόγησης των ψυχολογικών προβλημάτων στη δημιουργία καρκίνου του μαστού, πέρα από τους γνωστούς σήμερα προδιαθεσικούς παράγοντες. Το σύγχρονο μοντέλο υγείας αποδέχεται την σχέση και την αλληλεπίδραση ψυχής-σώματος. Αυτό επιβεβαιώνει ότι το άγχος, τα αρνητικά συναισθήματα και η παραίτηση εξασθενούν το ανοσοποιητικό σύστημα και το καθιστούν ανίκανο να νικήσει την ασθένεια. Όσο περίεργο δηλαδή και αν ακούγεται η σωματική ασθένεια δίνει την «ευκαιρία» να επεξεργαστούμε τα συναισθήματα και να φέρουμε στην επιφάνεια τον ψυχικό πόνο ο οποίος έβαλε το σώμα σε διαδικασία να υποφέρει.
Ακόμα όμως και μια δύσκολη εμπειρία όπως αυτή του καρκίνου του μαστού, που αφήνει ανεξίτηλο το αποτύπωμα της στην ψυχική υγεία, επιδρά με διαφορετικό τρόπο σε κάθε γυναίκα. Δεν είναι λίγες οι γυναίκες που έδωσαν χρόνο στον εαυτό τους και κατάφεραν μετά συνήθως από μια 5ετία από την εμφάνιση της νόσου να ανασυγκροτηθούν, να μαζέψουν δυνάμεις, να ενεργοποιηθούν να αλλάξουν τη ζωή τους ανακαλύπτοντας τη σημασία της, το εφήμερο της ύπαρξης και την αξία του να ζουν την κάθε στιγμή στο έπακρο.

Ο καρκίνος του μαστού είναι μία νόσος που μπορεί ν’ ανιχνευτεί έγκαιρα αλλά και να αντιμετωπιστεί με επιτυχία. Η σύγχρονη και ολοκληρωμένη χειρουργική αντιμετώπιση μπορεί να συμβάλλει στην αυτοπεποίθηση και την αποκατάσταση της θηλυκότητας της γυναίκας. Συνήθως η πλήρης αποκατάσταση της σεξουαλικότητας ταυτίζεται χρονικά με την απομάκρυνση της αγωνίας επιβίωσης.

Τέλος, καθώς το κόστος απόκτησης περούκας από φυσική τρίχα είναι απαγορευτικό για τις οικονομικά ασθενέστερες γυναίκες που νοσούν, η δωρεάν χορήγηση περούκας από την πολιτεία επιβάλλεται ως ένας εύκολος τρόπος ανακούφισης από τις αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχολογία της σύγχρονης γυναίκας που πάσχει από καρκίνο του μαστού.

Ιάκωβος Σούσης
Μαιευτήρας-Γυναικολόγος Ιατρός Αναπαραγωγής
Εmail: jsoussis@gmail.com

Κάθε γυναίκα που μαθαίνει ότι πάσχει από καρκίνο του μαστού έρχεται αντιμέτωπη με μία σκληρή πραγματικότητα. Οι γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας, που δεν έχουν αποκτήσει ακόμα παιδιά, έχουν μία επιπλέον αγωνία: οι θεραπείες επηρεάζουν τη γονιμότητα;

Το 7% των γυναικών που πάσχουν από καρκίνο του μαστού είναι σε αναπαραγωγική ηλικία και πολλές από αυτές δεν έχουν γίνει ακόμα μητέρες.
Φυσικά η άμεση αντιμετώπιση της νόσου είναι η πρώτη προτεραιότητα όλων.
Η Ευρωπαϊκή και η Αμερικανική Εταιρεία Κλινικής Ογκολογίας όμως, συνιστούν οι καρκινοπαθείς να ενημερώνονται από έναν ειδικό διατήρησης της γονιμότητας πριν ξεκινήσουν τις θεραπείες.
Η χημειοθεραπεία και η ακτινοβολία είναι συνήθως τοξικές για τα ωάρια. Υπάρχουν όμως επιλογές για τη διατήρηση της γονιμότητας όπως:
Κατάψυξη ωαρίων: είναι η πιο συνηθισμένη μέθοδος διατήρησης της γονιμότητας, αν η γυναίκα δεν έχει σύντροφο. Γίνεται διέγερση των ωοθηκών με ορμόνες, ώστε να παραχθούν πολλά ωάρια. Αυτά συλλέγονται και καταψύχονται. Τα εξατομικευμένα πρωτόκολλα διέγερσης των ωοθηκών εξασφαλίζουν καλής ποιότητας ωάρια με χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων που αντιστοιχούν σε έναν φυσικό κύκλο. Η διέγερση ξεκινά οποιαδήποτε ημέρα του κύκλου κι έτσι δεν χάνεται πολύτιμος χρόνος. Στο μέλλον, τα ωάρια αποψύχονται, γονιμοποιούνται και τα έμβρυα που προκύπτουν μεταφέρονται στη μήτρα.

Κρυοσυντήρηση εμβρύων: εάν η γυναίκα που πάσχει από καρκίνο του μαστού έχει σύντροφο, μπορεί να προχωρήσει στη διαδικασία κρυοσυντήρησης εμβρύων.
Κατάψυξη ιστού ωοθηκών: Λαπαροσκοπικά, ένα μέρος της ωοθήκης αφαιρείται, και ψύχεται και στο μέλλον επανατοποθετείται στη γυναίκα για να παράγει και πάλι ωάρια.
Το 72% των γυναικών με καρκίνο μαστού που διατήρησαν τη γονιμότητά τους και επέστρεψαν για να χρησιμοποιήσουν τα κατεψυγμένα ωάρια ή έμβρυά τους, απέκτησαν υγιές παιδί.
Η κύηση μετά τον καρκίνο του μαστού απεδείχθη ασφαλής, αν και ορισμένες επιπλοκές είναι πιο συχνές από τον γενικό πληθυσμό.
Η κύηση μετά τον καρκίνο του μαστού όπου αυτό επιτρέπεται φάνηκε πως προστατεύει την υγεία της γυναίκας. Ο κίνδυνος θανάτου μειώθηκε κατά 44%, ενώ η εμφάνιση μεταστάσεων μειώθηκε κατά 27% σε σχέση με τις ασθενείς, που δεν έκαναν διατήρηση γονιμότητας και δεν έμειναν έγκυες.

Συνήθως, το «πράσινο φως» για την προσπάθεια επίτευξης κύησης 12-24 μήνες μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας για τον καρκίνο του μαστού.
Η διαδικασία διατήρησης της γονιμότητας, δεν επηρεάζει αρνητικά την πορεία της νόσου. Τα τελευταία χρόνια, που ασχολούμαι ιδιαίτερα με τη διατήρηση της γονιμότητας γυναικών με καρκίνο του μαστού, είδα από κοντά πόσο θετική επίδραση έχει στην ψυχολογία και στην ποιότητα ζωής των ασθενών η βεβαιότητα ότι εάν το θελήσουν, μπορούν να προσπαθήσουν να αποκτήσουν παιδιά. Είδα επίσης την απόλυτη ευτυχία όταν κράτησαν στην αγκαλιά τους το μωρό τους.

ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ BΛΑΣΤΟΥ
Πλαστική χειρουργός, Διευθύντρια Κλινικής Πλαστικής Επανορθωτικής και Αισθητικής Χειρουργικής, Νοσοκομείο Υγεια
Εmail: Avlastou@hygeia.gr

Ο καρκίνος του μαστού εξακολουθεί να αποτελεί μια σημαντική αιτία νοσηρότητας και θνητότητας του γυναικείου πληθυσμού. Σε ένα μεγάλο ποσοστό των ασθενών η μαστεκτομή είναι μέρος της θεραπείας του καρκίνου του μαστού με τις γνωστές σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις της. Επομένως, η ανάπλαση του αφαιρεθέντος μαστού αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της χειρουργικής θεραπείας του καρκίνου του μαστού, διότι συμβάλει τόσο στη σωματική, όσο και στην ψυχική αποκατάσταση της ασθενούς.
Το αν και πότε θα γίνει ανάπλαση του μαστού εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες, οι βασικότεροι των οποίων είναι το στάδιο και η έκταση της νόσου και η πιθανόν απαιτούμενη συμπληρωματική θεραπεία. Έτσι, η ανάπλαση του μαστού είναι δυνατόν να αρχίσει να πραγματοποιείται είτε αμέσως, κατά τον ίδιο χειρουργικό χρόνο με την μαστεκτομή, είτε δευτερογενώς, όταν θα έχει ολοκληρωθεί η θεραπεία του καρκίνου.

Συνήθως απαιτούνται περισσότερα από ένα στάδια για την ολοκλήρωση της ανακατασκευής του αφαιρεθέντος μαστού, την επίτευξη συμμετρίας μεταξύ των δυο μαστών και την ανακατασκευή του συμπλέγματος της θηλής και της θηλαίας άλω.

Μέθοδοι αποκατάστασης
Ποικίλες μέθοδοι εφαρμόζονται για την αποκατάσταση του μαστού μετά την μαστεκτομή. Οι παράγοντες που επηρεάζουν την μέθοδο ανάπλασης του μαστού εξαρτώνται από την διάπλαση του σώματος και ιδιαίτερα του θωρακικού τοιχώματος της ασθενούς, το μέγεθος των μαστών, την διαθεσιμότητα ιστών στο πρόσθιο θωρακικό τοίχωμα, την χορήγηση ή μη ακτινοθεραπείας, την γενική κατάσταση της ασθενούς, την ηλικία και την επιθυμία της.

Οι μέθοδοι ανάπλασης του μαστού δυνατόν να διακριθούν σε τρείς κατηγορίες:
✤ Ανάπλαση μαστού με την χρήση συνθετικών υλικών, δηλαδή σιλικονούχων ενθεμάτων.
✤ Ανάπλαση μαστού από αυτόλογους ιστούς (ιστούς από το σώμα της ασθενούς).
✤ Ανάπλαση μαστού με την μεταφορά αυτόλογων ιστών και την σύγχρονη χρήση συνθετικών υλικών.

Στην πρώτη κατηγορία, η ανάπλαση της μαστικής προβολής, εφόσον ο μαστός είναι μικρός και δεν είναι πτωτικός, επιτυγχάνεται αμέσως, συγχρόνως με τη μαστεκτομή, ή δευτερογενώς με την τοποθέτηση ενθεμάτων σιλικόνης κάτω από τους μυς του πρόσθιου και πλάγιου θωρακικού προς αποφυγή λέπτυνσης, διάβρωσης και πιθανής διάτρησης του δέρματος. Εάν ο μαστός είναι μεγαλύτερος, τότε απαιτείται η προκαταρκτική διάταση των μυών και του δέρματος του πρόσθιου και πλάγιου θωρακικού τοιχώματος, η οποία επιτυγχάνεται με τη χρήση διατατήρων ιστών, δηλαδή ενθεμάτων με βαλβίδα, μέσω της οποίας είναι δυνατή η σταδιακή πλήρωση αυτών με φυσιολογικό ορό και ως εκ τούτου η σταδιακή διάταση των υπερκείμενων μυών και δέρματος. Όταν η διάταση φτάσει το επιθυμητό μέγεθος, σε μια δεύτερη χειρουργική επέμβαση ο διατατήρας ιστών αντικαθίσταται από το μόνιμο σιλικονούχο ένθεμα. Κατά τη δεύτερη αυτή χειρουργική επέμβαση, ελέγχεται και αποκαθίσταται η συμμετρία των δύο μαστών, ως προς τη θέση, το μέγεθος και το βαθμό πτώσεως. Μετά την επιβεβαίωση της ογκολογικής ασφάλειας της τροποποιημένης μαστεκτομής με διατήρηση του δέρματος του μαστού και ενίοτε και του συμπλέγματος θηλής και θηλαίας άλω, έχει αυξηθεί το ποσοστό αποκατάστασης του μαστού με σιλικονούχα ενθέματα. Κατά την τελευταία 10/ετία μάλιστα, άρχισαν να χρησιμοποιούνται βιολογικές ή συνθετικές μεμβράνες για την στήριξη και κάλυψη των σιλικονούχων ενθεμάτων, τα οποία τοποθετούνται επιφανειακά των μυών του πρόσθιου θωρακικού τοιχώματος. Χρήση αυτών των μεμβρανών πρέπει να είναι επιλεκτική και προσεκτική, διότι οι πιθανότητες επιπλοκών και ιδιαίτερα διάσπασης και επιμόλυνσης του τραύματος είναι μεγαλύτερες. Σε περιπτώσεις όπου η τοπική κατάσταση των ιστών, και ιδιαίτερα η αιμάτωση αυτών, δεν κρίνεται επαρκής, ή έχει προηγηθεί ακτινοθεραπεία, είναι προτιμότερο η αποκατάσταση του μαστού να πραγματοποιείται με αυτόλογους ιστούς.

Η δεύτερη κατηγορία μεθόδων ανάπλασης του μαστού αφορά στη μεταφορά αυτόλογων ιστών, υπό τη μορφή είτε μισχωτού κρημνού είτε ελεύθερου αγγειούμενου κρημνού. Στη δεύτερη περίπτωση απαιτείται η μικροχειρουργική με μικροσκόπιο, συρραφή των αγγείων του κρημνού με αγγεία της περιοχής στην οποία μεταφέρεται, δηλαδή το πρόσθιο θωρακικό τοίχωμα. Συνήθως οι κρημνοί αυτοί λαμβάνονται από το κατώτερο (υπομφάλιο) τμήμα του κοιλιακού τοιχώματος και μεταφέρονται στην περιοχή της μαστεκτομής προς σχηματισμό του αφαιρεθέντος μαστού. Το πλεονέκτημα της μεθόδου αυτής είναι ότι ο αναπλασθείς μαστός αποτελείται εξ ολοκλήρου από ιστούς προερχόμενους από το ίδιο το σώμα της γυναίκας και ως εκ τούτου ακολουθεί όλες τις αλλαγές που υφίσταται αυτό κατά τη διάρκεια της ζωής της, (αύξηση, μείωση βάρους, κ.λ.π.). Επιπλέον, το κοιλιακό τοίχωμα εμφανίζεται βελτιωμένο ως επί κοιλιοπλαστικής.
Στην κατηγορία ανακατασκευής του μαστού (ή μαστών) με αυτόλογους ιστούς πρέπει να περιληφθεί και η μέθοδος της αυτομεταμόσχευσης λίπους, το οποίο λαμβάνεται με λιποαναρρόφηση από το ίδιο το σώμα της ασθενούς και ενίεται στην περιοχή του μαστού. Απαιτούνται προδιάταση των ιστών του θωρακικού τοιχώματος με ειδικό εξωτερικά εφαρμοζόμενο διατατήρα καθώς και πολλές (τρεις, τέσσερις), συνεδρίες για την ολοκλήρωση της ανάπλασης του μαστού.

Στην τρίτη κατηγορία των μεθόδων ανάπλασης του μαστού χρησιμοποιούνται αυτόλογοι ιστοί για την ανάπλαση των ιστών που αφαιρέθηκαν με τη μαστεκτομή και τη βελτίωση ιστών που παραμένουν στο θωρακικό τοίχωμα. Συγχρόνως, όμως για να αυξηθούν ο όγκος και η προβολή του μαστού χρησιμοποιείται και σιλικονούχο ένθεμα. Ο ιστός που μεταφέρεται είναι μυοδερματικός (μυς και δέρμα) ή μόνο ο μυϊκός κρημνός του πλατέως ραχιαίου μυός.

Όπως ήδη αναφέρθηκε, η ανάπλαση του μαστού είναι δυνατόν να αρχίσει κατά τον ίδιο χειρουργικό χρόνο με την μαστεκτομή. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων απαιτείται και δεύτερη χειρουργική επέμβαση για την επίτευξη συμμετρίας μεταξύ των μαστών. Η θηλαία άλως συνήθως δημιουργείται με δερματοστηξία (tatoo), ενώ με μία μικρή χειρουργική επέμβαση, υπό τοπική αναισθησία, αποκαθίσταται η θηλή. Η θηλαία άλως και η θηλή αναπλάθονται μόνο όταν το μέγεθος, το σχήμα και η συμμετρία των μαστών είναι ικανοποιητικά.
Όλες οι μέθοδοι έχουν πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Ο Πλαστικός Χειρουργός πρέπει να είναι ενήμερος και ικανός να πραγματοποιήσει οποιαδήποτε από αυτές, ώστε να έχει τη δυνατότητα να επιλέξει την καταλληλότερη για την κάθε ασθενή του.

Ξενοφών Βακάλης
Ακτινοθεραπευτής Ογκολόγος, Στρατιωτικός Ιατρός, τμήμα Ακτινοθεραπευτικής Ογκολογίας/ Ιατρικό κέντρο Αθηνών
Πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Επιστημόνων-Εργαζομένων Ακτινοθεραπείας
Μέλος ΔΣ της Ελληνικής Εταιρείας Μαστολογίας
Εmail: fovakal@gmail.com

Η ακτινοθεραπεία είναι η χρήση ακτινοβολίας για να θανατωθούν καρκινικά κύτταρα χρησιμοποιώντας ακτινοβολία υψηλής ενέργειας, που παράγεται από ένα ακτινοθεραπευτικό μηχάνημα (συνήθως γραμμικό επιταχυντή). Σε γενικές γραμμές, τα καρκινικά κύτταρα είναι λιγότερο ικανά από τα φυσιολογικά κύτταρα να διορθώσουν τις βλάβες που προκαλεί η ακτινοβολία, οπότε πεθαίνουν όταν ακτινοβολούνται.

Η ακτινοθεραπεία αποτελεί βασικό κομμάτι της συμπληρωματικής θεραπείας στον καρκίνο του μαστού εδώ και δεκαετίες, μειώνοντας δραματικά τα ποσοστά τοπικής υποτροπής κατά 65 – 75% σε όλες τις περιπτώσεις. Μόλις όμως τα τελευταία χρόνια αποδείχθηκε ότι η συμβολή της δεν εξαντλείται στη βελτίωση του τοπικού ελέγχου αλλά και στην αύξηση της επιβίωσης των ασθενών, ανεξαρτήτως είδους χειρουργείου και χορήγησης ή μη συστηματικής θεραπείας. Το απόλυτο όφελος εξαρτάται από το στάδιο και την πρόγνωση της νόσου. H ακτινοθεραπεία μειώνει τον κίνδυνο θανάτου από τη νόσο σε γυναίκες με θετικούς λεμφαδένες κατά 8.5% στη 15ετία και κατά 3.3% περίπου σε αυτές με αρνητικούς λεμφαδένες.

ΕΝΔΕΙΞΕΙΣ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ
Η ακτινοθεραπεία συνιστάται για σχεδόν όλους τους κακοήθεις όγκους του μαστού. Ένας περιορισμένος αριθμός ασθενών ωφελείται ελάχιστα από την ακτινοθεραπεία, η οποία θα μπορούσε ενδεχομένως σε αυτούς να παραληφθεί. Αυτό αφορά σε ασθενείς άνω των 70 ετών, οι οποίες έχουν ένα όγκο με διάμετρο μικρότερο των 2 cm και ο οποίος είναι ορμονοεξαρτώμενος. Επιπλέον, θα πρέπει να είναι κανείς σίγουρος ότι έχει αφαιρεθεί ολόκληρος ο όγκος, με αρνητικά όρια.
✤ Μετά από ένα χειρουργείο διατήρησης του μαστού η ακτινοθεραπεία έχει ένδειξη σε όλες τις ασθενείς.
✤ Η ακτινοθεραπεία μετά τη μαστεκτομή έχει ένδειξη σε ασθενείς με μεγάλους όγκους και/ή στις οποίες έχουν βρεθεί καρκινικά κύτταρα στους μασχαλιαίους λεμφαδένες. Η ακτινοθεραπεία στοχεύει στο θωρακικό τοίχωμα και μερικές φορές στους γειτονικούς λεμφαδένες.
Η δόση της ακτινοβολίας που λαμβάνεται είναι μεταξύ 50 και 60 Grays (Gy). Αυτή η συνολική δόση χωρίζεται σε κλάσματα. Κάθε κλάσμα χορηγείται κατά τη διάρκεια μίας συνεδρίας ακτινοθεραπείας. Για τον καρκίνο του μαστού, συνήθως, προγραμματίζονται 25 με 30 κλάσματα, αλλά έχει φανεί ότι μια βραχύτερη θεραπεία 16 κλασμάτων έχει την ίδια αποτελεσματικότητα, χωρίς αυξημένες παρενέργειες.

ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΩΝ ΑΠΟ ΤΗ ΧΟΡΗΓΗΣΗ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΟΝ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΜΑΣΤΟΥ
Η εξωτερική ακτινοθεραπεία αποτελεί κρίσιμο μέρος του πολυσύνθετου σχεδίου θεραπείας για τον καρκίνο του μαστού. Αν και αποδεδειγμένα αποτελεσματική στον έλεγχο του καρκίνου, μπορεί να προκαλέσει παρενέργειες. Οι ασθενείς που υποβάλλονται σε ακτινοθεραπεία χρειάζονται ενημέρωση, σωστή διαχείριση και υποστήριξη για την αντιμετώπιση αυτών των παρενεργειών.
Η θεραπεία αυτή είναι ανώδυνη. Η ασθενής δεν εκπέμπει ραδιενέργεια οπότε δεν χρειάζεται να απομακρύνεται από τα παιδιά ή από εγκύους.
Επίσης δεν προκαλεί τριχόπτωση κεφαλής (αλωπεκία) όπως η Χημειοθεραπεία.
✤ Η ασθενής που υποβάλλεται σε Ακτινοθεραπεία θα εμφανίσει κάποια ερυθρότητα στο δέρμα του μαστού της η οποία αντιμετωπίζεται με ειδικά σκευάσματα(κρέμες ή gel). Απαγορεύεται το κολύμπι σε θάλασσα ή σε πισίνα.
✤ Μετά από το πλύσιμο στη μπανιέρα ή το ντουζ, το σκούπισμα πρέπει να γίνεται με μία μαλακή βαμβακερή πετσέτα και να δίνεται προσοχή ούτως ώστε να στεγνώσει καλά η περιοχή.
✤ Απαγορεύεται η χρήση αποσμητικών ή αρωματικής πούδρας ή μαντηλιού στην υπό θεραπεία περιοχή . Τελευταίες ιατρικές μελέτες επιτρέπουν τη χρήση αποσμητικών, αλλά καλό είναι πριν χρησιμοποιήσει κανείς οτιδήποτε στην Ακτινοβολούμενη περιοχή, να ρωτήσει πρώτα τον θεράποντα ιατρό.
✤ Καλό είναι να αποφεύγεται στηθόδεσμος από συνθετική ύλη και να προτιμάται στηθόδεσμος από φυσικές ίνες (βαμβάκι). Στο σπίτι, αν υπάρχει δυνατότητα, η ασθενής να μην φοράει στηθόδεσμο ώστε ο μαστός της να αερίζεται επαρκώς.
Μερικές φορές, όταν η αντίδραση είναι σοβαρή, ο ιατρός μπορεί να αποφασίσει τη διακοπή της αγωγής μέχρις ότου αποκατασταθεί η ανωμαλία. Αυτό είναι καλύτερο από τη συνέχιση της αγωγής ενώ έχει δημιουργηθεί σοβαρή αντίδραση, γιατί μπορεί έτσι να προκαλέσει περισσότερο κακό, παρά καλό.
Τις απορίες τους οι ασθενείς θα πρέπει να θέτουν υπόψη του θεράποντος ιατρού και όχι σε άλλες ασθενείς ή φίλες, ή ακόμη και σε άλλους ιατρούς, καθότι μόνο ο θεράπων ιατρός μπορεί να δώσει τις κατάλληλες πληροφορίες.
Η ασθενής µπορεί να εργάζεται, αλλά δεν θα πρέπει να κουράζεται ή να ταλαιπωρεί το χειρουργημένο χέρι της, γιατί αλλοιώς θα πρηστεί (λεμφοίδημα).
Όσον αφορά την διατροφή δεν υπάρχει ιδιαίτερος περιορισμός.
Η σύγχρονη τεχνολογία ελαχιστοποιεί τις πιθανότητες σοβαρών επιπλοκών χωρίς να είναι ικανή να τις μηδενίσει. Οι επιπτώσεις αφορούν στην καρδιά και στον πνεύμονα που είναι ακριβώς κάτω από τον µαστό. Οι σύγχρονες τεχνικές επιτρέπουν στον ιατρό να ακτινοβολήσει µε ακρίβεια χιλιοστού τον µαστό και να προστατεύσει παράλληλα τα όργανα που βρίσκονται από κάτω από αυτόν. Η πιθανότητα για κάποια βλάβη, πάντως, είναι μικρότερη από 2-3%.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Η αρχική σωστή σταδιοποίηση της νόσου, η συμβουλευτική επίσκεψη της ασθενούς σε Ακτινοθεραπευτή Ογκολόγο προ της έναρξης οπουδήποτε θεραπευτικού χειρισμού και η συνεργασία Ακτινοθεραπευτή Ογκολόγου, Χειρουργού Μαστολόγου Ογκολόγου για την από κοινού απόφαση για τη κατάλληλη εξατομικευμένη θεραπεία, κρίνονται απαραίτητα.