Blog

Γράφουν οι

Ιωάννα Αδαμίδου MS, RD

Διαιτολόγος – Διατροφολόγος & Βιολόγος

Υπεύθυνη Bioiatriki+ Nutrition, Θεσσαλονίκη

Επιστημονική Συνεργάτης ΒιοΚλινικής Θεσσαλονίκης

Και

Γιάννης Αρναούτης MSc, PhD

Υπεύθυνος Bioiatriki+, Εργοφυσιολόγος

Διδάκτωρ Τμήματος Επιστήμης Διαιτολογίας – Διατροφής, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

Η εμμηνόπαυση αποτελεί φυσική παύση της εμμήνου ρύσεως (περιόδου) στη γυναίκα, ως απόρροια της γήρανσης των ωοθηκών. Εμφανίζεται φυσιολογικά περί τα 50 έτη, δίχως να μπορεί να προβλεφθεί, με προοίμιο τους ακανόνιστους κύκλους περιόδου.

Η αύξηση του λίπους ιδίως στην κοιλιά και η μείωση της μυϊκής μάζας ως απόρροια του μειούμενου μεταβολισμού δε δυσκολεύουν μόνο τη διαχείριση του βάρους σε γυναίκες άνω των 45, αλλά αυξάνουν και τον κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων υγείας και χρόνιων ασθενειών. Σε αυτό επίσης συμβάλλουν η εμμηνοπαυσιακή αύξηση της LDL χοληστερόλης και η μείωση των οιστρογόνων, η ύπαρξη των οποίων μέχρι πρότινος δρούσε προστατευτικά στην καρδιαγγειακή υγεία.

Η εμμηνόπαυση πρέπει να αποτελεί κομβική στιγμή αυτοφροντίδας μέσω της εδραίωσης υγιεινών συνηθειών διατροφής και τρόπου ζωής, που μπορούν να επιδράσουν θετικά και εν δυνάμει θεραπευτικά:

1. στη σύσταση του σώματος.
2. στη διατήρηση ενός εύρυθμου μεταβολισμού, κάτι που διευκολύνει στη διαχείριση του βάρους.
3. στην υγεία, στην κατεύθυνση της πρόληψης νοσημάτων, με στόχο τη σωστή θρέψη και ως εκ τούτου την ευζωία και μακροζωία.
4. στην ανακούφιση των συμπτωμάτων που βιώνει η γυναίκα.

ΟΡΜΟΝΕΣ & ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

Καθώς ο γυναικείος οργανισμός ωριμάζει, παράγει λιγότερα οιστρογόνα και προγεστερόνη, με αποτέλεσμα διαταραχές του κύκλου (αφύσικα αυξημένη ή μειωμένη ροή, μεγαλύτερη χρονική διάρκεια αναμεταξύ περιόδων) που σηματοδοτούν και τη κλιμακωτή μετάβαση από την αναπαραγωγική ηλικία στην εμμηνόπαυση, η οποία λέγεται κλιμακτήριος και διαρκεί για 4-8 χρόνια. Η αμηνόρροια επί ένα έτος σηματοδοτεί την έναρξη της εμμηνόπαυσης.

Παρότι ποικίλλουν από άτομο σε άτομο, με ορισμένες γυναίκες να τα βιώνουν στον ελάχιστο βαθμό, τα τυπικά συμπτώματα που συνήθως ξεκινούν προ-εμμηνοπαυσιακά και επιδρούν σημαντικά στην ποιότητα ζωής των γυναικών είναι τα εξής:

• εξάψεις και εφίδρωση ιδίως τις βραδινές ώρες, ευαισθησία στο στήθος.
• δυσκολία στον ύπνο, αϋπνία.
• πρόσληψη βάρους, ιδίως στην περιοχή της κοιλιάς, λόγω μείωσης του μεταβολικού ρυθμού.
• άγχος, αφηρημάδα.
• αλλαγές στην ψυχική διάθεση: νευρικότητα, απότομες μεταβολές διάθεσης, κατάθλιψη.
• μείωση ερωτικής επιθυμίας.

ΥΠΝΟΣ

Σε σύγκριση με τους άντρες, οι γυναίκες είναι κατά 16-47% πιο επιρρεπείς να εμφανίσουν διαταραχές στον ύπνο στην κλιμακτήριο, και κατά 35-60% στην εμμηνόπαυση. Ο διαταραγμένος ύπνος επιδρά άμεσα και αρνητικά στον μεταβολισμό της εμμηνοπαυσιακής γυναίκας, αλλά και στην ενεργητικότητα και παραγωγικότητα της, στην όρεξη και τις διατροφικές της συνήθειες, στην ψυχολογία και τις διακυμάνσεις διάθεσης που βιώνει την περίοδο αυτή, συνεπώς συστήνονται τουλάχιστον 7 ώρες ποιοτικού νυχτερινού ύπνου από νωρίς το βράδυ, για ουσιαστική ξεκούραση, καλή υγεία και ευζωία.

ΔΙΑΤΡΟΦΗ

Η Μεσογειακή διατροφή βοηθάει αποδεδειγμένα στην απώλεια λίπους και στη διατήρηση της μυϊκής μάζας κατά την εμμηνόπαυση, συμβάλλοντας παράλληλα στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων:

• Στοχεύστε σε γεύματα γύρω από τραπέζι και σνακ ανά 3-4 ώρες, για εύρυθμο μεταβολισμό και καλύτερο γλυκαιμικό έλεγχο.
• Καταναλώστε τουλάχιστον 5 μερίδες φρούτων και λαχανικών ημερησίως, που περιέχουν βιταμίνες και ιχνοστοιχεία, ορισμένα εκ των οποίων με αντιοξειδωτική δράση. Συνοδεύστε το κρέας ή το ψάρι με σαλάτα, προσθέστε ποικιλία λαχανικών στα μαγειρευτά φαγητά και στις σούπες, φρούτα στο γιαούρτι, στα δημητριακά και σε smoothies, ή απολαύστε τα ως έχουν μαζί με μια μπάρα δημητριακών ή με μια χούφτα ξηρούς καρπούς.
• Εντάξτε τις φυτικές ίνες στα καθημερινά σας γεύματα και σνακ, μέσα από προϊόντα ολικής αλέσεως, όσπρια και λαδερά φαγητά, λαχανικά και φρούτα, με τη φλούδα όπου αυτή τρώγεται.
• Φροντίστε να κυριαρχούν τα μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά στο πιάτο σας, έναντι των κορεσμένων ζωικών λιπών. Προτιμήστε κυρίως ψάρια και θαλασσινά, αβοκάντο, ελαιόλαδο, ξηρούς καρπούς και σπόρους, ταχίνι, φυστικοβούτυρο.
• Για καλή υγεία των οστών και πρόληψη της οστεοπόρωσης, επιλέξτε τροφές πλούσιες σε ασβέστιο (γάλα, γιαούρτι, τυρί) και βιταμίνη D (λιπαρά ψάρια π.χ. σαρδέλα, σολομός, συν 15λεπτη απευθείας έκθεση στον ήλιο τις σωστές ώρες).
• Επιδιώξτε καλή ενυδάτωση εκ των έσω, πίνοντας τουλάχιστον 2 λίτρα νερό την ημέρα.
• Αποφύγετε την καφεΐνη σε ποσότητα ή τις απογευματινές ώρες, προκειμένου να βελτιώσετε τη διάρκεια και την ποιότητα του ύπνου.
• Για τις εξάψεις προτιμήστε δροσερά ροφήματα, περιορισμό καρυκευμάτων, αλκοόλ ή καπνίσματος, ανάλαφρα ρούχα και δροσερό περιβάλλον.

 

ΑΣΚΗΣΗ

Η υιοθέτηση ενός φυσικά δραστήριου τρόπου ζωής κατά την κλιμακτήριο και στην εμμηνόπαυση προσφέρει πολλαπλά οφέλη:

• Αποφυγή πρόσληψης βάρους.
• Καλύτερος γλυκαιμικός έλεγχος και αύξηση της ινσουλινοευαισθησίας, μείωση της LDL χοληστερόλης και της αρτηριακής πίεσης, συνεπώς αποτρεπτική και προστατευτική επίδραση στην εξέλιξη εμφάνισης χρόνιων ασθενειών (διαβήτης τύπου ΙΙ, καρδιαγγειακά νοσήματα).
• Βελτίωση της ψυχολογίας, μέσω της παραγωγής ενδορφινών που μετριάζουν την ένταση των ψυχολογικών διακυμάνσεων.
• Σημαντικά μειωμένη συχνότητα εξάψεων, νυχτερινής εφίδρωσης, ευερεθιστότητας και κατάθλιψης.
• Ενίσχυση οστικής πυκνότητας και άρα πρόληψη οστεοπόρωσης, μέσα από ασκήσεις αντιστάσεων, είτε με μηχανήματα είτε με ελεύθερα βάρη, ή ακόμη και με τη χρήση του σωματικού βάρους ως αντίσταση (βαθιά καθίσματα, προβολές, κοιλιακοί, κάμψεις κ.α.).

Οι συστάσεις αναφέρουν:

• Μέτρια αερόβια άσκηση με μεταφορά του βάρους ή με ασκήσεις που περιλαμβάνουν πρόσκρουση των κάτω άκρων (περπάτημα, τρέξιμο, χορός κ.α.) για τουλάχιστον 150 λεπτά την εβδομάδα, κατά προτίμηση κατανεμημένα σε 5-7 ημέρες.
• Ένταξη προπόνησης αντιστάσεων όπως όσες αναφέρθηκαν άνωθεν, 2-3 ημέρες την εβδομάδα, κατά προτίμηση μη διαδοχικές.
• Καθημερινές ασκήσεις ισορροπίας και ευλυγισίας, με τη διάταση να γίνεται μέχρι σημείου ανελαστικότητας ή ήπιου πόνου για τους μυς όλων των κύριων αρθρώσεων.

Πηγές:

• Academy of Nutrition & Dietetics – Healthy eating during menopause: https://www.eatright.org/health/wellness/healthy-aging/healthy-eating-during-menopause
• Bushman Barbara (2013) Menopause and Exercise.  ACSM’s Health & Fitness Journal Volume 17 – Issue 3 – p 4-7. Doi: 10.1249/FIT.0b013e31828cb232
• Gava et al. (2019) Cognition, mood and sleep in menopausal transition: the role of menopause hormone therapy. Medicina (Kaunas), 55 (10): 668. Doi: 10.3390/medicina55100668
• Kravitz et al. (2018) Sleep, health, and metabolism in midlife women and menopause: food for thought. Obstet Gynecol Clin North Am., 45 (4): 679-694. Doi: 10.1016/j.ogc.2018.07.008
• Lombardo et al. (2020) Losing weight after menopause with minimal aerobic training and Mediterranean diet. Nutrients, 12 (8); 2471. Doi: 10.3390/nu12082471
• Mayo Clinic – Menopause: https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/menopause/symptoms-causes/syc-20353397
• Merck Manual of Medicine – Menopause: https://www.merckmanuals.com/professional/gynecology-and-obstetrics/menopause/menopause
• NHS – Menopause: https://www.nhs.uk/conditions/menopause/
• Tandon et al. (2022) Menopause and Sleep Disorders. J Midlife Health, 13 (1); 26-33. Doi: 10.4103/jmh.jmh_18_22

Κεντρικό Συμβούλιο Υγείας. Πρωτόκολλα θεραπευτικής άσκησης στην οστεοπόρωση. 2018.

Η υπογονιμότητα είναι η δυσκολία σύλληψης με φυσικό τρόπο και επειδή δεν πρόκειται για νόσημα, οι εκδηλώσεις της μπορεί να ποικίλλουν από γυναίκα σε γυναίκα και από άνδρα σε άνδρα. Ωστόσο, υπάρχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά που παραπέμπουν σε πρόβλημα γονιμότητας και δεν πρέπει να τα αγνοούμε», επισημαίνει ο δρ Ιωάννης Π. Βασιλόπουλος, Μαιευτήρας – Ιατρός Αναπαραγωγής και Διευθύνων Σύμβουλος του Δ. Σ. της Institute of Life.

Η ύπαρξη αυτών των συμπτωμάτων δεν συνεπάγεται οπωσδήποτε την αδυναμία απόκτησης παιδιού συνεχίζει ο κ. Βασιλόπουλος και παραθέτει τα πιο συχνά προειδοποιητικά σημάδια υπογονιμότητας.

Στις γυναίκες

Αλλαγές στον κύκλο: Απουσία περιόδου, ακανόνιστες περίοδοι και έντονη αιμορραγία, είναι καταστάσεις που βιώνουν πολλές γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Σε αυτές τις περιπτώσεις, καλό θα είναι να παρακολουθείτε και να καταγράφετε τον εμμηνορροϊκό κύκλο και να συζητήσετε μαζί με το γιατρό σας τους τρόπους αντιμετώπισης. Όσο πιο πλήρης είναι η καταγραφή του ιστορικού, τόσο καλύτερη η καθοδήγηση από τον γιατρό.

Επώδυνη περίοδος: Οι έντονοι πόνοι στην περιοχή της κοιλιάς -κατά τη διάρκεια της περιόδου- σε σημείο που να προκαλούν ναυτία και τάση για έμετο, θα πρέπει να διερευνηθούν αν μάλιστα συνυπάρχουν και άλλες ενοχλήσεις, όπως πόνος κατά τη διάρκεια της διείσδυσης στην ερωτική επαφή, αιματουρία, αίμα στα κόπρανα ή άλλα προβλήματα του κύκλου.

Επιστροφή της ακμής: Το γνωστό πρόβλημα που θεωρείται απόλυτα φυσιολογικό την περίοδο της μετάβασης από την παιδική στην εφηβική ηλικία, όταν εμφανίζεται στην ενήλικη ζωή, είναι ένα σημάδι ότι κάτι συμβαίνει με τις ορμόνες. Η ακμή άλλωστε είναι ένα από τα συμπτώματα του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών, το οποίο ευθύνεται πολλές φορές για τη γυναικεία υπογονιμότητα.

Τριχοφυΐα ή τριχόπτωση: Άλλο ένα σημάδι του Συνδρόμου Πολυκυστικών Ωοθηκών, καθώς οι γυναίκες που αντιμετωπίζουν αυτή την κατάσταση, έχουν συνήθως αυξημένες ανδρικές ορμόνες. Αποτέλεσμα αυτής της δυσλειτουργίας των ορμονών είναι η εμφάνιση τριχών στο πρόσωπο, το στήθος, τα χέρια και την πλάτη. Επίσης, η απώλεια μαλλιών πέρα από το φυσιολογικό ή η αραίωση των μαλλιών, μπορεί να συνδέονται με αναιμία, διαταραχές του θυρεοειδούς, αυτοάνοσα νοσήματα, κ.λπ. καταστάσεις δηλαδή που εμπλέκονται στην υπογονιμότητα.

Αύξηση βάρους: Σε περίπτωση ξαφνικής αύξησης του βάρους χωρίς να υπάρχει αντίστοιχη αύξηση των ημερήσιων θερμίδων στη διατροφή, θα πρέπει να διερευνηθεί αν και σε αυτή την περίπτωση ευθύνεται το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών. Ανεξάρτητα από την αιτία αύξησης του βάρους, θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το υπερβολικό βάρος, όπως και το βάρος κάτω από τα όρια του φυσιολογικού, επιδρούν στην αναπαραγωγική ικανότητα.

Στους άνδρες

Προβλήματα στύσης: Η στυτική δυσλειτουργία κρύβεται πίσω από το 25% των υπογόνιμων ζευγαριών. Τα προβλήματα στη στύση συνδέονται με πολλούς παράγοντες όπως ορμονική δυσλειτουργία, τραυματισμοί, φάρμακα, κατάθλιψη ή άγχος.

Πόνος ή πρήξιμο στους όρχεις: Ξαφνικές αλλαγές στους όρχεις από μολύνσεις ή λόγω κήλης, επιδρούν παροδικά στο σπέρμα και η ιατρική βοήθεια σε αυτές τις περιπτώσεις είναι αναγκαία.

Σεξουαλική διάθεση: Αν ένας άνδρας διαπιστώσει ξαφνικές αλλαγές στην ερωτική του επιθυμία, αυτό είναι ένα σημάδι ορμονικού προβλήματος, το οποίο συνήθως σχετίζεται με τον υποθάλαμο ή τους αδένες της υπόφυσης. Το ίδιο σύμπτωμα παρουσιάζεται και στους άνδρες που κάνουν κατάχρηση αναβολικών στεροειδών φαρμάκων.

Κοινά σημάδια σε γυναίκες και άνδρες

Υπάρχουν επίσης κάποια σημάδια που είναι κοινά σε άνδρες και γυναίκες και αυτά σχετίζονται με παλαιότερα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα που έχουν αφήσει τα ίχνη τους, με ανθυγιεινές συνήθειες (κάπνισμα, υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ) ή με έκθεση σε τοξικές ουσίες.

Όλα αυτά τα προβλήματα είναι υπαρκτά και πολλά ζευγάρια είναι πιθανόν να μην γνωρίζουν ότι αντιμετωπίζουν μία κατάσταση που υπονομεύει την προσπάθεια δημιουργίας οικογένειας.

Ωστόσο, «αν συνδυάσουμε αυτά τα προβλήματα και το γεγονός ότι το ποσοστό φυσικής σύλληψης κάθε μήνα μπορεί να φτάνει το 25% σε απολύτως υγιή ζευγάρια, διαπιστώνουμε ότι οι πιθανότητες εγκυμοσύνης μειώνονται σημαντικά για ένα ζευγάρι, πριν καν ξεκινήσουν οι προσπάθειες απόκτησης παιδιού», καταλήγει ο κ. Βασιλόπουλος.

Επικίνδυνη κρίνεται από τους ειδικούς η κατανάλωση αλκοόλ το καλοκαίρι, αφού μπορεί να γίνει αιτία εμφάνισης δερματικών νόσων και επιδείνωσης των υφιστάμενων.

Η δροσιστική μπίρα και το απολαυστικό κοκτέιλ ειδικά κάτω από τον ήλιο μπορεί να βλάψουν το δέρμα. Πέρα από την αφυδάτωση που προκαλεί το αλκοόλ ευθύνεται για ταχύτερη πρόκληση ηλιακών εγκαυμάτων, αυξάνοντας τον κίνδυνο εμφάνισης απειλητικών για τη ζωή καρκίνων του δέρματος, όπως το μελάνωμα.

Είναι γνωστό ότι η υπεριώδης ακτινοβολία διαταράσσει την ομοιόσταση του δέρματος με πολλαπλούς μηχανισμούς. Οι επιπτώσεις δεν περιορίζονται απλώς σε ένα κοκκίνισμα του δέρματος, αλλά σε αυτές περιλαμβάνονται και τα ηλιακά εγκαύματα, η μείωση των αντιοξειδωτικών, η βλάβη του DNA και η εξασθένιση της ικανότητας του δέρματος να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις επιθέσεις που δέχεται.

Οι επιπτώσεις είναι ακόμα χειρότερες όταν πίνουμε αλκοόλ ενόσω εκτιθέμεθα στον ήλιο. Μελέτες δείχνουν ότι η επίδρασή του είναι επιβλαβής και δοσοεξαρτώμενη, γεγονός που καθιστά τη σοβαρότητα των ηλιακών εγκαυμάτων ακόμη πιο επικίνδυνη από εκείνη που προκύπτει όταν απέχουμε από το αλκοόλ», προειδοποιεί ο  Δερματολόγος – Αφροδισιολόγος δρ Χρήστος Στάμου.

Το αλκοόλ είναι μια τοξίνη σχεδόν χωρίς καμία θρεπτική αξία που προκαλεί πολλά προβλήματα στον οργανισμό. Επιδεινώνει τη λειτουργία του ήπατος, έχει αρνητική επίπτωση στο ανοσοποιητικό, προκαλεί ορμονικές διαταραχές, κυτταρικές βλάβες και προβλήματα ινσουλίνης, τα οποία επηρεάζουν την ποιότητα, την εμφάνιση και τη γήρανση του δέρματος.

Είναι, επίσης, διουρητικό και μπορεί να οδηγήσει σε αφυδάτωση, έχοντας επιπτώσεις στα κύτταρα του δέρματος, το οποίο γίνεται ξηρό, θαμπό και εμφανίζει λεπτές γραμμές και ρυτίδες.

Αρκετά από τα ποτά που πίνουμε το καλοκαίρι έχουν συχνά και υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη. Το κρασί, τη μπίρα και τα κοκτέιλ ο οργανισμός τα επεξεργάζεται όπως και την απλή ζάχαρη, αφού όλα την περιέχουν σε διαφορετικές ποσότητες. Η ζάχαρη προάγει τη φλεγμονή (αυξάνοντας την έκκριση ινσουλίνης, η οποία έχει αρνητική επίδραση στην ανισορροπία των ορμονών οδηγώντας σε δερματικά προβλήματα), καταστρέφει τις ίνες κολλαγόνου και ελαστίνης και αδρανοποιεί τα φυσικά αντιοξειδωτικά του δέρματος.

Επιπλέον, το αλκοόλ διαταράσσει το μικροβίωμα του εντέρου, το οποίο φυσιολογικά συμβάλλει στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος και στην αντιμετώπιση φλεγμονωδών δερματικών παθήσεων όπως το έκζεμα.

Φυσικά, το αλκοόλ δεν χρειάζεται να συνδυαστεί με τον ήλιο για να προκαλέσει προβλήματα στο δέρμα, ιδιαίτερα στα άτομα που κάνουν κατάχρηση. Τα ποσοστά αποδεικνύουν την έκταση του προβλήματος: έως και το 43% των ανδρών και το 33% των γυναικών εμφανίζουν δερματικές εκδηλώσεις όταν πίνουν περισσότερο από τις συστάσεις των ειδικών.

 

Ενδεικτικά, η κατάχρηση αλκοόλ προκαλεί:

• Τελαγγειεκτασίες – Τα αραχνοειδή αγγειώματα είναι οι πιο συχνές τελαγγειεκτασίες που παρατηρούνται σε συνδυασμό με ηπατική νόσο.
• Ερύθημα – Το κοκκίνισμα, ιδιαίτερα οξύ, εμφανίζεται παροδικά ως διάχυτο ερύθημα στο πρόσωπο, το λαιμό και το άνω τμήμα των χεριών των ατόμων που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ.
• Κνησμό – Ο κνησμός είναι αποτέλεσμα της ύπαρξης ηπατοχολικής νόσου που αποδίδεται στο αλκοόλ και μπορεί να εμφανιστεί σε όλο το σώμα ή να είναι εντοπισμένος στις παλάμες και τα πέλματα.
• Υπερμελάγχρωση – Το αλκοόλ μπορεί να προκαλέσει μελαγχρωματικές αλλοιώσεις στο εκτιθέμενο στον ήλιο δέρμα λόγω της υπερβολικής παραγωγής μελανίνης, οι οποίες ωστόσο είναι αναστρέψιμες.
• Κνίδωση – Κνίδωση λόγω πόσης αλκοόλ έχει αναφερθεί σε πολλές περιπτώσεις. Εντός 10 λεπτών μπορεί να αναπτυχθούν ερυθηματώδεις οιδηματώδεις πλάκες στο άνω μέρος του κορμού και στα άκρα. Είναι επίσης πιθανό να εμφανιστούν κνησμός και αναφυλαξία.
• Αλλαγές στα μαλλιά – Η χρόνια κατάχρηση αλκοόλ προκαλεί τριχόπτωση και αραίωση των μαλλιών μέσω τόσο της διατροφικής ανεπάρκειας όσο και των ορμονικών ανισορροπιών.
• Δερματικές λοιμώξεις – Το αλκοόλ μεταβάλλει τις τοπικές άμυνες του δέρματος. Έχει παρατηρηθεί ότι όσοι κάνουν κατάχρηση αλκοόλ εμφανίζουν συχνότερα και μεγαλύτερης σοβαρότητας δερματικές λοιμώξεις, ιδίως από Staphylococcus aureus.
• Ψωρίαση – Η κατάχρηση αλκοόλ έχει ενοχοποιηθεί για την ανάπτυξη και την επιδείνωση της ψωρίασης και τα στοιχεία που το επιβεβαιώνουν όλο και πληθαίνουν. Το αλκοόλ μπορεί επίσης να έχει κακή επίδραση στην επιτυχή θεραπεία της ψωρίασης, ενδεχομένως μέσω της μείωσης της αποτελεσματικότητας των αντιψωριασικών θεραπειών ή της μειωμένης θεραπευτικής συμμόρφωσης.
• Σμηγματορροϊκή δερματίτιδα – Τα στοιχεία δείχνουν ότι η σμηγματορροϊκή δερματίτιδα εμφανίζεται δύο φορές συχνότερα σε άτομα που κάνουν κατάχρηση αλκοόλ, σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό. Οι ασθενείς με ελλείψεις θρεπτικών συστατικών ή προχωρημένη ηπατική νόσο προσβάλλονται περισσότερο.
• Ροδόχρου ακμή – Η κατανάλωση αλκοόλ αποτελεί σημαντικό παράγοντα επιδείνωσης αλλά και ανάπτυξης ροδόχρου ακμής. Η αυξημένη σοβαρότητα της νόσου έχει συνδεθεί με την κατανάλωση πολλών αλκοολούχων ποτών σε σύντομο χρονικό διάστημα. Έχει βρεθεί ότι η κατανάλωση αλκοόλ από 1 έως 4 γραμμάρια την ημέρα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο εμφάνισης της νόσου στις γυναίκες.
• Καρκίνο του δέρματος – Η κατανάλωση αλκοόλ αυξάνει τις πιθανότητες καρκίνου. Μεταξύ των καρκίνων που προκαλεί περιλαμβάνεται και εκείνος του δέρματος. Μια μελέτη ανέφερε ότι η κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να μειώσει άμεσα την  ικανότητα του δέρματος να εξουδετερώνει τη βλάβη από τις ελεύθερες ρίζες που προκαλούνται από την υπεριώδη ακτινοβολία. Η ίδια μελέτη ανέφερε επίσης ότι τα άτομα έχουν αυξημένο κίνδυνο ηλιακών εγκαυμάτων.

Η κατανάλωση αλκοόλ κάτω από τον ήλιο απορρυθμίζει το ανοσοποιητικό σύστημα, προκαλεί περισσότερες βλάβες σε κυτταρικό επίπεδο και αυξάνει τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος. Και δυστυχώς δεν χρειάζονται πολλά ποτά για να προκύψουν αυτές οι αρνητικές συνέπειες.

Οποιαδήποτε αλλαγή εμφανιστεί στο δέρμα, θα πρέπει να ελέγχεται από έμπειρο δερματολόγο, αφού η έγκαιρη διάγνωση και παρέμβαση αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχούς θεραπείας», καταλήγει ο δρ Στάμου.

 

Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, επιστήμονες σε όλο τον κόσμο έχουν διερευνήσει πώς η υπεριώδης ακτινοβολία (UVR) επηρεάζει το ανοσοποιητικό σύστημα.

Αλλά σήμερα αυξάνονται τα στοιχεία υπέρ της πολλαπλής ανοσοενεργοποίησης και συστηματικής αντίδρασης του οργανισμού (Nat Rev Immunol. 2019 Nov).

Ένα από τα πιο σημαντικά ευρήματα, είναι η επαγόμενη από την υπεριώδη ακτινοβολία ανοσοκαταστολή, μια ελαττωματική ανοσοαπόκριση που προκαλείται από την υπεριώδη ακτινοβολία που επηρεάζει πρώτα το δέρμα και μετά ολόκληρο το σώμα.

Η υπεριώδης ακτινοβολία οδηγεί σε μια σύνθετη αλληλουχία γεγονότων στο δέρμα που δημιουργεί ποικίλες φλεγμονώδεις αλλαγές ανάλογα με τον στόχο.

Αυτές οι ανοσολογικές διεργασίες εκδηλώνονται ως: υπεραιμία, υπεραλγησία και φλεγμονή, τα οποία μπορεί να προκύψουν από την έκθεση σε διαφορετικά μήκη κύματος UV», αναφέρει η κ. Ελένη Κομνηνού, Ρευματολόγος Διευθύντρια Κλινικής Αυτοάνοσων Ρευματικών Παθήσεων στο Μetropolitan General.

Η υπεριώδης ακτινοβολία καταστέλλει το ανοσοποιητικό σύστημα με πολλούς τρόπους:

• Αναστέλλει την παρουσίαση αντιγόνου
• Διεγείρει την απελευθέρωση ανοσοκατασταλτικών κυτοκινών
• Διεγείρει τη δημιουργία T-λεμφοκυττάρων του ρυθμιστικού υποτύπου (T- reg).
• Το μεγαλύτερο μέρος της προσοχής στρέφεται προς τα ρυθμιστικά Τ-λεμφοκύτταρα που είναι υπεύθυνα για την τοπική και συστηματική ανοσοκατασταλτική απόκριση υπό την επίδραση του ηλιακού φωτός.
• Ο ρόλος των ρυθμιστικών Τ-κυττάρων σε αυτοάνοσα νοσήματα έχει μελετηθεί καλά σε ασθενείς με Συστηματικό Ερυθηματώδη Λύκο (ΣΕΛ).
• Ο κύριος μοριακός στόχος για την επαγόμενη από την υπεριώδη ακτινοβολία ανοσοκαταστολή είναι η βλάβη του DNA που προκαλείται από την υπεριώδη ακτινοβολία.

Ποια υπεριώδης ακτινοβολία μπορεί να αποδυναμώσει το ανοσοποιητικό σύστημα;

Γενικά, τα μεγαλύτερα μήκη κύματος, όπως η UVA, η οποία έχει αποδειχθεί ότι έχει θεραπευτική δυνατότητα σε ασθενείς με ΣΕΛ, διεισδύουν πιο βαθιά στο δέρμα, φτάνοντας στο χόριο, ενώ η UVB απορροφάται σχεδόν εξ ολοκλήρου από τα κερατινοκύτταρα της επιδερμίδας. Η UVC σπάνια φτάνει στο δέρμα καθώς απορροφάται κυρίως από το ατμοσφαιρικό όζον.

Αυτοάνοσα και υπεριώδης ακτινοβολία

Ειδικότερα, όσον αφορά στα αυτοάνοσα νοσήματα, τα οποία εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από περιβαλλοντικούς παράγοντες, η ευαισθησία στην υπεριώδη ακτινοβολία (φωτοευαισθησία) είναι ένα κοινό χαρακτηριστικό πολλών από αυτά, συμπεριλαμβανομένου του συστηματικού και δερματικού ερυθηματώδους λύκου (SLE και CLE, αντίστοιχα), της δερματομυοσίτιδας και περιστασιακά του συνδρόμου Sjögren.

Η αναφερόμενη συχνότητα φωτοευαισθησίας φτάνει έως και 93% σε ασθενείς με λύκο, ανάλογα με την υποκείμενη παθολογία της νόσου, προτείνεται να είναι περίπου 50% στη δερματομυοσίτιδα και είναι ελάχιστα τεκμηριωμένη, αλλά αναφέρεται στο σύνδρομο Sjögren.

«Οι ασθενείς με αυτά τα νοσήματα μπορεί να εκδηλώσουν ποικίλες δερματικές αντιδράσεις, όπως ερύθημα, φλεγμονώδεις βλάβες έως μέτριες εκθέσεις και σοβαρή φλεγμονή του δέρματος και εξάρσεις συστηματικής νόσου (ειδικά στον ΣΕΛ) σε μεγαλύτερες εκθέσεις.

Επιστημονικά δεδομένα και δεδομένα αναφοράς περιστατικών υποστηρίζουν μια σχέση μεταξύ της έκθεσης σε UVB και της πρόκλησης εξάρσεων συστηματικής νόσου σε ασθενείς με αυτοάνοσα νοσήματα.

Η επιδημιολογική έρευνα δείχνει μια αναλογική αλληλεξάρτηση γεωγραφικού πλάτους και επικράτηση αυτοάνοσων ασθενειών όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας (MS), ο ινσουλινοεξαρτώμενος σακχαρώδης διαβήτης (IDDM) και η ρευματοειδής αρθρίτιδα (RA). Σε αυτή τη βάση εδραιώνεται μια υπόθεση ότι η υπεριώδης ακτινοβολία είναι ένας παράγοντας κινδύνου για ΣΔ», επισημαίνει η ειδικός.

Μια κροατική επιδημιολογική μελέτη για τη συστημική σκλήρυνση (SSc) έδωσε αποτελέσματα σύμφωνα με την υπόθεση ότι υπάρχει υψηλότερος επιπολασμός της SSc στις μεσογειακές περιοχές της Κροατίας.

Τέτοιες ανακαλύψεις ενθάρρυναν περαιτέρω μελέτες που διαπίστωσαν ότι όχι μόνο τα ρυθμιστικά Τ-κύτταρα είναι υπεύθυνα για μια συστηματική ανοσοτροποποιητική απόκριση, αλλά ότι εμπλέκεται ένα πολύπλοκο διαδραστικό δίκτυο ανοσοκυττάρων και μεσολαβητών όπως κυτοκίνες, νευροπεπτίδια κ.ά.

Συμπερασματικά

«Τα σημερινά ευρήματα απαιτούν συνεχή έρευνα σχετικά με τη σημασία της UVR στον επιπολασμό αυτοάνοσων νοσημάτων και στην ανοσοπαθοφυσιολογία.

Τέλος, είναι απαραίτητο να γίνει διάκριση εάν η υπεριώδης ακτινοβολία είναι προστατευτικός παράγοντας για ορισμένα αυτοάνοσα νοσήματα ή παράγοντας κινδύνου για την επαγωγή τους», καταλήγει η κ. Κομνηνού.