Κατηγορία: ΤΟ ΕΥ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ ΜΑΣ

Ένα σύγχρονο βιβλίο γραμμένο με αμεσότητα και κατανόηση, από την ψυχολόγο και παιδοψυχολόγο Σοφία Ανδρεοπούλου. Πρόκειται για έναν χρήσιμο οδηγό επιβίωσης για γονείς με παιδιά στην εφηβεία, ο οποίος θα συμβάλει στην ευρύτερη κατανόηση αυτής της περιόδου της ζωής των παιδιών, αλλά και στο πώς οι γονείς μπορούν να τη διαχειριστούν καλύτερα.

Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μεγάλη αύξηση στους αυτοτραυματισμούς, στις αγχώδεις και διατροφικές διαταραχές, σύγχυση σε θέματα ταυτότητας φύλου και σεξουαλικού προσανατολισμού, ενώ όλο και περισσότεροι έφηβοι αντιμετωπίζουν κατάθλιψη. Ακριβώς για αυτό, η καλή σχέση ανάμεσα στους γονείς και στα παιδιά στη συγκεκριμένη περίοδο της ζωής τους είναι κομβική και οι ενήλικες είναι σημαντικό να αναγνωρίσουν την επίδραση που ασκούν στους εφήβους.

Με το βλέμμα στραμμένο στην ελληνική πραγματικότητα του σήμερα, η Σοφία Ανδρεοπούλου καταθέτει ένα εύληπτο βιβλίο που θα βοηθήσει τους γονείς να χτίσουν υγιείς σχέσεις με τα έφηβα παιδιά τους. Εστιάζει σε ζητήματα που έχουν αναδυθεί τα τελευταία χρόνια και, αντί να επικεντρώνεται μόνο στον ίδιο τον έφηβο, φέρνει στο προσκήνιο την τεράστια σημασία του να καλλιεργούν ενεργά οι γονείς μια καλή σχέση μαζί του και να λειτουργούν ως θετικά πρότυπα.

 

Διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο

Βία: 1.353 συλλήψεις ανηλίκων στην Ελλάδα μόνο τον Σεπτέμβριο του 2023.

Αυτοτραυματισμοί και κατάθλιψη.

Εξαρτήσεις από κινητό/διαδίκτυο και ουσίες.

Διαταραχές διατροφής.

Σύγχυση με ταυτότητα φύλου και σεξουαλικό προσανατολισμό.

Οι έφηβοί μας βουλιάζουν στη σύγχυση και στη βία.

Κι εμείς, οι γονείς τους, τι κάνουμε;

Τους γκρινιάζουμε, καβγαδίζουμε μαζί τους – και πνίγουμε κάθε ελπίδα τους μέσα στην τοξική αρνητικότητά μας!

Πρέπει να αλλάξουμε άμεσα στάση, πριν να είναι πολύ αργά.

Να ωριμάσουμε ως γονείς, να βελτιώσουμε τη σχέση μας μαζί τους – και να τους πείσουμε ότι αξίζει να ζουν!

Ελάτε να δούμε μαζί πώς θα στηρίξουμε τους εφήβους μας και πώς θα φτιάξουμε μια πιο ευτυχισμένη ζωή για όλη την οικογένεια!

Τίτλος	Εφηβεία: Η μεγάλη έκρηξη!
Συγγραφέας	Ανδρεοπούλου Σοφία
ISBN	978-618-220-613-3
Τιμή με ΦΠΑ (€)	17,70
Σελίδες	400
Κατηγορία	ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα

Γεια σας! Είμαι η Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc, και είμαι ψυχολόγος-παιδοψυχολόγος. Έχω εκπαιδευτεί στη συστημική οικογενειακή θεραπεία και έχω κάνει μεταπτυχιακό στην παιδοψυχολογία. Διατηρώ εδώ και πολλά χρόνια γραφείο στη Γλυφάδα Αττικής, όπου δουλεύω με εφήβους και ενήλικες που θέλουν να κάνουν καλύτερη τη ζωή τους. Έχω μεταφράσει πολλά βιβλία ψυχολογίας και έχω γράψει δύο βιβλία συμβουλευτικής για γονείς που έχουν εκδοθεί από τις εκδόσεις Διόπτρα και ένα μυθιστόρημα για παιδιά που έχει εκδοθεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Αγαπάω τον γιο μου, τον άντρα μου, την Ελλάδα, τα ταξίδια, τα παιχνίδια, τη ζωή! Περισσότερα για μένα και τις ιδέες μου μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα μου: sophiaandreopoulou.gr

Από τις εκδόσεις Διόπτρα κυκλοφορούν επίσης

Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc

Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος

www.sophiaandreopoulou.gr

Καθημερινά τα τελευταία χρόνια ακούμε για εκδηλώσεις βιας: μαθητές που δέρνονται στα σχολεία, συμμορίες ανηλίκων που ληστεύουν ή χτυπούν άλλους ανηλίκους, δολοφονίες (συχνότερα γυναικών). Η βια των ανηλίκων και η βια μέσα στην οικογένεια μοιάζουν να έχουν αυξηθεί κατακόρυφα.

Ακούμε όλες αυτές τις ειδήσεις από την ασφάλεια του καναπέ μας και κουνάμε το κεφάλι αποδοκιμαστικά. Προφανώς δεν μας αρέσει αυτή η βια, μας προβληματίζει, μας τρομάζει. Και σαν αντίδραση τι κάνουμε; Τα βάζουμε με τους «υπεύθυνους»: την πολιτεία, την αστυνομία, τους γονείς που δεν μαζεύουν τα παιδιά τους. Μήπως όμως θα ήταν χρησιμότερο να αναρωτηθούμε τι ρόλο έχουμε εμείς σε όλα αυτά; Μήπως όλα αυτά καθρεφτίζουν και κάτι δικό μας; Μήπως η βία δεν είναι μόνο «εκεί έξω» αλλά και «εδώ μέσα»; Μέσα στο δικό μας μυαλό και μέσα στο δικό μας σπίτι;

Θέτω αυτά τα ερωτήματα γιατί έχω παρατηρήσει ότι υπάρχει μεγάλος βαθμός βιας στην ελληνική οικογένεια και νομίζω πως είναι σημαντικό να το αναγνωρίσουμε για να μπορέσουμε να διαχειριστούμε καλύτερα την εκδήλωση βιας στην κοινωνία. Ναι, η οικογένεια, που υποτίθεται ότι αποτελεί ένα ασφαλές καταφύγιο, μια φωλιά για τα μέλη της, συχνά καταλήγει να είναι η μεγαλύτερη απειλή, ένα πραγματικό ναρκοπέδιο όπου γίνονται συχνά εκρήξεις και αναπαράγεται η βια.

Υπερβάλλω; Φοβάμαι πως όχι. Ενδεικτικά, το 2022 οι αρχές ασχολήθηκαν με 11.476 περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας, δηλαδή με 31 περιστατικά κατά μέσο όρο κάθε ημέρα, ενώ το 2023 με 10.730 περιστατικά. Και αυτά φυσικά είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου γιατί τα περισσότερα από τα περιστατικά βιας μέσα στην οικογένεια δεν καταγγέλονται ποτέ. Κι αυτό όχι μόνο επειδή το θύμα φοβάται να το καταγγείλει, αλλά ακόμα και επειδή η βια έχει γίνει τόσο συνηθισμένη ώστε το θύμα καταλήγει να την θεωρεί κανονικότητα.

Συνήθως όταν μιλάμε για ενδοοικογενειακή βια φανταζόμαστε έναν σκληρό, βάναυσο άντρα να χτυπάει τη γυναίκα του ή/και τα παιδιά του. Ωστόσο, η ενδοοικογενειακή βια είναι πολλά παραπάνω από αυτό. Και η αλήθεια είναι πως μέσα στην οικογένεια υπάρχει πολύ συχνή και διαρκής βια – απλώς έχει τόσες μορφές και είναι τόσο συνηθισμένη που τα μέλη καταλήγουν να μην την ορίζουν καν ως βια. Σταδιακά γίνεται μια συνηθισμένη και αποδεκτή συμπεριφορά του ενός προς τον άλλο.

Ας δούμε λοιπόν τι είναι βια. Βια είναι οποιαδήποτε συμπεριφορά ενός ατόμου που βλάπτει, τραυματίζει, ή πληγώνει ένα άλλο άτομο. Ορισμένοι θεωρητικοί θα πρόσθεταν στον ορισμό αυτό τη διάσταση της διαφοράς δύναμης: δηλαδή ότι η βια ασκείται από ένα άτομο που έχει περισσότερη δύναμη (είτε σωματική δύναμη, είτε οικονομική δύναμη, είτε εξουσία) πάνω σε ένα άτομο που έχει λιγότερη δύναμη. Αυτό προφανώς ισχύει εκ των πραγμάτων επειδή αν το ένα άτομο δεν έχει, έστω προσωρινά περισσότερη «δύναμη» δεν μπορεί να ασκήσει βια.

Ωστόσο, η βια δεν πρέπει να συνδέεται μόνο με τη σωματική βλάβη. Υπάρχουν πολλές μορφές βιας και δυστυχώς οι περισσότερες από αυτές εκδηλώνονται σπανιότερα ή συχνότερα μέσα στην οικογένεια: σωματική βια (ξύλο), συναισθηματική βια (εκβιασμοί/απειλές), λεκτική βια (βρισιές/προσβολές/φωνές), σεξουαλική βια (σεξουαλική κακοποίηση), οικονομική βια (απειλή οικονομικών συνεπειών), παραμέληση.

Επομένως, βια μέσα στην οικογένεια δεν είναι μόνο να χτυπούν οι γονείς τα παιδιά τους. Βια είναι επίσης να τους ουρλιάζουν, να τα μειώνουν, να τα βρίζουν. Βια είναι να τα απειλούν συνέχεια πως κάτι φοβερό θα συμβεί, πως θα φύγουν, πως θα χωρίσουν, πως θα πεθάνουν. Βια είναι να καυγαδίζουν οι γονείς μπροστά στα παιδιά τους για οποιαδήποτε ανοησία και να πετάνε πράγματα ο ένας στον άλλο. Βια είναι να δημιουργούν ενοχές στα παιδιά επειδή οι ίδιοι δεν μπορούν να λειτουργήσουν καλά , να τους κολλάνε ταμπέλες, να τα βαφτίζουν «δύσκολα» ή προβληματικά παιδιά επειδή οι ίδιοι είναι ανίκανοι ως γονείς. Βια είναι πολλά από τα πράγματα που κάνει στα παιδιά του ή μπροστά στα παιδιά του ο μέσος γονιός παρά τις αγαθές προθέσεις του και την αγάπη που έχει για εκείνα.

Σας θυμίζουν τίποτα όλα αυτά; Δεν ακούγονται γνώριμα; Μην μου πείτε ότι δεν τα έχετε ζήσει ή δεν τα έχετε κάνει ποτέ! «Εντάξει, τους βάζω καμιά φωνή» λένε συνήθως οι γονείς. «Σιγά το πράγμα. Εμένα με σάπιζαν στο ξύλο».

Ναι, παλιότερα η βια μέσα στην οικογένεια ήταν πιο ακραία – αλλά επίσης ήταν και πιο αποτελεσματική (παρότι καταδικαστέα κατά τη γνώμη μου) γιατί ήταν μια μέθοδος που χρησιμοποιούσαν οι μεγάλοι για την επιβολή της πειθαρχίας. Τα παιδιά ήξεραν πως αν έκαναν κάτι απαγορευμένο, θα υφίσταντο μια σωματική τιμωρία οπότε το απέφευγαν και τελείωνε εκεί.

Η βια σήμερα είναι αναποτελεσματική γιατί δεν είναι μια μέθοδος πειθαρχίας αλλά ένα ξέσπασμα: οι γονείς δεν αντιδρούν με βια γιατί θέλουν να πειθαρχήσουν ή να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους. Αντιδρούν με βια γιατί δεν μπορούν να κρατηθούν. Αυτό το βλέπουν τα παιδιά και αυτό μαθαίνουν, αυτό αντιγράφουν. Την σπασμωδική αντίδραση του γονιού που αντιδρά ανώριμα σαν παιδί. Θυμώνει, δεν μπορεί να κρατηθεί και κάνει ό,τι του έρθει εκείνη τη στιγμή για να εκτονωθεί.

Το παιδί που υφίσταται αυτή τη συμπεριφορά ή που βλέπει τους γονείς του να συμπεριφέρονται έτσι ο ένας στον άλλο αφενός δεν μαθαίνει πώς να έχει αυτοέλεγχο και αφετέρου μαθαίνει ότι αυτού του τύπου η βίαιη συμπεριφορά είναι φυσιολογική, είναι μια αποδεκτή αντίδραση. Είναι παράξενο ότι μετά θα αντιδράσει με αυτό τον τρόπο όταν το ίδιο φορτιστεί πολύ, με τους συμμαθητές, τους καθηγητές, τους αγνώστους στο δρόμο;

Πώς μπορούμε να μαλλώνουμε το παιδί μας όταν χτυπήσει ένα άλλο παιδί στο σχολείο τη στιγμή που την προηγούμενη μέρα εμείς πιθανότατα το βρίσαμε ή ακόμα και το χτυπήσαμε; Πώς μπορούμε να περιμένουμε ότι παιδιά και έφηβοι που βλέπουν βίαιες αντιδράσεις μέσα στην οικογένειά τους αλλά και στην κοινωνία θα μπορέσουν με έναν μαγικό τρόπο να αντιδράσουν διαφορετικά σε μια στιγμή φόρτισης; Όταν μέσα στην οικογένεια υπάρχει βια, η βια θα διαχυθεί και έξω. Και αυτηό συμβαίνει αυτή τη στιγμή.

Γι’ αυτό ίσως είναι η ώρα να αναγνωρίσουμε τη δική μας ευθύνη σε όλα αυτά. Και να βρούμε τρόπους να λειτουργούμε μέσα στην οικογένειά μας που να μην είναι βίαιοι. Να διδάξουμε στον εαυτό μας κάποιον αυτοέλεγχο και να προσπαθήσουμε να βρούμε λύσεις στα καθημερινά θέματα που μας φορτίζουν. Να βελτιώσουμε την επικοινωνία με τον/την σύντροφο μας. Να βρούμε καλύτερους τρόπους διαχείρισης και εκπαίδευσης τον παιδιών μας. Να εγκαταλείψουμε όλες αυτές τις βίαιες τακτικές.  Γιατί η βια γεννάει βια – και στο τέλος θα καταλήξουμε όλοι θύματά της!

 

Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc

Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος

www.sophiaandreopoulou.gr

Να λοιπόν που πέρασε άλλος ένας χρόνος! Οι γιορτές έφτασαν και πάλι και μαζί τους έφεραν όλα εκείνα που βιώνουμε κάθε χρόνο: προσμονή, ανυπομονησία, σχέδια, ελπίδες – αλλά συχνά επίσης εντάσεις, καυγάδες, μελαγχολία, μοναξιά. Είναι αλήθεια πως ειδικά οι γιορτές των Χριστουγέννων είναι πολύ φορτισμένες για όλους μας. Τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αναπαράγουν εικόνες ευτυχίας που σπάνια καταφέρνει κανείς να τις ζήσει πραγματικά. Έτσι πάντα έχουμε προσδοκίες αλλά τις περισσότερες φορές απογοητευόμαστε. Πάντα κάνουμε όνειρα αλλά τις περισσότερες φορές δεν πραγματοποιούνται.

Όμως φέτος μπορούμε να αλλάξουμε τα πράγματα. Φέτος μπορούμε να ζητήσουμε από τον Άγιο Βασίλη να μας κάνει το καλύτερο δώρο, το δώρο που αποτελεί το έδαφος για να φυτρώσει πάνω του οποιαδήποτε προσπάθεια για πρόδο, επιτυχία και ευτυχία. Ποιο είναι αυτό; Η εσωτερική γαλήνη.

Η γαλήνη μέσα μας είναι το αντίστοιχο της ειρήνης σε μια χώρα. Παρότι συχνά τη θεωρούμε δεδομένη, η ειρήνη καθόλου δεν είναι δεδομένη. Αντίθετα είναι πολύ εύθραυστη και είναι ό,τι πολυτιμότερο υπάρχει. Χωρίς ειρήνη, τίποτα άλλο δεν μπορεί να χτιστεί, τίποτε δεν μπορεί να λειτουργήσει. Αν δεν υπάρχει ειρήνη σε μια χώρα, δεν έχει νόημα να μιλάμε για οτιδήποτε άλλο. Σε μια χώρα που δεν έχει ειρήνη, τίποτα δεν λειτουργεί και για τίποτα δεν έχει νόημα να αγωνιστεί κανείς. Ούτε δημοκρατία, ούτε κοινωνική δικαιοσύνη, ούτε οικονομική ανάπτυξη δεν μπορεί να υπάρχει χωρίς ειρήνη. Η ειρήνη είναι το θεμέλιο για να χτιστεί πάνω του οτιδήποτε καλό θα μπορούσε να επιδιώξει μια χώρα.

Ακριβώς όπως μια χώρα πρέπει πρώτα να εξασφαλίσει την ειρήνη για να χτιστεί μετά οτιδήποτε άλλο, το ίδιο ισχύει και για έναν άνθρωπο: πρέπει πρώτα να κάνει ειρήνη με τον εαυτό του, να έχει εσωτερική γαλήνη για να έχει νόημα να προσπαθήσει οτιδήποτε άλλο.

Τι νόημα έχει να κυνηγάμε καριέρες, λεφτά, εμπειρίες, οικογένειες, πρόοδο, ανάπτυξη αν είμαστε σε πόλεμο με τον εαυτό μας; Τίποτα δεν θα μπορέσουμε να χτίσουμε και τίποτα να απολαύσουμε αν δεν τα πηγαίνουμε καλά με τον εαυτό μας. Η εσωτερική γαλήνη είναι το θεμέλιο που είναι απαραίτητο για να στηριχτεί πάνω του οποιαδήποτε άλλη προσπάθεια.

Δυστυχώς, παρότι ζούμε σε μια εποχή που βάζει σαν ιδανικό την επιδίωξη της ευτυχίας, πολλοί από εμάς δεν έχουμε καταφέρει να έχουμε γαλήνη μέσα μας – οπότε καμία επιδίωξη άλλη δεν μπορεί να έχει καλό αποτέλεσμα. Η διαρκής αύξηση των καταθλίψεων και των αυτοάνοσων νοσημάτων πιστοποιεί ακριβώς αυτό: πάρα πολλοί άνθρωποι είναι σε πόλεμο με τον εαυτό τους. Κατηγορούν τον εαυτό τους, θυμώνουν με τον εαυτό τους, ενοχοποιούν τον εαυτό τους. Δεν είναι ποτέ ευχαριστημένοι από όσα έχει καταφέρει ο εαυτός τους. Δεν αισθάνονται ποτέ «αρκετοί», ποτέ ικανοί, ποτέ ικανοποιημένοι με τον εαυτό τους.

Προφανώς, μεγάλο μέρος από τον πόλεμο που κάνουμε με τον εαυτό μας οφείλεται στην επίδραση των ΜΜΕ και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης που μας βομβαρδίζουν με συχνά επίπλαστες εικόνες επιτυχίας και ευτυχίας οι οποίες μας κάνουν να νιώθουμε «λίγοι» και «αποτυχημένοι». Η σύγκριση με τις πλαστές αυτές εικόνες μας καταρρακώνει και μας κάνει να θυμώνουμε με τον εαυτό μας γιατί εμείς δεν έχουμε πετύχει αυτά που κάποιοι άλλοι υποτίθεται πως έχουν πετύχει.

Και η σύγκριση αυτή είναι πολύ πιο έντονη στις γιορτές όπου όλα υποτίθεται πως πρέπει να είναι υπέροχα και λαμπερά. Θα ήταν αστείο αν δεν ήταν τραγικό: τα ίδια άτομα που ανεβάζουν φωτογραφίες όπου παριστάνουν ότι όλα είναι υπέροχα ταυτόχρονα μέσα τους νιώθουν άσχημα – και δεν σκέφτονται πως ίσως και όλοι οι άλλοι που ανεβάζουν τέτοιες φωτογραφίες νιώθουν επίσης λιγότερο ωραία απ’ όσο δείχνουν. Επηρεάζονται από τη σύγκριση και κάνουν πόλεμο με τον εαυτό τους.

Φέτος λοιπόν ας κάνουμε την μεγάλη ανατροπή. Ας χτίσουμε τη γαλήνη μέσα μας .

Τι σημαίνει γαλήνη; Σημαίνει: αποδέχομαι τον εαυτό μου και του φέρομαι με καλοσύνη. Δεν τον κατηγορώ, δεν τον μειώνω, δεν τον βρίζω. Τον εκτιμώ και των σέβομαι όπως είναι – με τα μειονεκτήματα και τα ατέλειές του.

• Βλέπω τα λάθη και τα μειονεκτήματά μου, και προσπαθώ να τα διορθώσω χωρίς να καταρρακώνομαι από αυτά.
• Αποδέχομαι κάποια σημεία μου που ίσως δεν μπορώ να διορθώσω αυτή τη στιγμή και συγχωρώ τον εαυτό μου για αυτά.
• Βλέπω τον εαυτό μου σαν τον καλύτερό μου φίλο που τον αγαπάω ακόμα κι αν αποτύχει σε κάτι, αν κάνει λάθος, αν δεν φερθεί καλά.
• Βλέπω τα θετικά και τα πλεονεκτήματά μου, επιβραβεύω τον εαυτό μου για αυτά και εστιάζω σε αυτά.

Ας ζητήσουμε λοιπόν από τον Άγιο Βασίλη να μας φέρει γαλήνη. Μόνο που πρέπει να θυμόμαστε ότι ο Άγιος Βασίλης είναι μέσα μας. Και το υπέροχο αυτό δώρο πρέπει να το κάνουμε εμείς στον εαυτό μας! Το δώρο αυτό δεν θέλει λεφτά- θέλει απόφαση και εσωτερική δουλειά. Ας το χαρίσουμε λοιπόν στον εαυτό μας – το αξίζουμε!

Καλές γιορτές και ένα φωτεινό, δημιουργικό 2024!

Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc

Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος

www.sophiaandreopoulou.gr

Όλο και περισσότεροι άνθρωποι νιώθουν την ανάγκη να παίρνουν καθημερινά κάποιο φάρμακο για την κατάθλιψη και το άγχος, ενώ άλλοι τόσοι καταφεύγουν σε φυτικά σκευάσματα και φυσικές θεραπείες για να διαχειριστούν τις ψυχικές δυσκολίες τους. Χιλιάδες ευρώ ξοδεύονται από ιδιώτες και από το κράτος για κάθε λογής θεραπείες. Ωστόσο, υπάρχει μια «θεραπεία» που είναι δωρεάν και διαθέσιμη σε όλους μας την οποία δυστυχώς συνήθως αγνοούμε: η επαφή με τη φύση.

Τις τελευταίες δεκαετίες είναι εκατοντάδες οι μελέτες διεθνώς που δείχνουν την τεράστια ευεργετική επίδραση που έχει πάνω μας η επαφή με τη φύση. Οι εικόνες, οι ήχοι, οι μυρωδιές της φύσης επηρεάζουν άμεσα το νευρικό μας σύστημα, απενεργοποιούν το συμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο είναι υπεύθυνο για το μηχανισμό πάλης ή φυγής, και ενεργοποιούν το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, το οποίο είναι υπεύθυνο για την ηρεμία και την χαλάρωση. Το αποτέλεσμα είναι να νιώθουμε λιγότερο άγχος, λιγότερη κατάθλιψη, περισσότερη ευεξία.

Μέρος της επαφής με τη φύση είναι και η έκθεση στον ήλιο, καθώς το φως του ήλιου βοηθά στη σύνθεση της βιταμίνης D. Βασικά, είναι ο καλύτερος τρόπος για να συνθέσουμε βιταμίνη D, πέρα από τη διατροφή. Η έλλειψη βιταμίνης D έχει συνδεθεί με την κατάθλιψη και μπορεί να προκαλεί κόπωση, οστεοπόρωση και μυοσκελετικά προβλήματα. Αντίθετα, η επάρκεια σε βιταμίνη D μας γεμίζει ενεργητικότητα και καλή διάθεση.

Γιατί όμως έχει τέτοια επίδραση πάνω μας η φύση; Ο βασικότερος λόγος πιθανώς είναι ότι επί χιλιάδες χρόνια ο άνθρωπος ζούσε στη φύση και προφανώς είναι βαθιά ριζωμένη στη συλλογική μας μνήμη η σύνδεση μαζί της. Ειδικά φαίνεται πως μας κατευνάζουν και μας ηρεμούν τοπία πράσινα με δέντρα, τα οποία έχουν συνδεθεί με την εξεύρεση τροφής ή καταφυγίου και γι’ αυτό μέσα από την εξέλιξη έχουμε μια ενστικτώδη προτίμηση σε αυτά. Επίσης, μας ηρεμεί η θέα εκτάσεων με νερό όπως μια λίμνη, ένα ποτάμι ή η θάλασσα, που επίσης έχουν συνδεθεί εξελικτικά με εξεύρεση τροφής ή μια διαφυγή από μια δυσάρεστη κατάσταση.

Μάλιστα, έχει ενδιαφέρον ότι δεν επιδρά πάνω μας ευεργετικά η φύση μόνο όταν είναι γαλήνια, αλλά ακόμα και σε συνθήκες αναταραχής, για παράδειγμα, όταν βρέχει ή όταν στεκόμαστε μπροστά σε μια τρικυμισμένη θάλασσα – αρκεί βέβαια να μην νιώθουμε ότι απειλείται η ζωή μας από την αναταραχή αυτή. Η επαφή με τη φύση σε οποιαδήποτε κατάσταση (εφόσον δεν κινδυνεύουμε) μας κάνει να νιώσουμε περισσότερο ισορροπημένοι και μας γεμίζει ενέργεια.

Κάντε ένα μικρό πείραμα: περάστε ένα ολόκληρο πρωινό κλεισμένοι στο σπίτι σας κολλημένοι σε μια οθόνη. Και το απόγευμα βγείτε για έναν περίπατο κάπου όπου υπάρχει φύση (σε ένα πάρκο, μια πλατεία, ένα προάστιο). Θα δείτε πόσο πιο αναζωογονημένοι θα νιώσετε. Η επαφή με τη φύση μας κάνει να νιώθουμε πιο ζωντανοί και αυτό όχι μόνο βελτιώνει την ψυχική μας διάθεση αλλά ακόμα και την σωματική υγεία μας.

Η επίδραση της φύσης στο άγχος έχει αποδειχθεί σε πολυάριθμες μελέτες και έχει ενσωματωθεί σε διάφορες θεραπευτικές προσεγγίσεις. Για παράδειγμα, οι Ιάπωνες χρησιμοποιούν μια πρακτική που ονομάζεται “Shinrin-Yoku”, που κυριολεκτικά σημαίνει “κολύμβηση μέσα στο δάσος”. Μια μελέτη που έγινε από Ιάπωνες ερευνητές με 498 συμμετέχοντες διαπίστωσε ότι η πρακτική αυτή είναι ιδιαίτερα χρήσιμη για τα άτομα που υποφέρουν από έντονο στρες, αλλά επίσης ότι μείωσε την επιθετικότητα και την κατάθλιψη και αύξησε την ενέργεια τους σε σχέση με τις ομάδες ελέγχου.

Ωστόσο, η επίδραση της φύσης είναι ευεργετική ακόμα και στη δημιουργικότητα και στη μνήμη. Μια μελέτη έδειξε ότι η βραχυπρόθεσμη μνήμη μπορεί να βελτιωθεί κατά 20% από το περπάτημα στη φύση ή ακόμη απλά κοιτάζοντας μια εικόνα ενός φυσικού τοπίου. Παράλληλα, η άσκηση στη φύση μπορεί να ενισχύσει την αυτοπεποίθησή μας. Σε μια κριτική μετα-ανάλυση που επεξεργάστηκε στοιχεία από 1.252 άτομα που συμμετείχαν σε 10 διαφορετικές μελέτες κάνοντας διάφορες δραστηριότητες στη φύση (όπως κηπουρική, περπάτημα, ποδηλασία, κωπηλασία, ψάρεμα, ιππασία) διαπιστώθηκε ότι μόλις 5 λεπτά “πράσινη άσκηση” αρκούν για να δώσουν μεγαλύτερη ώθηση στην αυτοεκτίμηση.

Και βέβαια η επαφή με τη φύση έχει οφέλη ακόμα και σε κοινωνικό επίπεδο. Μια πειραματική μελέτη που έγινε σε 2 χιλιάδες άτομα στην Βρετανία, έδειξε ότι ανάμεσα στα ευεργετικά οφέλη της φύσης είναι και η ενίσχυση της κοινωνικότητας των ανθρώπων, η μείωση της επιθετικότητας και της εγκληματικότητας.

Αναμφίβολα, η φύση είναι το καλύτερο φάρμακο για πολλές από τις δυσκολίες μας. Και είναι ένα δωρεάν φάρμακο χωρίς καμία παρενέργεια. Η φύση είναι εκεί και μας περιμένει. Το μόνο που χρειάζεται είναι να αποφασίσουμε να την αξιοποιήσουμε. Πώς; Δείτε μερικές ιδέες.

• Βάλτε λουλούδια σε βάζα στο σπίτι σας.
• Βάλτε φυτά μέσα στο σπίτι ή στο μπαλκόνι σας – και φροντίστε τα.
• Κολλήστε αφίσες ή πίνακες με τοπία (κατά προτίμηση πράσινα ή με νερό) στους τοίχους του σπιτιού σας.
• Επιλέξτε αθλήματα σε ανοιχτούς χώρους (όπως πεζοπορία, ποδηλασία, τένις, γκολφ, θαλάσσια σπορ, κα).
• Κάντε όσο πιο συχνά μπορείτε περιπάτους σε κάποιο πάρκο, στο ύπαιθρο, στην παραλία.
• Σηκώστε το κεφάλι και κοιτάξτε τον ουρανό, παρατηρήστε τα σύννεφα, την κίνησή τους, τη λάμψη τους. Απολαύστε την ανατολή, το ηλιοβασίλεμα, το φεγγάρι.
• Θαυμάστε τα λουλούδια και τα δέντρα στους δρόμους, στους κήπους, στις πλατείες.

Τελικά, δεν χρειάζεται να πάμε σε ένα ψηλό βουνό για να ωφεληθούμε από την θεραπευτική ενέργεια της φύσης. Η φύση είναι παντού γύρω μας – μας αγκαλιάζει με την ενέργεια και την ομορφιά της. Εμείς το μόνο που πρέπει να κάνουμε είναι να της δίνουμε προσοχή. Να την θαυμάζουμε, να τη σεβόμαστε, να την απολαμβάνουμε!

Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc

Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος

www.sophiaandreopoulou.gr

Βάζω στοίχημα ότι όταν διαβάσατε τον τίτλο αυτό σκεφθήκατε πως έχει γίνει κάποιο τυπογραφικό λάθος. Πράγματι, η λέξη «σολασταλγία» ακούγεται πολύ ξένη αν και έχει ελληνική κατάληξη. Ως όρος έχει μπει πολύ πρόσφατα στη ζωή μας, αν και ο φιλόσοφος Glen Albrecth τον επινόησε πριν από αρκετά χρόνια το 2003. Η σολασταλγία είναι ένας νεολογισμός που σχηματίζεται από τη λατινική λέξη solacium που σημαίνει παρηγοριά, ανακούφιση και την ελληνική λέξη άλγος. Η σολασταλγία είναι μια μορφή συναισθηματικής ή υπαρξιακής δυσφορίας που προκαλείται από κάποια σημαντική αλλαγή στο περιβάλλον.

            Σολασταλγία είναι αυτό που νιώθουμε όταν βλέπουμε καμένη γη, σπίτια κατεστραμμένα από έναν τυφώνα, δέντρα πεσμένα στο έδαφος. Σολασταλγία είναι   η νοσταλγία για τη γη, ο πόνος γι’ αυτό που υπήρξε και κατοικήθηκε και τώρα έχει λαβωθεί ή έχει εκλείψει. Η σολασταλγία συνδέεται με θλίψη, πόνο, θυμό, ανασφάλεια, αγωνία για αυτό που ενδέχεται να συμβεί μελλοντικά. Θυμίζει έτσι την κατάθλιψη και όπως αυτή, πολλές φορές προκαλεί έντονα σωματικά συμπτώματα όπως ναυτία, πονοκέφαλο ή ταχυκαρδία.

            Πράγματι, πολλοί άνθρωποι βιώνουν μια μορφή θλίψης μετά από μεγάλες φυσικές καταστροφές, ακόμα κι αν δεν έχουν καθόλου επηρεάσει τους ίδιους. Θυμάμαι, για παράδειγμα, ότι μετά την καταστροφή στο Μάτι το 2018, πολλοί θεραπευόμενοί μου μιλούσαν για μήνες για αυτό με τέτοιο τρόπο σαν να βίωναν ένα πένθος παρότι δεν είχαν οι ίδιοι άμεση εμπλοκή με την τραγωδία. Παρόμοια θλίψη  βιώνουν πολλοί Έλληνες μετά από όλες τις μεγάλες φωτιές που αποτελούν πλέον πάγια κατάσταση κάθε καλοκαίρι. Οι φωτιές το καλοκαίρι, οι πλημμύρες τον χειμώνα, και οι σεισμοί όλο τον χρόνο ασφαλώς προξενούν θλίψη στους περισσότερους Έλληνες – κι έτσι θα μπορούσαμε να πούμε ότι μεγάλο μέρος του πληθυσμού ενδέχεται να βιώνει ενίοτε κάτι σαν σολασταλγία.

            Παράλληλα με την θλίψη, ωστόσο, πολλοί άνθρωποι βιώνουν και μια αγωνία. για το μέλλον του πλανήτη, αγωνία για το δικό τους μέλλον σε έναν πλανήτη που αλλάζει. Η αγωνία αυτή έχει πάλι όρο: έχει βαπτιστεί οικολογικό άγχος.

Οικολογικό άγχος (eco anxiety) είναι η έμμεση ψυχολογική επίπτωση της κλιματικής αλλαγής. Στην αρθρογραφία χρησιμοποιούνται επίσης οι όροι οικο-άγχος, περιβαλλοντικό άγχος, αλλά και οικολογικός θυμός και οικολογική θλίψη. Σύμφωνα με την Αμερικάνικη Ψυχολογική Εταιρεία (ΑΡΑ) οικολογικό άγχος είναι ο χρόνιος φόβος της περιβαλλοντικής καταστροφής, το άγχος που προκαλείται από την κατάσταση του περιβάλλοντος και τις απειλές που δημιουργεί η κλιματική κρίση και οι συνεπακόλουθες αλλαγές. Η υπαρξιακή αγωνία που συνδέεται με μια αίσθηση κινδύνου και επικείμενης καταστροφής, καθώς και με την αίσθηση ότι είμαστε ανήμποροι μπροστά σε αυτό που εκτυλίσσεται γύρω μας.

            Βέβαια, μέχρι ένα σημείο το οικολογικό άγχος είναι χρήσιμο γιατί μας θυμίζει ότι πρέπει να κάνουμε επιλογές που θα προστατεύουν αντί να βλάπτουν το περιβάλλον. Οι «αρνητές», τα άτομα που αρνούνται να παραδεχτούν ότι υπάρχει πρόβλημα και ότι πρέπει να πάρουμε τα μέτρα μας ως ανθρωπότητα απλώς εθελοτυφλούν και έτσι δεν βοηθούν στη διαχείριση της κατάστασης. Από την άλλη μεριά, οι «υπερβολικοί», αυτοί που όλο κινδυνολογούν και βλέπουν παντού την καταστροφή επίσης δεν βοηθούν γιατί προκαλούν πολύ έντονη συναισθηματική φόρτιση που οδηγεί σε ακραίες αντιδράσεις.

Αυτό που χρειαζόμαστε όλοι σήμερα είναι μια ορθολογική, νηφάλια, ρεαλιστική στάση. Ούτε να αρνούμαστε την πραγματικότητα, ούτε να υπερβάλλουμε ως προς την ερμηνεία της πραγματικότητας και τις προβλέψεις για το μέλλον. Αλλά να αναγνωρίσουμε το πρόβλημα και να πάρουμε τα μέτρα που μπορούμε να πάρουμε (ως πολίτες και ως πολιτικοί) για να βελτιώσουμε την κατάσταση.

 

Σε αυτό το πλαίσιο, βοηθητικά θα ήταν τα παρακάτω:

• Αναγνώριση της κατάστασης με ψυχραιμία: να αποδεχτούμε ψύχραιμα την αλήθεια και να εστιάσουμε σε αυτό που μπορούμε να κάνουμε.
• Έμφαση στην αντοχή του πλανήτη: να θυμόμαστε ότι ανέκαθεν συνέβαιναν κάποια ακραία φυσικά φαινόμενα και κάποιες αλλαγές στο οικοσύστημα αλλά παρόλα αυτά ο πλανήτης επιβίωσε. Παρότι πράγματι τώρα ο άνθρωπος έχει κάνει κάποια λάθη που δημιουργούν ζητήματα στο περιβάλλον, παρόλα αυτά προφανώς ο πλανήτης δεν θα καταρρεύσει.
• Αποφυγή παραπληροφόρησης ή υπερπληροφόρησης: Δεν βοηθάμε ούτε το περιβάλλον ούτε τους πληγέντες με το να διαβάζουμε και να μιλάμε διαρκώς για κάθε καταστροφή και κάθε τραγωδία. Πολύ περισσότερο θα βοηθήσουμε τον εαυτό μας και τον πλανήτη αν κρατάμε τον χρόνο και τις δυνάμεις μας για θετική δράση.
• Θετική δράση σε ατομικό/οικογενειακό επίπεδο: τι μπορούμε να κάνουμε με την οικογένειά μας ώστε να προστατεύσουμε το άμεσο περιβάλλον μας και να αποφύγουμε μια φυσική καταστροφή; Για παράδειγμα, τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να κινδυνεύουμε λιγότερο από μια πυρκαγιά ή από μια πλημμύρα; Και πώς θα αντιδράσουμε αν τελικά συμβεί κάποια καταστροφή; Αν, για παράδειγμα, ζούμε σε ένα μέρος όπου είναι πιθανό να πιάσει φωτιά, καλό είναι να φτιάξουμε ένα σχέδιο δράσης σε περίπτωση φωτιάς και να το συζητήσουμε με τους οικείους μας: αν κάποιος  αντιληφθεί κάτι τι θα κάνει, ποιόν θα ειδοποιήσει, τι θα πάρετε μαζί σας πριν φύγετε, πώς θα κλείσετε το σπίτι, πού θα πάτε, κλπ. Γενικά, τα σχέδια αποφυγής μιας δύσκολης κατάστασης ή διαχείρισής της αν συμβεί βοηθούν γιατί μας κάνουν να νιώθουμε πιο δυνατοί και ότι έχουμε τον έλεγχο, οπότε υποφέρουμε λιγότερο από άγχος.
• Θετική δράση σε συλλογικό επίπεδο: Τι μπορούμε να κάνουμε σε συλλογικό επίπεδο για την προστασία του περιβάλλοντος και για τη βοήθεια σε ανθρώπους που έχουν πληγεί από μια φυσική καταστροφή; Η εθελοντική δουλειά σε μια περιβαλλοντική οργάνωση, για παράδειγμα, ή η προσφορά σε πληγέντες βοηθάει πολύ γιατί έτσι νιώθουμε πώς «κάτι κάνουμε» και αυτό μας βάζει πάλι σε θέση ελέγχου.

Αντί να αναστενάζουμε λοιπόν και να σφίγγεται το στομάχι μας κάθε φορά που ακούμε μια είδηση σχετική με την κλιματική αλλαγή, καλύτερο θα ήταν να ανασκουμπωθούμε και να πιάσουμε δουλειά. Η ορθολογική δράση σε σχέση με το στενό αλλά και το ευρύτερο περιβάλλον μας θα μας κάνει να νιώσουμε πιο δυνατοί, θα μειώσει το άγχος μας και θα βοηθήσει πραγματικά τον πλανήτη.

Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc, Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος

Είμαστε πια στην καρδιά του καλοκαιριού. Οι περισσότεροι  άνθρωποι ξοδεύουν πολύ χρόνο και πολλά χρήματα για να οργανώσουν και να πάνε διακοπές. Κι ωστόσο, συχνά περνούν μεγάλο μέρος από τις διακοπές αυτές με γκρίνιες και καυγάδες. Κάποιοι καταλήγουν ακόμα και με κρίσεις πανικούς ή ψυχοσωματικά συμπτώματα.

«Καλά να έχω άγχος τον χειμώνα στη δουλειά», μου είπε κάποτε ένας πελάτης μου. «Αλλά να έχω άγχος και το καλοκαίρι στις διακοπές, ε αυτό δεν μπορώ να το καταλάβω».

Κι όμως, οι διακοπές σχεδόν πάντα συνοδεύονται από κάποιο άγχος και από αρνητικά συναισθήματα. Κι αυτό βέβαια δεν είναι παράξενο αν σκεφτεί κανείς ότι οι διακοπές είναι μια μεγάλη αλλαγή – και κάθε αλλαγή προκαλεί άγχος.

Αν λοιπόν, όσο πλησιάζουν οι διακοπές σας αγχώνεστε όλο και περισσότερο, αν όταν είστε διακοπές νιώθετε τα νεύρα σας τεντωμένα και δεν μπορείτε να χαλαρώσετε, αν σας πιάνει μια νευρικότητα και μια διάχυτη ανησυχία – ε, τότε, μην τρομάζετε. Δεν είστε ούτε άρρωστοι, ούτε τρελοί, ούτε αχάριστοι. Κυρίως, δεν είστε οι μόνοι. Πολλοί πολλοί άλλοι άνθρωποι νιώθουν περίπου το ίδιο πριν ή κατά την διάρκεια των διακοπών τους. Αυτό είναι το περίφημο άγχος των διακοπών.

Το άγχος των διακοπών οφείλεται σε πολλούς παράγοντες:

Αρχικά, είναι το οργανωτικό κομμάτι. Οργάνωση των διακοπών, τακτοποίηση εκκρεμοτήτων, φροντίδα ανθρώπων ή κατοικίδιων που μένουν πίσω, προετοιμασία αποσκευών, κλπ. Για να πάτε μια βδομάδα διακοπές μπορεί να χρειάζεται να σκεφτείτε και να φροντίσετε χιλιάδες λεπτομέρειες που θα σας φάνε πολύ χρόνο για βδομάδες πριν την αναχώρησή σας.

Μετά, είναι οι φόβοι και τα αρνητικά σενάρια. Όσο πλησιάζουν οι διακοπές, οι φόβοι σας κατακλύζουν. Κι αν το πλοίο κουνάει, αν το αεροπλάνο πέσει, αν το ξενοδοχείο που κλείσατε δεν είναι καλό, αν το παιδί σας αρρωστήσει, αν η γιαγιά χρειαστεί νοσοκομείο, κλπ. κλπ. Το μυαλό σας γεμίζει με όλων των ειδών τα αρνητικά σενάρια τα οποία πασχίζετε να κάνετε ό,τι μπορείτε για να προλάβετε ή να αποφύγετε.

Στη συνέχεια είναι οι ενοχές και οι τύψεις οι οποίες ενισχύουν τα αρνητικά σενάρια σαν μια μορφή τιμωρίας. Βαθύτερες αγωνίες του τύπου: «Μου αξίζει να πάω διακοπές;» «Είναι σωστό να ξοδέψω τόσα χρήματα όταν γύρω μου υπάρχει τόση φτώχια;» «Δικαιούμαι να το προσφέρω αυτό στον εαυτό μου όταν οι γονείς μου ποτέ δεν το είχαν;» Τέτοιου είδους ενοχές βασανίζουν πολλούς ανθρώπους που ετοιμάζονται για διακοπές, παρότι συνήθως δεν τις συνειδητοποιούν και παρότι βέβαια δεν έχουν καμία λογική. Σε λογικό επίπεδο, είναι παράλογο να νιώθω ενοχές γιατί θα πάω διακοπές (στο κάτω-κάτω, δεν βλάπτω κάποιον για να το κάνω). Ωστόσο, βαθιά μέσα μας πολλοί νιώθουμε ενοχές επειδή έχουμε την αίσθηση ότι δεν μας αξίζει κάτι τόσο καλό, κάτι που ίσως οι γονείς μας ή άλλα σημαντικά άτομα στη ζωή μας δεν είχαν ή δεν έχουν. Και οι ενοχές μας γεννούν στο μυαλό μας περισσότερες αρνητικές σκέψεις που αυξάνουν το άγχος μας.

Ακόμα είναι οι υπερβολικές προσδοκίες. Πολλοί άνθρωποι περνάνε όλη τη χρονιά περιμένοντας αυτές τις λίγες ημέρες που θα πάνε διακοπές. Έτσι, σε αυτές τις ημέρες πρέπει να χωρέσει όλη η ξεκούραση, η χαλάρωση, η χαρά, οι εμπειρίες, η περιπέτεια. Όλα εκείνα τα πράγματα που χρειάζονται, αλλά και όλα εκείνα που δεν χρειάζονται και που θεωρούν ότι πρέπει να μπουν στις διακοπές επειδή φαίνονται ωραία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι υπερβολικές προσδοκίες οδηγούν βέβαια σε άγχος αρχικά και σε απογοήτευση στη συνέχεια.

Τέλος, είναι η απότομη αλλαγή ρυθμού και τρόπου λειτουργίας. Όταν έχουμε συνηθίσει όλο τον χρόνο να είμαστε σε διαρκή ένταση, όταν τρέχουμε μόνιμα από τη μια δραστηριότητα στην άλλη, όταν δεν έχουμε ούτε ένα λεπτό χαλάρωσης και ηρεμίας, ε τότε πώς είναι δυνατόν ξαφνικά να πατήσουμε ένα κουμπί και να αλλάξουμε ρυθμό; Πώς θα χαλαρώσουμε όταν δεν ξέρουμε να χαλαρώνουμε; Πώς θα βάλουμε στο επίκεντρο τις ανάγκες μας όταν όλο το χρόνο είναι παραγκωνισμένες; Πώς θα απολαύσουμε αυτό που ζούμε όταν έχουμε συνηθίσει να ζούμε μηχανικά χωρίς να απολαμβάνουμε τίποτα; Πράγματι, είναι πολύ δύσκολο να κάνουμε τις προσαρμογές αυτές – και αυτό μας προξενεί επιπλέον άγχος.

Έτσι, ενώ κάνουμε πολλές προσπάθειες ή και θυσίες όλο τον χρόνο προκειμένου να πάμε διακοπές, τελικά συχνά δεν τις απολαμβάνουμε – αντίθετα, νιώθουμε τόση πίεση, τόσο άγχος, τόσο βάρος ώστε γυρίζουμε πίσω χειρότερα απ’ ό,τι είμασταν πριν φύγουμε.

Φέτος, ωστόσο, ας προσπαθήσουμε να το αλλάξουμε όλο αυτό. Ας προσπαθήσουμε να διαχειριστούμε καλύτερα την κατάσταση ώστε να έχουμε λιγότερο άγχος και να απολαύσουμε περισσότερο τις διακοπές μας. Τι θα μπορούσαμε να κάνουμε γι’ αυτό;

• Να πειστούμε βαθιά μέσα μας ότι μας αξίζει και δικαιούμαστε να περάσουμε καλά. Δεν βλάπτουμε κάποιον για να το κάνουμε και είναι αναγκαίο για να λειτουργούμε καλά τον υπόλοιπο χρόνο.
• Να μην δίνουμε υπερβολική βαρύτητα στις διακοπές. Άσχετα αν θα περάσουμε ωραία ή άσχημα, το σημαντικό είναι τι κάνουμε τον υπόλοιπο χρόνο. Το ζητούμενο είναι να ζούμε καλά όλο τον χρόνο, όχι μόνο στις λίγες ημέρες των διακοπών. Επομένως, να θυμίζουμε στον εαυτό μας όλα όσα πάνε καλά στη ζωή μας, και αν κάτι μας φαίνεται πολύ δυσάρεστο ή προβληματικό, να αποφασίσουμε να το αντιμετωπίσουμε.
• Να έχουμε ρεαλιστικές προσδοκίες για τις διακοπές. Δεν χρειάζεται να είναι όλα τέλεια, ούτε εμείς να χαλαρώσουμε απόλυτα και να περάσουμε υπέροχα. Αυτό σπάνια συμβαίνει έτσι κι αλλιώς. Αρκεί να αλλάξουμε λίγο την ρουτίνα μας, να δούμε ένα άλλο μέρος, να κάνουμε κάτι λίγο διαφορετικό. Αυτό θα μας αναζωογονήσει και αυτό είναι ο στόχος.
• Να μην δίνουμε υπερβολική σημασία στην κάθε λεπτομέρεια. Κάποια πράγματα μπορεί να μην τα τακτοποιήσουμε, κάτι μπορεί να ξεχάσουμε, κάτι μπορεί να μην είναι πολύ καλό εκεί που θα πάμε. Δεν πειράζει – δεν χάθηκε ο κόσμος. Θα προσαρμοστούμε και θα βρούμε λύσεις.
• Να εστιάζουμε σε ό,τι πάει καλά ή είναι θετικό. Στις περισσότερες περιπτώσεις, κάποια στοιχεία θα είναι θετικά και κάποια αρνητικά. Καλό είναι να εστιάζουμε στα θετικά και να δίνουμε όσο λιγότερο χώρο γίνεται στα αρνητικά.
• Να βλέπουμε τις διακοπές σαν μια περιπέτεια, με δυσκολίες, κακές στιγμές και όμορφες στιγμές. Κάποια πράγματα θα πάνε στραβά. Δεν πειράζει. Μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε με ψυχραιμία και χιούμορ και αργότερα θα έχουμε μια αστεία ιστορία να διηγηθούμε. Πολλές φορές, οι αναποδιές που αντιμετωπίστηκαν με χιούμορ κάνουν πιο ενδιαφέρουσες και πλούσιες τις διακοπές.

Πάνω απ’ όλα, για να απολαύσουμε τις διακοπές μας πρέπει να προετοιμάσουμε τον εαυτό μας ψυχολογικά. Ας πάψουμε λοιπόν να αγχωνόμαστε για όλες τις εξωτερικές λεπτομέρειες, και ας εστιάσουμε σε αυτό που γίνεται μέσα μας: ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε πώς νιώθουμε, και να ανακουφίσουμε τον εαυτό μας. Οι διακοπές άλλωστε πάνω απ’ όλα πρέπει να είναι μια περίοδος που φροντίζουμε τις ανάγκες μας και δίνουμε χαρά στον εαυτό μας!

Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc, Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος

Όταν ήμουν στο δημοτικό (εκείνα τα χρόνια τα παλιά…) συνηθίζαμε να έχουμε λευκώματα τα οποία δίναμε στις φίλες μας (τα αγόρια απείχαν επιδεικτικά από τη διαδικασία αυτή) και μας έγραφαν κάτι, κάποιο μήνυμα, κάποια ευχή, κάποιο ποιηματάκι. Θυμάμαι ακόμα ένα ποιηματάκι που μου είχε γράψει μια φίλη μου όταν πηγαίναμε έκτη δημοτικού:

Το παν περνά και χάνεται

στου χρόνου την πορεία,

πλην ένα μόνο δεν περνά

ποτέ δεν σβήνει, δεν γερνά,

η ειλικρινής φιλία.

Δεν είναι πολύ όμορφοι μέσα στην αφέλειά τους οι στίχοι αυτοί; Δεν είναι πολύ ανακουφιστική η ιδέα ότι υπάρχει κάτι που δεν περνά και δεν γερνά αλλά διατηρείται πάντα και μας στηρίζει σε όλη μας τη ζωή; Η ιδέα αυτή πάντα με συγκινούσε γιατί για μένα η φιλία ανέκαθεν ήταν μια σταθερά που με έκανε να νιώθω ότι δεν είμαι μόνη σε αυτή τη ζωή, ότι έχω ανθρώπους που νοιάζονται για μένα και εγώ νοιάζομαι για εκείνους, ότι αξίζω σαν άνθρωπος.

Ωστόσο, καθώς μεγάλωνα υπήρχε και μια άλλη αντίληψη για τη φιλία που με επηρέαζε. Θυμάμαι τη σύγχυση που ένιωθα όταν η γιαγιά μου έλεγε: «μην εμπιστεύεσαι τους φίλους σου. Φίλος ίσον φίδι». Αυτή ήταν μια άλλη στάση απέναντι στη φιλία που ενώ δεν μου ταίριαζε, καταλάβαινα ότι είχε κάποια λογική καθώς έβλεπα ότι πράγματι υπήρχαν άνθρωποι που κάποια στιγμή πλήγωναν, έβλαπταν, πρόδιδαν τους φίλους τους.

Τελικά, νομίζω πως πάντα είχα μια αμφιθυμική στάση απέναντι στη φιλία. Ένα κομμάτι μου πίστευε και καλλιεργούσε τη φιλία, και ένα άλλο κομμάτι μου την φοβόταν. Παλιότερα είχα την εντύπωση ότι η αμφιθυμία μου αυτή ήταν προσωπικό δικό μου χαρακτηριστικό, μια δική μου αδυναμία και σύγχυση. Όμως τα τελευταία χρόνια, βλέπω όλο και περισσότερους ανθρώπους να έχουν μια τέτοια στάση και καταλαβαίνω ότι ίσως είναι μια γενικότερη σύγχυση και δυσκολία..

Έχω την αίσθηση μάλιστα ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν συμβάλλει πολύ στην σύγχυση αυτή. Γιατί βέβαια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης πρέπει να δείχνει κανείς ότι έχει φίλους. Η φιλία δεν είναι πια προαιρετική επιλογή αλλά μια υποχρέωση. Αν θέλεις να δίνεις μια καλή εικόνα για τον εαυτό σου στο περιβάλλον σου,  αν θέλεις να δίνεις την εντύπωση ότι είσαι επιτυχημένος και ευτυχισμένος, πρέπει να δείχνεις ότι έχεις φίλους, να ανεβάζεις φωτογραφίες με πράγματα που κάνεις με τους φίλους σου, να δείχνεις δικτυωμένος με κάθε τρόπο.

Το πρέπει αυτό είναι τόσο ισχυρό ώστε όσοι δεν έχουν πολλούς φίλους καταλήγουν να νιώθουν πολύ άσχημα για τον εαυτό τους. Πολλοί άνθρωποι που ίσως είναι πιο μοναχικοί, πιο εσωστρεφείς, η απλώς δεν έτυχε να βρεθούν σε περιβάλλον με ανθρώπους που τους ταιριάζουν για να γίνουν φίλοι, καταλήγουν να σχηματίζουν μια αρνητική εικόνα για τον εαυτό τους, να κατηγορούν τον εαυτό τους, ακόμα και να ντρέπονται που δεν έχουν φίλους. Λες και το να μην έχεις φίλους είναι ένα προσωπικό μειονέκτημα, μια αποτυχία, κάτι κακό που έχεις κάνει.

Και ενώ η νοοτροπία της εποχής μας επιβάλλει να έχουμε ή να δείχνουμε ότι έχουμε φίλους, από την άλλη μεριά, η διατήρηση μιας αληθινής φιλίας γίνεται όλο και πιο δύσκολη, κυρίως για τρεις λόγους.

Πρώτον, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν έχουν αρκετό χρόνο για να καλλιεργήσουν και να διατηρήσουν φιλίες. Οι δουλειές, οι οικογενειακές υποχρεώσεις, η διατήρηση της εικόνας που πρέπει να έχουμε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, η εξαιρετικά χρονοβόρα διαδικτυακή δραστηριότητα, τα συχνά ταξίδια, η εσωτερική και εξωτερική μετανάστευση – όλα αυτά καθιστούν πολύ δύσκολη τη διατήρηση μιας στενής, ουσιαστικής φιλίας. Γιατί η αλήθεια είναι ότι η φιλία απαιτεί χρόνο για να είμαστε με τους φίλους μας. Και εμείς σήμερα δεν τον διαθέτουμε.

Ένας δεύτερος λόγος που οι ουσιαστικές φιλίες γίνονται όλο και πιο σπάνιες είναι η νοοτροπία που καλλιεργείται σταδιακά μέσα από το διαδίκτυο όπου όλα γίνονται πολύ γρήγορα και μόλις κάτι δεν μας αρέσει το εγκαταλείπουμε.  Στον ψηφιακό κόσμο παρουσιάζουμε τον εαυτό μας όπως θέλουμε, «επικοινωνούμε με τον άλλο όπως θέλουμε, και τον εγκαταλείπουμε μόλις δυσκολευτούμε με το πάτημα ενός πλήκτρου.

Αντίστοιχα τελικά έχουμε μάθει να κάνουμε και στον πραγματικό κόσμο. Έχουμε την προσδοκία ότι θα περνάμε πάντα υπέροχα με τους φίλους μας, ότι θα συμφωνούμε και θα καταλαβαινόμαστε απόλυτα. Και μόλις αρχίσουμε να βαριόμαστε, μόλις διαφωνήσουμε, μόλις ενοχληθούμε με κάτι, απλώς αποτραβιόμαστε και «κόβουμε» αυτή τη φιλία γιατί απλώς «δεν περνάω πια καλά», «δεν συμφωνούμε», «δεν μου κάνει».

Ο τρίτος λόγος για τον οποίο οι ουσιαστικές φιλίες είναι δύσκολες στην εποχή μας είναι ότι τα ΜΜΕ και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παρουσιάζουν μόνιμα αρνητικές εικόνες για τους ανθρώπους και επομένως ενισχύουν τους βαθύτερους φόβους μας για τη φιλία. Είναι φυσιολογικό να φοβάμαι βαθιά μέσα μου ότι αν εμπιστευθώ και αγαπήσω κάποιον άνθρωπο μπορεί κάτι να πάει στραβά και να πληγωθώ. Αλλά ο φόβος μου αυτός ασφαλώς γίνεται όλο και πιο έντονος όταν βλέπω διαρκώς πληροφορίες και εικόνες που μου τον ενισχύουν.

Πώς να εμπιστευθώ οποιονδήποτε όταν στα μέσα βλέπω διαρκώς ανθρώπους που φέρονται άσχημα στους φίλους ή τους συνεργάτες τους; Πώς να ανοιχτώ και να αφεθώ όταν βλέπω διαρκώς ανθρώπους να προδίδουν την εμπιστοσύνη των οικείων τους και να ξεπουλάνε τις πιο προσωπικές τους στιγμές, τα πιο μύχια μυστικά τους; Πώς να εκτιμήσω οποιονδήποτε όταν η άθλια χυδαιότητα με την οποία εκφράζονται πολλοί στο διαδίκτυο διαρκώς μου υπενθυμίζει την πιο άσχημη πλευρά της ανθρώπινης φύσης;

Είναι η αλήθεια ότι η εποχή μας δυσκολεύει με κάθε τρόπο την φιλία. Ωστόσο, η φιλία είναι πραγματικά μια βαθιά ανάγκη του ανθρώπου. Η φιλία μας κάνει να νιώθουμε ότι κάπου ανήκουμε, μας βοηθάει να εξελισσόμαστε, μας ωριμάζει. Η φιλία διπλασιάζει τη χαρά μας, μειώνει τη θλίψη μας, γεμίζει τη μοναξιά μας. Η φιλία είναι αναγκαία για να ζήσουμε μια ισορροπημένη και ολοκληρωμένη ζωή.

Δεν πρέπει να αφήσουμε τους βαθύτερους φόβους μας και την τελείως στρεβλή κατάσταση του διαδικτύου να καταστρέψουν κάτι τόσο πολύτιμο. Για μένα είναι πια μια πράξη αντίστασης το να έχω φίλους. Ασφαλώς, η φιλία έχει κινδύνους και ρίσκα – αλλά αξίζει τον κόπο. Και μας αξίζει να την προσφέρουμε στον εαυτό μας.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc, Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος

Δεν σας κρύβω ότι πάντα αντιπαθούσα την υπομονή.
Εκ φύσεως είμαι ανυπόμονο άτομο και όταν άκουγα κάποιον να μου λέει «κάνε υπομονή», μόνο που δεν έβαζα τις φωνές. Εκείνη την εποχή, για μένα «κάνω υπομονή» σήμαινε «περιμένω παθητικά να συμβεί κάτι που θέλω να συμβεί» – και αυτό μου ήταν αδύνατο να το αντέξω. Η έμφυτη τάση μου πάντα ήταν να παίρνω τα πράγματα στα χέρια μου και να κάνω ενεργητικά ό,τι μπορώ για να πετύχω αυτό που θέλω, και όχι να κάθομαι παθητικά και να το περιμένω να γίνει από μόνο του.  Μέσα στο μυαλό μου, η υπομονή συνδεόταν με την παθητικότητα, τη δουλικότητα, την μιζέρια.

Και προφανώς δεν είμαι μόνο εγώ ανυπόμονη. Η υπομονή ως ιδιότητα δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλής στην εποχή μας. Σήμερα κυριαρχεί μια στάση ανυπομονησίας του τύπου «θέλω αυτό και πρέπει να γίνει ΤΩΡΑ». Ο τρόπος που λειτουργεί το διαδίκτυο ενισχύει την ανυπομονησία αυτή και έχουμε όλοι συνηθίσει να γίνονται όλα γρήγορα: γρήγορα δημιουργούνται σχέσεις, γρήγορα διαλύονται σχέσεις, γρήγορα στήνονται δουλειές, γρήγορα καταρρέουν δουλειές, γρήγορα αποκτώνται χρήματα, γρήγορα χάνονται χρήματα. Όλα γίνονται γρήγορα, επιπόλαια, και επιφανειακά – και ίσως γι’ αυτό συχνά δεν έχουν ποιότητα και διάρκεια.

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, έχω αρχίσει να βλέπω λίγο διαφορετικά την υπομονή. Σε αυτό έχει συμβάλλει πολύ η δουλειά μου με οικογένειες. Καθημερινά βλέπω ανυπόμονους, αγχωμένους γονείς που βιώνουν πολύ αρνητικά τις αναμενόμενες δυσκολίες ή δυσλειτουργίες των παιδιών τους. Και όλο και πιο συχνά πιάνω τον εαυτό μου να τους λέει «κάντε υπομονή – το παιδί θέλει τον χρόνο του!»

Αυτή η συνειδητοποίηση, πώς όλα «θέλουν τον χρόνο τους» είναι που με έχει κάνει να βλέπω πιο θετικά την υπομονή. Η αλήθεια είναι πως πράγματι όλα –οι σχέσεις, οι δουλειές, τα παιδιά, ακόμα και η κοινωνική πρόοδος και η ωρίμανση της κοινωνίας μας- όλα θέλουν τον χρόνο τους. Η επιθυμία μας να γίνει κάτι, η προσπάθεια που πιθανώς καταβάλλουμε, δεν φτάνουν. Χρειάζεται και ο κατάλληλος χρόνος. Κι αυτό σημαίνει πρώτα απ’ όλα η υπομονή.

Υπομονή για μένα σημαίνει ότι δίνω σε μένα ή στους άλλους τον χρόνο που χρειαζόμαστε για να φτάσουμε σε κάποιο στάδιο, για να πετύχουμε κάποιο στόχο. Υπομονή σημαίνει ότι κατανοώ πως τα περισσότερα πράγματα σε αυτή τη ζωή εκτυλίσσονται σταδιακά, με βήματα, και πως χρειάζεται να σεβαστώ τον ρυθμό κάθε ανθρώπου, κάθε σχέσης, κάθε κατάστασης αν θέλω να υπάρξει εξέλιξη.

Υπομονή σημαίνει επίσης ότι έχω καλή στάση ενώ περιμένω/προσπαθώ να γίνει κάτι. Δεν απογοητεύομαι, θυμώνω, ξεσπάω – αντίθετα, διατηρώ την ψυχραιμία μου, τη συγκέντρωσή μου, και τη θετική μου στάση. Αποδέχομαι το γεγονός ότι δεν μπορεί πάντα να γίνονται τα πράγματα όπως τα θέλω όταν τα θέλω, και ότι αυτό δεν είναι καταστροφή. Αντέχω την προσωρινή ματαίωση ή αναβολή, διατηρώντας την ελπίδα ότι μελλοντικά η κατάσταση θα βελτιωθεί και πιθανώς ο στόχος θα επιτευχθεί.

Αντίθετα μάλιστα με την εντύπωση που είχα εγώ παλιότερα, ότι η υπομονή είναι παθητικότητα, φαίνεται πως η υπομονή κάνει τους ανθρώπους περισσότερο ενεργητικούς. Και αυτό επειδή ο άνθρωπος που δεν έχει υπομονή βιώνει πολύ αρνητικά το γεγονός πως δεν γίνεται αυτό που θέλει όταν το θέλει – επομένως, δαπανά πολλή ψυχική ενέργεια για να διαχειριστεί αυτή την αρνητική συναισθηματική κατάσταση και έτσι δεν έχει την ενέργεια που απαιτείται για να συνεχίσει να προσπαθεί. Αντίθετα, το άτομο που έχει υπομονή, αντιμετωπίζει καλύτερα την δυσάρεστη κατάσταση που βιώνει, και επομένως έχει περισσότερη ψυχική ενέργεια για να προσπαθήσει να την αλλάξει.

Επιπλέον, φαίνεται πως η υπομονή έχει θετικά αποτελέσματα στην υγεία μας. Προφανώς, αν έχω θετική στάση όταν δεν συμβαίνει αυτό που θέλω να συμβεί, βιώνω λιγότερο άγχος και αρνητικά συναισθήματα και επομένως και λιγότερα σωματικά προβλήματα. Πράγματι, διάφορες έρευνες συνδέουν την υπομονή με λιγότερες πιθανότητες για ψυχοσωματικά συμπτώματα, καλύτερη σωματική υγεία, και μεγαλύτερη ψυχική ευεξία.

Παράλληλα, η υπομονή μειώνει τις πιθανότητες να πάρουμε βεβιασμένες αποφάσεις και να κάνουμε ενέργειες για τις οποίες θα μετανιώσουμε αργότερα. Η υπομονή μας δίνει τον χρόνο να επεξεργαστούμε ψύχραιμα την κατάσταση και να επιλέξουμε πιο συνειδητά και ορθολογικά πώς θα προχωρήσουμε τόσο στον επαγγελματικό όσο και στον προσωπικό στίβο.

Πραγματικά, η υπομονή είναι πολύτιμη τόσο στη δουλειά όσο και στις σχέσεις. Στο γραφείο μου βλέπω συχνά ζευγάρια που μαλώνουν διαρκώς, γονείς που τσακώνονται με τα παιδιά τους, οικογένειες που βασανίζονται – και πολλές φορές, τα προβλήματα τους δεν είναι τόσο σοβαρά, είναι πράγματα που θα μπορούσαν να βελτιωθούν. Ωστόσο, δεν βελτιώνονται επειδή οι εμπλεκόμενοι απαιτούν η βελτίωση να γίνει ΤΩΡΑ.

«Δεν έχω άλλη υπομονή», λένε συχνά. «Και η υπομονή έχει τα όρια της».

Ασφαλώς, αυτό ισχύει. Η υπομονή από μόνη της δεν φτάνει για να βελτιωθεί τίποτα. «Συν Αθηνά και χείρα κίνει», έλεγαν οι αρχαίοι. Προφανώς δεν κάθομαι και περιμένω ότι με έναν μαγικό τρόπο θα γίνουν όλα όπως τα θέλω. Δίνω τον χρόνο και παράλληλα ενεργώ. Η υπομονή προσφέρει το υπέδαφος, το περιβάλλον που χρειάζεται για να βλαστίσει ο καρπός της προσπάθειας.

Και όταν η προσπάθεια βλαστίσει, τότε θα μπορώ να απολαύσω περισσότερο τον καρπό της επειδή θα έχω δουλέψει αλλά και θα έχω περιμένει γι’ αυτό. «Η υπομονή είναι πικρή αλλά ο καρπός της είναι γλυκός», όπως έλεγε και ο φιλόσοφος Ζαν-Ζακ Ρουσσώ.

Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc

Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος

Τόνοι μελάνης έχουν χυθεί για το χιούμορ και το γέλιο και όλοι οι ειδικοί επιμένουν ότι το «γέλιο μακραίνει τη ζωή», «το γέλιο κάνει καλό στην υγεία», «το γέλιο δένει τις σχέσεις». Πραγματικά πολλά είναι τα ευρήματα ερευνών που δείχνουν την αξία του γέλιου για την υγεία, την ευζωία, και τις σχέσεις μας. Και σίγουρα το γέλιο είναι επιβεβλημένο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης όπου πρέπει να δείχνουμε πάντα γελαστοί και ευτυχισμένοι. Κι όμως – ενώ όλο και περισσότερο παριστάνουμε ότι γελάμε, τελικά μας είναι πολύ δύσκολο να δούμε την καθημερινότητά μας και τον εαυτό μας με χιούμορ.

Γιατί άλλο πράγμα είναι το χιούμορ και άλλο το γέλιο. Το γέλιο είναι μια εξωτερική συμπεριφορά, ένα σύνολο από κινήσεις του σώματος – ενώ το χιούμορ είναι μια εσωτερική στάση, ένα σύνολο από σκέψεις, μια νοοτροπία. Το ένα μπορεί να συνδέεται με το άλλο αλλά μπορεί και όχι. Μπορεί να έχω χιούμορ αλλά να μην γελάω συχνά, και το αντίστροφο, μπορεί να γελάω συχνά αλλά να μην έχω χιούμορ.

Έχω χιούμορ δεν σημαίνει απλώς ότι μπορώ εύκολα να πω ένα αστείο με το οποίο θα γελάσουν οι άλλοι ή να γελάσω με τα αστεία που λένε οι άλλοι. Έχω χιούμορ σημαίνει ότι δεν παίρνω υπερβολικά σοβαρά τον εαυτό μου και τα πράγματα που συμβαίνουν σε μένα ή στους άλλους. Ότι διατηρώ μια κάποια απόσταση που μου επιτρέπει να βλέπω τις καθημερινές καταστάσεις «από ψηλά», να βλέπω τη «μεγαλύτερη εικόνα». Ότι μπορώ να δω και τη λιγότερο άσχημη πλευρά, ότι μπορώ ίσως να δω ακόμα και κάτι πιο ευχάριστο ή θετικό εκεί που άλλοι θα έβλεπαν μόνο κάτι δυσάρεστο.

Έχω χιούμορ σημαίνει ότι μπορώ κάνω απροσδόκητες συνδέσεις και συσχετισμούς, ότι μπορώ να δω τα πράγματα από μια ασυνήθιστη οπτική γωνία. Οι συνδέσεις αυτές μπορεί να οδηγήσουν σε κάποιο αστείο με το οποίο θα γελάσω ή θα προκαλέσω το γέλιο των άλλων – αλλά μπορεί και όχι. Μπορεί εσωτερικά μόνο να δω τα πράγματα χιουμοριστικά – και ποτέ να μην πω κανένα αστείο και ποτέ να μη γελάσει κανείς. Όμως το χιούμορ θα με έχει βοηθήσει να αμυνθώ ψυχολογικά όταν τα πράγματα είναι δύσκολα.

Κι όμως, ενώ το χιούμορ είναι τόσο σπουδαίο, δεν έχουμε ελληνική λέξη για την έννοια «χιούμορ» και χρησιμοποιούμε την αγγλική λέξη γραμμένη με ελληνικά γράμματα! Το καταπληκτικό δε είναι ότι η λέξη «χιούμορ» συνδέεται εννοιολογικά με τη λέξη «χυμός» και τη θεωρία του Ιπποκράτη για τους τέσσερις χυμούς τους σώματος (χολή, φλέγμα, μέλαινα χολή, αίμα) και τις τέσσερις κράσεις του ανθρώπου. Στα λατινικά, η λέξη (h)umor σήμαινε εκτός από το υγρό, την υγρασία, το χυμό, και τη διάθεση. Είναι δε ενδιαφέρον ότι στα αγγλικά χρησιμοποιούνται διάφορες λέξεις που συνδέονται με το χιούμορ οι οποίες έχουν ελληνική ρίζα: satire (σάτυρα), sarcasm (σαρκασμός), sardonic (σαρδόνιος), comic (κωμικός), comedy (κωμωδία), irony (ειρωνία), euthemy (ευθυμία).

Έχω την αίσθηση ότι ίσως ένας λόγος που δεν έχουμε ελληνική λέξη για το «χιούμορ» να είναι ότι γενικά ως λαός μάλλον δεν διαθέτουμε και πολύ. Παρότι βέβαια αυτό δεν μπορώ να το στηρίξω επιστημονικά (μια που δεν μπορεί να μετρηθεί το χιούμορ), έχω την εντύπωση ότι σε γενικές γραμμές, γελάμε συχνά αλλά δεν διαθέτουμε χιούμορ. Κι αυτό νομίζω ότι συμβαίνει επειδή παίρνουμε υπερβολικά σοβαρά τον εαυτό μας. Μας είναι έτσι πολύ δύσκολο να πάρουμε την απαραίτητη απόσταση από εμάς και από αυτό που μας συμβαίνει για να δούμε τα πράγματα με χιούμορ.

Γιατί πράγματι – για να δεις τη ζωή με χιούμορ χρειάζεται να μην παίρνεις τρομερά σοβαρά το κάθετι. Αν κάθε πράγμα που συμβαίνει το βλέπουμε τεράστιο, αν διαφορετική γνώμη των άλλων τη βλέπουμε σαν προσβολή, αν θιγόμαστε με το παραμικρό σχόλιο, αν καταρρέουμε με την παραμικρή αναποδιά – ε, τότε βέβαια δεν μπορούμε να έχουμε χιούμορ.

Το χιούμορ προϋποθέτει ότι θα πάρουμε κάποια απόσταση από την κατάσταση, θα δούμε αυτό που μας συμβαίνει μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, και θα μπορέσουμε να αξιολογήσουμε πόσο σοβαρό είναι. Με δύο λόγια, δεν θα γίνουμε χάλια για κάτι που δεν είναι και τόσο σοβαρό. Ουσιαστικά, το χιούμορ μας βοηθάει να μην παίρνουμε τα πάντα πολύ βαριά, να βλέπουμε τη διασκεδαστική πλευρά τους, να σκεφτόμαστε με πιο πρωτότυπους τρόπους. Να βγάζουμε κάτι καλό από κάτι κακό.

Θυμάμαι ένα περιστατικό με έναν πολύ γνωστό ψυχολόγο που μιλούσε σε ένα συνέδριο. Καθώς ετοιμαζόταν να ανεβεί στο βήμα και να πάρει το μικρόφωνο για να μιλήσει μπροστά σε διακόσιους συναδέλφους του που καραδοκούσαν να βρουν ένα λάθος στην παρουσίασή του για την ψυχική ανθεκτικότητα (γιατί δυστυχώς αυτό συμβαίνει συχνά στα συνέδρια), ο καημένος παραπάτησε και σωριάστηκε φαρδύς πλατύς στο πάτωμα! Ένα επιφώνημα αγωνίας απλώθηκε στην αίθουσα. Αυτός είναι ένας από τους χειρότερους εφιάλτες κάθε ομιλητή!

Ο τύπος αυτός όμως, το γύρισε υπερ του. Σηκώθηκε και είπε: «Ανησυχήσατε; Δεν ήθελα να σας τρομάξω – ήθελα μόνο να δείξω τι σημαίνει ψυχική ανθεκτικότητα στην πράξη! Πέφτεις αλλά πάντα ξανασηκώνεσαι!»

Αυτό για μένα ήταν εξαιρετικό παράδειγμα του χιούμορ, άσχετα αν γέλασαν ή δεν γέλασαν όσοι το άκουσαν. Στον ψυχολόγο αυτό συνέβη κάτι άσχημο. Και όμως κατάφερε να μην το πάρει τρομερά βαριά. Κατάφερε να το αντιμετωπίσει με ψυχραιμία – και ταυτόχρονα, κατάφερε να το δει με απροσδόκητο τρόπο: όχι σαν κάτι άσχημο που του συνέβη αλλά σαν κάτι που θα μπορούσε να αξιοποιήσει. Το συνέδεσε με το θέμα για το οποίο επρόκειτο να μιλήσει και έτσι ένιωσε ότι ελέγχει την κατάσταση. Προφανώς, οι περισσότεροι στο κοινό κατάλαβαν ότι δεν το είχε κάνει σκόπιμα – αλλά θαύμασαν την αντίδρασή του και στη συνέχεια τον αντιμετώπισαν με μεγαλύτερη συμπάθεια. Τι χιούμορ αποδείχτηκε η καλύτερη άμυνα για εκείνον!

 

Όταν ρωτάω τους ανθρώπους που έρχονται στο γραφείο μου ποιοι είναι οι μεγαλύτεροί τους φόβοι, πολύ συχνά, εκτός από την αρρώστια και την απώλεια, μου απαντούν και «η μοναξιά». Ο φόβος ότι μπορεί να μείνουμε μόνοι, να μην έχουμε ουσιαστικές σχέσεις, να νιώθουμε ότι κανείς δεν μας καταλαβαίνει και δεν νοιάζεται για εμάς είναι τεράστιος φόβος. Το οξύμωρο όμως είναι ότι ενώ φοβόμαστε τη μοναξιά, συχνά φοβόμαστε επίσης και την οικειότητα – πράγμα που τελικά μας οδηγεί στη μοναξιά!

Το να φοβόμαστε τη μοναξιά είναι λογικό: είμαστε από τη φύση μας ζώα αγέλης, κοινωνικά όντα, έχουμε μάθει να επιβιώνουμε μέσα στην ομάδα, και είναι βαθιά ριζωμένη μέσα μας η ανάγκη να έχουμε σχέσεις. Ακόμα και πολύ κλειστοί, εσωστρεφείς άνθρωποι που δείχνουν ότι προτιμούν την απομόνωση, έχουν ανάγκη από μια έστω σχέση. Πληθώρα ερευνών στηρίζουν την αξία των σχέσεων για την επιβίωσή μας: οι άνθρωποι που έχουν καλύτερες σχέσεις, έχουν καλύτερη υγεία, καλύτερη ποιότητα ζωής, καλύτερη επαγγελματική αποκατάσταση, ακόμα και μεγαλύτερη διάρκεια ζωής! Οι σχέσεις μας είναι απαραίτητες.

Πώς γίνεται λοιπόν, ενώ έχουμε ανάγκη τις σχέσεις, ενώ τις επιθυμούμε και τις επιδιώκουμε, ταυτόχρονα να φοβόμαστε την οικειότητα – να φοβόμαστε να βρεθούμε πολύ κοντά σε κάποιον άλλο άνθρωπο; Γιατί άραγε η εγγύτητα που μας φαίνεται τόσο επιθυμητή, ταυτόχρονα μας τρομάζει τόσο;

Η αλήθεια είναι ότι πίσω από τον φόβο της οικειότητας κρύβονται πολλοί άλλοι φόβοι.

• Ο φόβος της έκθεσης: φοβόμαστε ότι αν έρθουμε πολύ κοντά με το άλλο άτομο, θα «εκτεθούμε», θα δείξουμε πλευρές του εαυτού μας ή της ζωής μας για τις οποίες πιθανώς ντρεπόμαστε.
• Ο φόβος της απόρριψης: φοβόμαστε ότι αν αφήσουμε το άλλο άτομο να μας πλησιάσει πολύ, θα δει ποιοι πραγματικά είμαστε – και τότε θα μας απορρίψει.
• Ο φόβος της εγκατάλειψης: φοβόμαστε ότι το άλλο άτομο θα μας εγκαταλείψει και τότε θα υποφέρουμε.
• Ο φόβος να χάσουμε τον εαυτό μας: φοβόμαστε ότι η εγγύτητα με το άλλο άτομο θα μας κάνει να εξαρτηθούμε από εκείνο και να «χάσουμε» τα όρια της δικής μας προσωπικότητας.

Πραγματικά το να είμαστε κοντά με έναν άλλο άνθρωπο, να τον/την εμπιστευόμαστε και να μοιραζόμαστε μαζί του/της την πραγματικότητά μας είναι πράγματι τρομακτικό για όλους μας. Έτσι ενδέχεται να καταλήξουμε να λειτουργούμε πολύ επιφανειακά στις σχέσεις μας και να αποφεύγουμε την οικειότητα με διάφορους τρόπους όπως:

• Απορρίπτουμε εμείς πρώτοι τον άλλο βρίσκοντας του διαρκώς λάθη και μειονεκτήματα
• Δημιουργούμε απόσταση με διαρκείς διαφωνίες και καυγάδες
• Διατηρούμε πολύ επιφανειακό επίπεδο επικοινωνίας
• Λέμε ψέματα ή δικαιολογίες
• Δεν εκφράζουμε τα συναισθήματά μας
• Υπονομεύουμε τη σχέση κάνοντας πράγματα που θα απομακρύνουν τον άλλο
• Μένουμε προσκολλημένοι στο παρελθόν ή σε κάποια εμμονή
• Ασχολούμαστε δυσανάλογα πολύ με τη δουλειά, τα παιδιά, ή τα χόμπι μας σε σημείο που αποκλείεται η οικειότητα με τον άλλο
• Αναπτύσσουμε κάποια εξάρτηση (πχ. νακρωτικά, αλκοόλ).
• Αναπτύσσουμε ασυνείδητα προβλήματα υγείας που θα μας εμποδίσουν να έρθουμε κοντά με το άλλο άτομο

Όλες αυτές οι αντιδράσεις είναι ασυνείδητοι μηχανισμοί άμυνας και αυτοπροστασίας που όμως τελικά δεν μας προστατεύουν – απλώς μας εμποδίζουν να έρθουμε κοντά με τους άλλους ανθρώπους, να αγαπήσουμε και να αγαπηθούμε, να εξελιχθούμε. Είναι αλήθεια ότι η οικειότητα έχει ρίσκο – αλλά μια ζωή χωρίς οικειότητα δεν αξίζει τον κόπο.

 

Αντί να προσπαθούμε λοιπόν να την αποφύγουμε με κάθε τρόπο, θα ήταν καλύτερο να αναγνωρίσουμε τους φόβους μας και να δουλέψουμε πάνω σε αυτούς. Να προσπαθήσουμε να ενισχύσουμε την αυτοεκτίμηση μας ώστε να μην μας πληγώνει τόσο η πιθανότητα μιας απόρριψης. Να ενισχύσουμε την ψυχική ανθεκτικότητά μας ώστε να μην καταρρεύσουμε αν κάτι δεν πάει καλά στη σχέση. Να ενισχύσουμε την αίσθηση του εαυτού μας ώστε να μην «χαθούμε» μέσα στη σχέση. Πολύ βοηθητικό επίσης είναι να μοιραστούμε τους φόβους μας με τους ανθρώπους γύρω μας – το πιθανότερο είναι ότι κι εκείνοι έχουν ανάλογους φόβους. Το σημαντικότερο ωστόσο είναι να το πάρουμε απόφαση ότι δεν θα αφήσουμε κανένα φόβο να μας εμποδίσει να ζήσουμε. Η ζωή είναι μια περιπέτεια και εννέχει ρίσκα – αλλά αξίζει τον κόπο να παίρνουμε αυτά τα ρίσκα για να ζούμε μια πιο γεμάτη ζωή.