Δ.Υ.Ο Magazine cms

Κατηγορία: ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

  • Το παιδί «άνοιξε τα φτερά του». Και τώρα τι;

    Το παιδί «άνοιξε τα φτερά του». Και τώρα τι;

    Μετά την απομάκρυνσή των παιδιών από την εστία τους, ένα νέο κεφάλαιο ανοίγει στις σχέσεις των γονέων, συχνά όχι με τις καλύτερες προϋποθέσεις.

    Ο όρος «άδεια φωλιά» αναφέρεται στην περίοδο κατά την οποία οι γονείς αποχωρίζονται το παιδί ή τα παιδιά τους.

    Το σύνδρομο της άδειας φωλιάς περιγράφει τα ανάμεικτα συναισθήματα των γονιών για τον αποχωρισμό αυτό και τα αισθήματα απώλειας, δυσφορίας και ματαίωσης που μπορεί να βιώνουν, όταν η «φωλιά αδειάζει», όταν δηλαδή μένουν οι δυο τους. Όμως, η απουσία των παιδιών θα φέρει πιο κοντά τους συντρόφους ή θα τους απομακρύνει;

    Η αποχώρηση του παιδιού σημαίνει επαναπροσδιορισμό της σχέσης του ζευγαριού. Όσο ζούσαν όλοι μαζί, για εκείνους το μεγάλωμα του παιδιού ήταν ένα κοινό σημείο αναφοράς, µία κοινή ευθύνη, ένας κοινός σκοπός. Τώρα που το παιδί απομακρύνεται, το ζευγάρι καλείται να αξιολογήσει εκ νέου τη σχέση του. Ο απολογισμός δεν είναι πάντα θετικός, αφού εξαρτάται από το πόσο δεμένο και ταιριαστό ήταν το ζευγάρι πριν την αποχώρηση και αν είχαν σοβαρά προβλήματα που «κουκούλωναν» για χάρη του παιδιού.

    Αν το ζευγάρι είχε καλή επικοινωνία, θα καταφέρει να ξεπεράσει τα πρώτα αρνητικά συναισθήματα που δημιουργεί η  αποχώρηση και να εκμεταλλευτεί δημιουργικά τον χρόνο που έρχεται.

    Ταξίδια και φίλοι, διασκέδαση και διάβασμα ή μουσική, καινούρια χόμπι, καλύτερη επικοινωνία ανάμεσα στους συντρόφους, μπορούν να γεμίσουν πολύ ευχάριστα τον ελεύθερο χρόνο που “γεννά” η απουσία του παιδιού. Σήμερα, βέβαια, επειδή τα περισσότερα ζευγάρια στη μέση ηλικία εργάζονται, αντιμετωπίζουν το σύνδρομο της άδειας φωλιάς με ηπιότερα συναισθήματα και λιγότερη νοσταλγία.

    Γυναίκες

    Οι γυναίκες είναι πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση έντονων συμπτωμάτων του συνδρόμου, αφού με την απομάκρυνση του παιδιού αισθάνονται ξαφνικά ότι έχουν χάσει τον σκοπό της ζωής τους και τη χρησιμότητά τους σαν άνθρωποι. Πολλές φορές αυτό συμπίπτει με τις σωματικές αλλαγές που συνδέονται με την εμμηνόπαυση, αλλαγές που επηρεάζουν τη γυναίκα ψυχολογικά και αυξάνουν την ανάγκη της για φροντίδα και υποστήριξη.

    Δεν είναι σπάνιο φαινόμενο, μια γυναίκα στην εμμηνόπαυση που βιώνει την απομάκρυνση του παιδιού της από την οικογενειακή εστία, να εμφανίσει  κατάθλιψη. Σε αυτές τις περιπτώσεις, συστήνεται οι γονείς να αναζητήσουν επαγγελματική βοήθεια.

    Βέβαια, σήμερα, στην Ελλάδα οι νέοι προτιμούν πλέον να παραμένουν στην οικογένεια όσο περισσότερο μπορούν, ενώ μερικοί δεν την εγκαταλείπουν ποτέ. Η οικονομική κατάσταση και η ασφάλεια που αισθάνονται μένοντας με τους γονείς οδηγούν τους γονείς στη σκέψη ότι δεν χρειάζεται να προετοιμαστούν για έναν χωρισμό. Όμως, αυτό τους δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι τα παιδιά θα μείνουν για πάντα μαζί τους.

    Ο αποχωρισμός όμως, που κάποια στιγμή θα έρθει, σημαίνει ότι η ζωή συνεχίζεται, οι άνθρωποι αλλάζουν, διαμορφώνονται, ωριμάζουν και δημιουργούν μια νέα ζωή, τη δική τους.

    Συμβουλές για μια «νέα αρχή» χωρίς τα παιδιά

    Βρείτε κοινές δραστηριότητες, διαθέστε το χρόνο σας σε ό,τι έχετε αφήσει – παραμελήσει όλα αυτά τα χρόνια. Μπορεί να είναι προσωπική φροντίδα, ενασχόληση με την άθληση, επιμορφωτική δραστηριότητα, ταξίδια, διασκέδαση, να βρεθείτε με φίλους κ.ο.κ.

    Αν έχετε παραμελήσει την ερωτική σας ζωή, φροντίστε να την ενδυναμώσετε.

    Φυσικά, όλα αυτά δεν σημαίνουν ότι θα απομακρυνθείτε από το παιδί σας. Θα είστε πάντα εκεί, διακριτικά δίπλα του, να το ακούσετε, να του συμπαρασταθείτε στις δυσκολίες και να το ενθαρρύνετε ότι θα τα καταφέρει.

    Δήμητρα Σφήκα , Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, Πανεπιστημίου Caen Γαλλίας, Οικογενειακή θεραπεύτρια, Μέλος της Εταιρείας Ομαδικής Ανάλυσης & Οικογενειακής Θεραπείας, Μαρούσι

  • Η καλοσύνη μας κάνει καλό!

    Η καλοσύνη μας κάνει καλό!

    Μέσα σε όλη τη μαυρίλα που απλώθηκε πάνω σε όλους μας μετά το δυστύχημα των τραίνων στα Τέμπη, υπήρξε για μένα και μια αχτίδα φωτός και ελπίδας: η υπέροχη ανθρωπιά πολλών ανθρώπων.

    Ανθρώπων που φέρθηκαν με γενναιότητα, με ανιδιοτέλεια, με αυτοθυσία, με καλοσύνη.  Ανθρώπων που μόλις είχε γίνει η σύγκρουση, αντί να κοιτάξουν μόνο να σώσουν τον εαυτό τους, προσπάθησαν να σώσουν και άλλους. Ανθρώπων που μετά το δυστύχημα, περίμεναν σε ουρές για να προσφέρουν αίμα. Ανθρώπων που μέρες μετά πασχίζουν με κάθε τρόπο να στηρίξουν όλους εκείνους που πληγώθηκαν από το τόσο τραγικό αυτό περιστατικό.

    Ζούμε σε μια εποχή που προβάλει πολύ το κακό, το άσχημο, το βίαιο. Κι όμως, ευτυχώς υπάρχει και το καλό. Υπάρχουν όλοι αυτοί οι ήρωες που στις δύσκολες στιγμές σκέφτονται και τους άλλους εκτός από τον εαυτό τους. Όλοι αυτοί οι εθελοντές που καθημερινά προσφέρουν χρόνο, ενέργεια, χρήματα για να βοηθήσουν άλλους. Όλοι αυτοί που φέρονται με ευγένεια και με καλοσύνη στους συνανθρώπους τους και κάνουν την ζωή μας τόσο μα τόσο καλύτερη.

    Πραγματικά, η καλοσύνη βελτιώνει πολύ την ποιότητα της ζωής όλων. Πολλές έρευνες δείχνουν ότι ο εθελοντισμός όχι μόνο ωφελεί εκείνους που «παίρνουν» αλλά και εκείνους που «δίνουν». Όταν βοηθάμε έναν άλλο άνθρωπο νιώθουμε πολλά θετικά πράγματα ταυτόχρονα. Πρώτα απ’ όλα νιώθουμε ότι είμαστε σε αρκετά καλή κατάσταση ώστε να μπορούμε να βοηθήσουμε κάποιον άλλο. Επομένως, δίνουμε ένα θετικό feedback στον εαυτό μας για την ίδια μας την κατάσταση. Επιπλέον, νιώθουμε ότι είμαστε καλοί και χρήσιμοι άνθρωποι, άρα εκτιμάμε περισσότερο τον εαυτό μας. Τελικά, νιώθουμε ότι  ζωή μας έχει νόημα και αυτό μας γεμίζει με μια αίσθηση πληρότητας και ικανοποίησης.

    Η πληρότητα αυτή μας κάνει να έχουμε καλύτερη διάθεση, λιγότερο άγχος, λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουμε κατάθλιψη, λιγότερο μόνιμο θυμό. Επίσης, ο εθελοντισμός φαίνεται πως βοηθάει και το σώμα μας καθώς διάφορες έρευνες δείχνουν πως οι εθελοντές έχουν χαμηλότερη θνησιμότητα από συνομηλίκους τους που δεν λειτουργούν ως εθελοντές, υποφέρουν λιγότερο από χρόνιο πόνο, και έχουν μειωμένες πιθανότητες για καρδιακές παθήσεις.

    Παράλληλα, ο εθελοντισμός βοηθάει να συνδεόμαστε περισσότερο με τους ανθρώπους γύρω μας, να νιώθουμε ότι ανήκουμε σε ένα κοινωνικό πλαίσιο, και να κάνουμε νέους φίλους με τους οποίους μάλιστα θα έχουμε και πολλά κοινά. Ο εθελοντισμός διευρύνει την οπτική μας και ανοίγει το μυαλό μας. Ο εθελοντισμός κάνει τεράστιο καλό σε όλους μας.

    «Ωραία όλα αυτά – αλλά ποιος προλαβαίνει να κάνει εθελοντισμό;» ίσως να σκέφτεστε.

    Πρώτα απ’ όλα, ο εθελοντισμός δεν απαιτεί πολύ χρόνο. Μπορείτε να αποφασίσετε και να διαθέσετε τον χρόνο που εσείς έχετε. Ακόμα και μια ώρα τον μήνα, ακόμα και μέσα από το σπίτι σας, μέσα από κάποια οθόνη ή κάποιο τηλέφωνο, θα ωφελήσει τόσο εσάς όσο και κάποιον άλλο άνθρωπο. Επίσης, αν δεν έχετε χρόνο, μπορείτε να προσφέρετε χρήματα, αντικείμενα, γνώσεις. Οτιδήποτε προσφέρετε σε άλλους ανιδιοτελώς, θα επιστραφεί σε εσάς με τόκο.

    Ωστόσο, καλοσύνη δεν σημαίνει μόνο «σώζω τους άλλους» ούτε σημαίνει μόνο «είμαι εθελοντής». Η καλοσύνη είναι μια στάση ζωής, μια νοοτροπία. Δεν είναι ανάγκη να είμαστε εθελοντές για χρόνια, ούτε ήρωες που σώζουν ζωές. Μπορούμε να φερόμαστε με καλοσύνη στην καθημερινότητά μας – και αυτό ήδη θα κάνει τεράστιο καλό τόσο σε εμάς όσο και στους ανθρώπους γύρω μας.

    Σκεφθείτε πόσο πιο ωραία θα ήταν η ημέρα μας αν φερόμαστε με καλοσύνη και ευγένεια ο ένας στον άλλο. Αν χαμογελούσαμε στον υπάλληλο του καταστήματος, αν δίναμε τη θέση μας στο λεωφορείο στον ηλικιωμένο, αν βοηθούσαμε κάποιον που δεν ένιωθε καλά, αν παραχωρούσαμε προτεραιότητα στο σταυροδρόμι. Σκεφθείτε πόσο πιο ωραία θα ήταν η ζωή μας αν φερόμαστε με καλή πίστη και καλή διάθεση στου άλλους.

    Αυτές οι μικρές καθημερινές πράξεις καλοσύνης μπορούν πραγματικά να κάνουν καλύτερη τη ζωή όλων μας – και είναι τόσο εύκολο να τις κάνουμε. Αρκεί να το αποφασίσουμε!

    Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc, Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος

  • Το βλαβερό και το ωφέλιμο άγχος!

    Το βλαβερό και το ωφέλιμο άγχος!

    Άγχος! Όλοι μιλάμε για το άγχος διαρκώς – η εποχή μας άνετα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως η εποχή του άγχους. Αυτό βέβαια δεν είναι καθόλου παράξενο αν σκεφτεί κανείς ότι μια συχνή απάντηση στην ερώτηση «τι κάνεις;» είναι «τρέχω!».

    Τρέχουμε, πιεζόμαστε, προσπαθούμε να τα προλάβουμε όλα, να τα πετύχουμε όλα, να τα αποκτήσουμε όλα. Ταυτόχρονα, η διαρκής επαφή μας με την «επικαιρότητα» μας θυμίζει συνεχώς πόσο αβέβαια είναι όλα, πόσα τραγικά μπορούν να συμβούν ανά πάσα στιγμή, πράγμα που βέβαια μας γεμίζει φόβο. Επομένως, από τη μια πλευρά πιεζόμαστε για να βγάλουμε πέρα την καθημερινότητα, από την άλλη φοβόμαστε διαρκώς ότι η πιεστική αυτή καθημερινότητα μπορεί να καταρρεύσει – και όλα αυτά μας δημιουργούν ένα μόνιμο αίσθημα άγχους.

    Τι όμως είναι το άγχος;

    Πρώτα απ’ όλα, ας το ξεχωρίσουμε από το στρες. Το στρες είναι η φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας όταν έρχεται αντιμέτωπος με κάτι νέο, απαιτητικό, όταν «ξεβολεύεται». Το στρες προετοιμάζει το σώμα μας για να διαχειριστεί το «άγνωστο» – και βέβαια υποχωρεί όταν πια το «άγνωστο» έχει γίνει γνωστό και η κατάσταση δεν είναι καινούρια. Το στρες λοιπόν συνδέεται περισσότερο με το παρόν.

    Το άγχος, από την άλλη μεριά, είναι η δυσάρεστη κατάσταση που βιώνουμε όταν ανησυχούμε για το τι μπορεί να συμβεί αργότερα ή σκεφτόμαστε ότι δεν είμαστε σε θέση να τα καταφέρουμε καλά σε κάτι που θα συμβεί. Το άγχος λοιπόν συνδέεται περισσότερο με το μέλλον και με σκέψεις που κάνουμε για τη δική μας ικανότητα να το διαχειριστούμε. Και καθώς το μέλλον πάντα υπάρχει, και αρνητικά σενάρια μπορούμε πάντα να κάνουμε, το άγχος δεν υποχωρεί εύκολα. Αντίθετα, μπορεί να μας συνοδεύει μόνιμα, ακόμα και χωρίς να σκεφτόμαστε συνειδητά κάτι αρνητικό για το μέλλον.

    Και όταν μόνιμα νιώθουμε άγχος, τότε πολλά άσχημα συμβαίνουν στη ζωή μας: δυσκολίες με τον ύπνο, διαταραχές διατροφής, μια μόνιμη δυσφορία, πεσμένο ανοσοποιητικό, μεγαλύτερη ευαλωτότητα σε ασθένειες, ψυχοσωματικά προβλήματα, ακόμα και προβλήματα στις σχέσεις μας. Το έντονο και χρόνιο άγχος ασφαλώς μας βλάπτει και είναι εχθρός για εμάς.

    Ωστόσο, ίσως είναι καιρός να δούμε και την άλλη όψη του νομίσματος. Το άγχος δεν είναι αναγκαστικά εχθρός – μπορεί να γίνει και φίλος μας αρκεί να είναι μέτριας έντασης και όχι διαρκές. Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι το άγχος, όταν είναι μέτριας έντασης και όχι μόνιμο, μας ωφελεί. Το μέτριο άγχος μας ωθεί να σκεφτούμε από πριν τι μπορεί να πάει στραβά σε μια κατάσταση και επομένως να το προλάβουμε ή να προετοιμαστούμε καλύτερα για αυτό. Το μέτριο άγχος μας κινητοποιεί και προετοιμάζει τον οργανισμό μας για να δράσει.

    Ας δούμε ένα παράδειγμα. Η Ελένη είναι φοιτήτρια της ιατρικής και έχει μόνιμα έντονο άγχος. Συνέχεια αμφιβάλλει για την ικανότητά της να τα βγάλει πέρα και αυτό τη γεμίζει δυσφορία και την ακινητοποιεί. Στην προηγούμενη εξεταστική το άγχος της την παρέλυσε: σκεφτόταν διαρκώς ότι δεν προλαβαίνει να προετοιμαστεί καλά και ότι δεν θα περάσει, και αυτό την έκανε να νιώθει πολύ άσχημα σωματικά και ψυχικά. Είχε διαρκώς τάση για εμετό, πάθαινε ταχυπαλμίες, δεν μπορούσε να κοιμηθεί. Το αποτέλεσμα ήταν ότι δεν κατάφερνε να μελετήσει σωστά και τελικά πράγματι δεν πήγε καλά στις εξετάσεις της. Το άγχος της την έβλαψε γιατί ήταν υπερβολικά έντονο και μόνιμο.

    Ο Γιάννης είναι επίσης φοιτητής ιατρικής και δεν έχει μόνιμα έντονο άγχος. Δεν αμφιβάλλει διαρκώς για την ικανότητά του να τα βγάλει πέρα. Στην εξεταστική, βιώνει ένα μέτριο άγχος που τον κινητοποιεί να διαβάσει. Η σκέψη ότι πλησιάζουν οι εξετάσεις τον ωθεί να κάνει καλύτερο πρόγραμμα και να πιέσει τον εαυτό του να το τηρήσει για να προλάβει να καλύψει την ύλη. Αν κάποια στιγμή αρχίσει να αμφιβάλλει ότι θα προλάβει, καθησυχάζει και ενθαρρύνει τον εαυτό του με τη σκέψη ότι και στις άλλες εξεταστικές τα κατάφερε μια χαρά. Έτσι διατηρεί το άγχος του σε μέτριο επίπεδο. Και όταν η εξεταστική τελειώσει, νιώθει ανακούφιση και το άγχος του περνάει.

    Ο Γιάννης και η Ελένη βρίσκονται στην ίδια κατάσταση αλλά η Ελένη βιώνει ένα έντονο και διαρκές άγχος που είναι βλαβερό, ενώ ο Γιάννης ένα μέτριο και προσωρινό άγχος που είναι ωφέλιμο. Για την Ελένη το άγχος είναι εχθρός – για τον Γιάννη είναι φίλος.

    Πώς λοιπόν μπορούμε να κάνουμε το άγχος φίλο μας;

    Πρώτα απ’ όλα, είναι πολύ σημαντικό να το αποδεχτούμε και να το δούμε θετικά: πάντα θα υπάρχει κάποιο άγχος στη ζωή μας. Δεν πρέπει να προσπαθούμε να το αποφεύγουμε, δεν πρέπει να το φοβόμαστε. Πρέπει να το βλέπουμε σαν κάτι που μπορεί να μας κάνει καλό.

    Το επόμενο βήμα είναι να δουλέψουμε με την αυτοπεποίθησή μας: προκειμένου να μην αγχωνόμαστε υπερβολικά πρέπει να πιστεύουμε περισσότερο στην ικανότητά μας να τα βγάζουμε πέρα. Είναι πολύ σημαντικό να αρχίσουμε να τονίζουμε περισσότερο στον εαυτό μας αυτό που καταφέρνουμε, αυτό στο οποίο είμαστε καλοί, αυτό που έχουμε ήδη πετύχει.

    Επιπλέον, είναι σημαντικό να περιορίσουμε τη φαντασία μας και να αυξήσουμε τη δράση μας. Αντί να φανταζόμαστε τι μπορεί να πάει στραβά, καλύτερο θα ήταν να εντοπίσουμε τι μπορούμε να κάνουμε για να αυξήσουμε τις πιθανότητες να πάνε όλα καλά. Το άγχος είναι εκεί για να μας ωθεί σε δράση.

    Στα πλαίσια της προσπάθειας για δράση, είναι σημαντικό να διακρίνουμε τι μπορούμε να ελέγξουμε και τι όχι. Δεν ασκούμε έλεγχο πάνω στα πάντα. Στην πραγματικότητα, μπορούμε να ελέγξουμε κυρίως τον τρόπο που σκεφτόμαστε και αντιδρούμε. Δεν μπορούμε να ελέγξουμε τις αντιδράσεις των άλλων ούτε όλες τις συνθήκες γύρω μας. Επομένως, κάνουμε τις ενέργειες που έχουμε αποφασίσει για να βελτιώσουμε τις πιθανότητες να πάνε όλα καλά. Τα υπόλοιπα δεν μπορούμε να τα ελέγξουμε οπότε δεν έχει νόημα να τα σκεφτόμαστε.

    Αν το καλοσκεφθείτε, το μόνιμο άγχος είναι σαν να προσπαθούμε να σκοτώσουμε ένα φανταστικό τέρας – δαπανάμε άπειρη ενέργεια χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Δεν χρειάζεται να πολεμάμε πια – αρκεί να πάψουμε να φανταζόμαστε το φανταστικό τέρας. Αρκεί να το φανταστούμε σαν φίλο μας!

    Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος

  • Το στρες μαστίζει και τα παιδιά!

    Το στρες μαστίζει και τα παιδιά!

    Τα παιδιά ανταποκρίνονται διαφορετικά στο άγχος ανάλογα με την ηλικία τους, τις ιδιαιτερότητες προσωπικότητας, τις ικανότητες αντιμετώπισης, γεγονός που δεν αποκλείεται από πολλούς γονείς να μην καταφέρουν να αναγνωρίσουν τα σημάδια του στρες στο παιδί τους. «Οι γονείς πρέπει να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα σημάδια του παιδικού άγχους και να αναζητούν πιθανές αιτίες.

    Οι γονείς είναι οι πρώτοι που μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά να διαχειριστούν το άγχος τους. Παρ’ όλα αυτά υπάρχουν παιδιά που μπορεί να παρουσιάζουν αγχώδη διαταραχή για διάφορους λόγους. Είτε διότι είναι έτσι δομημένο το μοντέλο της οικογένειας και μεταφέρεται το επαγγελματικό stress των γονέων/ενηλίκων προς αυτά, είτε να οφείλεται και σε κληρονομικούς παράγοντες. Σε κάθε περίπτωση μπορούν να επωφεληθούν από επαγγελματική βοήθεια με ήπιας μορφής κοινωνική θεραπεία», επισημαίνει η Κλινική Ψυχολόγος Βίκυ Δασκαλάκη, MSc, University of London.

    Σημάδια άγχους στα παιδιά 

    «Το stress οδηγεί τα παιδιά στο να εκφράζονται με τρόπους απογοητευτικούς ή αλλόκοτους προς τους γονείς, ωστόσο είναι υψίστης αναγκαιότητας για τους γονείς των ανηλίκων να αναγνωρίσουν ή και να λάβουν μια σωστή ενημέρωση επίγνωσης συμπτωματολογίας άγχους στο παιδί. Πολλές φορές μέσα από το παιχνίδι και ιδίως στην πρώιμη παιδική ηλικία, κρύβονται πάρα πολλά σημάδια άγχους που αφορούν  συμπεριφοριστικά και συναισθηματικά ζητήματα του παιδιού. Όλα αυτά σχετίζονται με συναισθήματα άγχους», τονίζει η κ. Δασκαλάκη.

    Μερικά κοινά σημεία συμπεριφοράς άγχους περιλαμβάνουν:

    1. Ανάπτυξη νευρικής συνήθειας, όπως το δάγκωμα νυχιών. 
    2. Φόβοι – ειδικές φοβίες (όπως φόβος για το σκοτάδι, μόνος ή ξένοι). 
    3. Φόβος για ύψη ή καταιγίδες (σε μικρότερα παιδιά σχολικής ηλικίας). 
    4. Δυσκολία συγκέντρωσης (εκδήλωση στο σχολείο και κατά την άσκηση σχολικών καθηκόντων). 
    5. Άρνηση να πάει σχολείο (προφάσεις και δικαιολογίες). 
    6. Διαρκής πρόκληση προβλημάτων στο σχολείο για ιδεολογικά ζητήματα (είτε με συμμαθητές είτε με εκπαιδευτικούς).  
    7. Φόβος για το σκοτάδι, τέρατα, έντομα και ζώα σε παιδιά προσχολικής ηλικίας. 
    8. Μικροκλοπές ασήμαντης αντικειμενικής αξίας πραγμάτων. 
    9. Απομόνωση/αποξένωση  (απόσυρση από οικογένεια ή φίλους ιδίως κατά την εφηβεία).  
    10. Ανησυχούν για το σχολείο και τους φίλους τους (για τα μεγαλύτερα παιδιά σχολικής ηλικίας και εφήβους). 
    11. Μπορεί επίσης να έχουν άγχος για εξετάσεις και βαθμούς. 
    12. Υψηλά επίπεδα stress εξαιτίας του ισχυρού ανταγωνισμού εντός σχολείου, όσον αφορά τις υψηλόβαθμες επιδόσεις και απαιτήσεις. 

    «Αυτοί οι παιδικοί φόβοι είναι φυσιολογικοί και συνήθως μειώνονται από μόνοι τους καθώς το παιδί μεγαλώνει. Θεωρείται περιστασιακό άγχος, το οποίο μπορεί να είναι φυσιολογικό, και η περισσότερο παρατεταμένη παραμονή για να υποδείξει αληθινά συμπτώματα μιας αγχώδους διαταραχής. Τραυματικά γεγονότα και μετατραυματικό στρες στην παιδική ηλικία είναι λιγότερο εμφανή, ωστόσο σε περιπτώσεις ειδικών συνθηκών όπως παιδιά σε εμπόλεμες ζώνες ή πρόσφυγες, είναι δυνατό να παρουσιάσουν» συμπληρώνει η Ψυχολόγος κ. Δασκαλάκη.

    Οι παράγοντες που προκαλούν ανησυχία και άγχος στα παιδιά διαφορετικών ηλικιών μπορεί να είναι οι νέες καταστάσεις αλλαγής (π.χ σε περίπτωση διαζυγίου, αλλαγής οικίας, έλευσης ενός νέου παιδιού στην οικογένεια), απαιτητικές εργασίες, ακόμη και άγνωστοι άνθρωποι μπορεί να οδηγήσουν σε φόβο και άγχος στα παιδιά ανά περιόδους!

    Το άγχος συχνά εμφανίζεται με σωματικά συμπτώματα. Τα παιδιά που αισθάνονται άγχος συνήθως αναφέρουν πονοκεφάλους ή στομαχόπονο και σίγουρα επισκέπτονται πιο τακτικά τον παιδίατρο.

    Πηγές άγχους σε εφήβους   

    Καθώς τα παιδιά μεγαλώνουν, οι πηγές άγχους τους διευρύνονται – πολλαπλασιάζονται. Οι έφηβοι είναι πιθανότερο από τα μικρά παιδιά να αγχωθούν από τις καταστάσεις καθώς έχουν ήδη μεγιστοποιηθεί οι θεματικές ενότητες που χρειάζονται να εμβαθύνουν αλλά και οι σωματικές απαιτήσεις πλέον στο μέγιστο βαθμό. Οι συνομήλικοι μπορούν να βοηθήσουν στην καταπολέμηση του άγχους, αλλά και το αντίστροφο. Οι κοινωνικές σχέσεις είναι ιδιαίτερα σημαντικές στην εφηβεία. Πολλοί έφηβοι ανησυχούν για την προσαρμογή στις πρώτες τους ρομαντικές σχέσεις και την πίεση των συνομήλικων γύρω από τη χρήση ουσιών και το σεξ.

  • Ανθρώπινες σχέσεις «Καμία ανοχή, σε καμία μορφή βίας»

    Ανθρώπινες σχέσεις «Καμία ανοχή, σε καμία μορφή βίας»

    Παιδιά της ίδια μητέρας, της ενδοοικογενειακής βίας, είναι σύμφωνα με την Κλινική Ψυχολόγο Ψυχοθεραπεύτρια, Δρα της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Διευθύντρια του Ψυχοθεραπευτικού Κέντρου Therapy Nest, Άννα Κανδαράκη, όλα τα είδη βίας που βιώνουμε ως κοινωνία.

    Στην πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή της στο περιοδικό ΔΥΟ, η ίδια επισημαίνει ότι μια κακοποιητική σχέση, όπως και κάθε σχέση, χρειάζεται δύο και πως κανείς δεν μπορεί να γίνει κακοποιητικός εάν δεν του το επιτρέψουμε.

    Παρατηρούμε διαρκώς μια έκρηξη στη βία γύρω μας: ενδοοικογενειακή, ενδοσχολική, βία με θύματα γυναίκες, βία με θύματα παιδιά. Βία σωματική, αλλά και σεξουαλική. Πού οφείλεται αυτή η έκρηξη; 

    Έχει σημασία να κατανοήσουμε ότι οποιοδήποτε επιθετικό προσδιορισμό και να βάλουμε δίπλα από τη λέξη βία -έμφυλη, σχολική, εφηβική, σεξουαλική- όλες οι μορφές της είναι παιδιά της ίδιας μητέρας: της ενδοοικογενειακής βίας.
    Η βιβλιογραφία δείχνει ότι εκείνος που ασκεί βία μέσα στην εργασία του είναι εκείνος που έχει ασκήσει βία στο σχολείο και είναι ο ίδιος αντίστοιχα που έχει βιώσει βία μέσα στην οικογένειά του. Υπάρχει δηλαδή εξοικείωση με τη βία από την παιδική ηλικία.
    Αν δεν πιάσουμε το νήμα της βίας -κρυφής ή φανερής- μέσα στην οικογένεια, το φαίνομενο θα συνεχίσει να εντείνεται και να επεκτείνεται.

    Υπήρξε μια αλματώδης αύξηση της βίας της τάξης του 20% στη διάρκεια των lockdown. Σε ολόκληρη την Ευρώπη παρατηρήθηκε αύξηση των κλήσεων βοήθειας σε γραμμές για θύματα βίας τους πρώτους 9 μήνες της πανδημίας. Ήταν παράγοντας τα lockdown, «απόνερα» των οποίων βλέπουμε ακόμη και σήμερα; 

    Η πανδημία ξεκίνησε ως μια υγειονομική κρίση και εξελίχθηκε σε υπαρξιακή κρίση. Θέσαμε ερωτήματα όπως: Τι είναι η ζωή; Τι είναι ο θάνατος; Πότε η ελευθερία μπαίνει πάνω από την ίδια τη ζωή; Πόση αξία έχει η ζωή χωρίς την ελευθερία και την ανθρώπινη επαφή;  Βιώσαμε σημαντικές απώλειες βασικών μας αναγκών, όπως είναι η ελευθερία και η ανθρώπινη επαφή.
    Ένας τέτοιος περιορισμός μπορεί να οδηγήσει σε ενστικτώδεις μηχανισμούς επιβίωσης, που πάνω στο κατάλληλο υπόβαθρο μπορούν να βγουν ακατέργαστοι προς τα έξω, μέσα από τη βία και την επίθεση. Και όταν λέμε «να βγουν» εννοούμε σε κάποιον άλλο ή στον εαυτό μας. Γι’ αυτό είδαμε και αύξηση στη χρήση ουσιών και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών.
    Την ίδια στιγμή το lockdown δεν επέτρεπε τους περιφερειακούς αντιπερισπασμούς αποσυμπίεσης, όπως είναι τα ταξίδια, τα ψώνια, τα γήπεδα, οι συναντήσεις με φίλους. Μείναμε ξαφνικά μέσα σ’ ένα σπίτι μόνοι με τις επιλογές μας και κάποιες φορές καταλάβαμε δυστυχώς ότι αυτές οι επιλογές είναι κακοποιητικές. Επομένως «φυλακιστήκαμε με τις επιλογές μας».
    Στην πανδημία θύτης και θύμα βρέθηκαν κλεισμένοι μέσα, χωρίς να υπάρχει δυνατότητα διαφυγής.  Προσέξτε όμως. Δεν δημιούργησε η πανδημία τον θύτη ή το θύμα. Αυτοί οι ρόλοι προϋπήρχαν και απλώς ενισχύθηκαν κάτω από τις συγκεκριμένες συνθήκες, δεδομένου ότι δεν υπήρχαν πλέον οι εύκολες, γνώριμες λύσεις.Ούτε ο θύτης μπορούσε να διοχετεύσει την ένταση και τον θυμό του μέσα από συναθροίσεις ούτε το θύμα αντίστοιχα μπορούσε να κουκουλώσει ή να υποτιμήσει τον πόνο μέσα από την επικοινωνία με κάποιο συγγενή ή φίλο. Άλλωστε, όλα αυτά είναι υποκατάστατα και σε καμία περίπτωση λύσεις.
    Γι’ αυτό και οι κλήσεις σε τηλεφωνικές γραμμές βοήθειας μπορεί όντως να έγιναν η μόνη δυνατότητα διεξόδου.

    Μιλούν περισσότερο σήμερα οι γυναίκες και τα παιδιά για τη βία;

    Φαίνεται πως η πανδημία μπορεί να βοήθησε σε αυτό. Ήταν σαν να κλείσαμε τις πόρτες του σπιτιού μας και να ανοίξαμε περισσότερο τα αυτιά μας, τα μάτια μας, τις ψυχές μας. Να ακούσουμε. Και όταν αισθανθήκαμε ότι μας ακούν, αντίστοιχα τολμήσαμε και να μιλήσουμε. Βασική προϋπόθεση του ομιλητή είναι το ακροατήριο. Τώρα μιλάμε περισσότερο γιατί είμαστε και έτοιμοι να ακούσουμε περισσότερο.
    Μοιάζει σαν να είμαστε περισσότερο έτοιμοι να διαχωρίσουμε την ευθύνη του θύτη και να δεχτούμε την ολοκληρωτική απενοχοποίηση του θύματος, ειδικά στις περιπτώσεις της σεξουαλικής κακοποίησης, όπως στην περίπτωση του me too. Μας ενδιαφέρει η ουσία των σχέσεών μας και όχι μόνο η επιφάνεια. Έχουμε πραγματικό νοιάξιμο και όχι αρρωστημένη περιέργεια για το τι συμβαίνει στον διπλανό, κι αυτό ήταν κάτι που επίσης μας έμαθε η πανδημία. Ότι, δηλαδή, αυτό που συμβαίνει στον διπλανό, δεν είναι μακριά. Μας αφορά.

    Τι ρόλο έχει παίξει η ύπαρξη κοινωνικών λειτουργών/ψυχολόγων στα σχολεία; 

    Η ύπαρξη εκπαιδευμένου προσωπικού σε ζητήματα ψυχικής υγείας είναι μια μεγάλη βοήθεια, τόσο για τους εκπαιδευτικούς όσο και για τους γονείς. Το σχολείο είναι το δεύτερο περιβάλλον όπου το παιδί μαθαίνει να συσχετίζεται. Εκεί μπορεί ένα έμπειρο μάτι να εντοπίσει λανθασμένες συμπεριφορές και τραύματα που μπορεί να κουβαλάει ένα παιδί. Αρχικά, λοιπόν, η παρουσία τους είναι σημαντική για να εντοπιστούν προβλήματα που μπορεί να υπάρχουν και να μην έχουν γίνει εμφανή μέσα στην οικογένεια.

    Σε δεύτερη ανάγνωση, ο ειδικός έρχεται να δώσει βοήθεια, να κατευθύνει, να ενημερώσει τους γονείς και τέλος να δημιουργήσει ένα νέο πλαίσιο, αυτό το θεραπευτικό, στο παιδί που θα μάθει να εμπιστεύεται, να μεταφέρει τη δυσκολία του και να μοιράζεται το συναίσθημά του. Ειδικά εάν στο σπίτι δεν υπάρχουν αυτές οι προϋποθέσεις. Θέλω να είμαι δίκαιη. Η γονεϊκότητα σήμερα είναι μια πολύ περίπλοκη και απαιτητική υπόθεση. Σαν γονιός μέσα σε μια τεράστια μέρα με πολλές υποχρεώσεις και τρέξιμο πρέπει να βρω χρόνο για το παιδί μου και την ίδια στιγμή να καταλάβω τα δικά μου τα σκοτάδια, να μην τα μεταφέρω.Γι’ αυτό και καμαρώνω πολύ τους νέους γονείς που έρχονται και ζητούν βοήθεια. Οι ψυχολόγοι διορθωτικές κινήσεις θα κάνουμε. Οι πρωταγωνιστές για ένα παιδί είναι και θα είναι πάντα οι γονείς.Τι θα ήταν ίσως ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που θα έπρεπε να μάθουμε στα παιδιά μας για να εξελιχθούν σε υγιείς προσωπικότητες;  Δεν υπάρχει μεγαλύτερη δύναμη από την ελευθερία. Σημαντικό είναι τα παιδιά να μάθουν να είναι ελεύθερα. Θυμηθείτε ότι φροντίζω σημαίνει φροντίζω για την αυτονομία του άλλου. Εμείς μπερδευόμαστε και νομίζουμε ότι φροντίδα σημαίνει αναλαμβάνω τον άλλο, θυσιάζομαι, βάζω τον εαυτό μου στην άκρη.
    Γι’ αυτό και η Ελληνίδα μητέρα έχει μάθει να φροντίζει, αλλά όχι να φροντίζεται. Και αυτή η νοοτροπία της θυσίας, και αντίστοιχα της ενοχής, μεταφέρεται από γενιά σε γενιά.
    Τα νέα παιδιά έχει σημασία να νιώσουν ελεύθερα, να χτίσουν αυτονομία, για να μπορούν να βρουν τα δικά τους υλικά, να φτιάξουν τη δική τους ευτυχία.

    Ποια είναι τα σημάδια μιας κακοποιητικής σχέσης;

    Κανείς δεν μπορεί να γίνει κακοποιητικός, εάν δεν του το επιτρέψουμε. Το υπογραμμίζω αυτό γιατί έχει νόημα να καταλάβουμε ότι η κακοποιητική σχέση, όπως κάθε σχέση, χρειάζεται δύο. Κάποιος να κακοποιεί και κάποιος να ανέχεται.  Η βία συχνά ξεκινάει πιο ήπια, με ένα υποτιμητικό σχόλιο, ένα απαξιωτικό βλέμμα και εξελίσσεται κλιμακωτά. Συναντώ γυναίκες που πρώτα οι ίδιες θα υποτιμήσουν τη βία, που δέχονται ότι «ήταν απλά ένα χαστούκι», «μια σπρωξιά». Εξαρχής, λοιπόν, να πούμε ότι δεν υπάρχει καμία ανοχή σε καμία μορφή βίας.
    Ένα ακόμα σημάδι είναι όταν εντοπίζουμε έντονη ζήλεια, πίσω από την οποία τις περισσότερες φορές κρύβονται έλεγχος και περιορισμός. Εδώ πάλι πρέπει να προσέξουμε γιατί ένα κορίτσι που μπορεί να μην έχει λάβει την αντίστοιχη προσοχή στο σπίτι του, μπορεί να καταγράψει αυτή τη συμπεριφορά ως ενδιαφέρον και νοιάξιμο που η ίδια έχει στερηθεί.
    Κακοποιητικές σχέσεις συναντάμε επίσης σε κλειστά συστήματα. Σταδιακά, το ζευγάρι κλείνεται, αποκόβεται απο άλλες σχέσεις, με αποτέλεσμα την απομόνωση και τον αυτοεγκλωβισμό. Στόχος είναι η απόλυτη εξάρτηση του θύματος από τον θύτη, να μην υπάρxει καμία αυτονομία. Γι΄αυτό και συχνά βλέπουμε γυναίκες να σταματούν τη δουλειά τους, να μην έχουν τη δική τους οικονομική ανεξαρτησία, ώστε η φυγή τους να γίνεται ακόμα πιο δύσκολη.

    Ποια είναι τα χαρακτηριστικά των θυμάτων; 

    Έχει σημασία να δούμε τόσο τον θύτη όσο και το θύμα. Γιατί ο ένας «χρειάζεται» τον άλλο. Θύτης και θύμα πάνε χέρι-χέρι και οι ρόλοι εναλλάσσονται. Θύτης και θύμα έχουν έναν κοινό παρανομαστή: νιώθουν φόβο και ανασφάλεια.  Έχουν στερηθεί την αγάπη και την προσοχή.  Τα αγόρια που εξελίσσονται σε θύτες μεγαλώνουν συχνά με αντιλήψεις που κρύβουν από πίσω έμφυλα στερεότυπα, όπως «τα αγόρια δεν κλαίνε», «οι άντρες δεν πονάνε» και μαθαίνουν να φοβούνται το συναίσθημά τους και τελικά να μη συνδέονται με αυτό. Μαθαίνουν ότι «για να είναι άντρες, θα πρέπει να είναι άτρωτοι και άφοβοι», με αποτέλεσμα να θάβουν οτιδήποτε νιώθουν, να μετατρέπονται σε παγωμένα ρομπότ που από πίσω κρύβουν φοβισμένους, ανασφαλείς ανθρώπους οι οποίοι έχουν ανάγκη τη βία για να επιβληθούν και να υπάρξουν.  Οποιοδήποτε αίσθημα αμφισβήτησης ή απόρριψης καταγράφεται ως απειλή στην οποία απαντούν με ό,τι έχουν μάθει: βία, επιβολή και τρομοκρατία.  Μην ξεχνάτε ότι ο ενήλικας θύτης έχει υπάρξει τις περισσότερες φορές ο ίδιος θύμα στην παιδική του ηλικία.
    Αντίστοιχα, τα κορίτσια που μαθαίνουν να ανέχονται τη βία τη γνωρίζουν ήδη μέσα από το σπίτι τους. Έχουν δει τη μαμά να υπομένει, να ανήκει κάπου, στον μπαμπά και μετά στο σύζυγο και στο παιδί της. Και δεν έχουν μάθει να είναι ελεύθερες και αυτόνομες. Θύτης και θύμα είναι δύο άνθρωποι ανελεύθεροι και εγκλωβισμένοι.

    Τι ψυχολογική στήριξη και ενδυνάμωση χρειάζεται μια γυναίκα που θέλει να ξεφύγει από μια κακοποιητική σχέση; 

    Μια γυναίκα που μένει σε μια κακοποιητική σχέση, συχνά έχει εκπαιδευτεί να ανέχεται και να υπομένει τη βία. Με κάποιο τρόπο της είναι γνώριμη.
    Ίσως έχει μεγαλώσει μέσα στα σκληρά έμφυλα στερεότυπα που λένε «η γυναίκα πρέπει να κρατήσει την οικογένεια», «μια μάνα πρέπει να θυσιάζεται για τα παιδιά της», να έχει εκπαιδευτεί να βάζει τον εαυτό της στην άκρη, να τον ξεχνάει και τελικά ακόμα και να τον κακοποιεί.  Χρειάζεται πολλή ουσιαστική δουλειά η ίδια, με όλα όσα κουβαλάει μέσα της, για να ξεφύγει από αυτές τις βαθιά ριζωμένες πεποιθήσεις.  Ουσιαστικά, το φαινόμενο της κακοποίησης μπορεί να εξαλειφθεί μόνο από εκεί που γεννιέται, μέσα στην οικογένεια. Μέσα στο γονεϊκό ζευγάρι, στο πώς επικοινωνούν οι δυο γονείς, στο πώς μεγαλώνουμε τους γιους και τις κόρες μας.

    Ποιες είναι οι επιπτώσεις της σεξουαλικής και της σωματικής βίας στα θύματα;

    Κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός, γι’ αυτό και ο τρόπος που θα βιώσει και θα καταγράψει ένα τραύμα είναι επίσης μοναδικός.
    Θέλει προσοχή να μην κάνουμε γενικεύσεις.  Συναντώ όμως γυναίκες που κουβαλούν αυτό το τραύμα χρόνια, που ίσως τόλμησαν να το πουν στη μητέρα τους κι εκείνη το μείωσε, το υποτίμησε, γιατί και η ίδια φοβήθηκε την αντίδραση, την κριτική. Δεν κακοποιεί μόνο το ίδιο το τραύμα, αλλά και ο τρόπος που θα το φροντίσουμε ή αντίστοιχα θα το αμελήσουμε, θα το κουκουλώσουμε.
    Συχνά τα θύματα εκτός από δυσκολίες στην ψυχική τους υγεία, όπως αγχώδεις διαταραχές, κρίσεις πανικού ή συναισθηματικές διαταραχές, όπως η κατάθλιψη, εμφανίζουν δυσκολία εμπιστοσύνης και συσχέτισης. Κλείνονται, φοβούνται, αναπτύσσοντας αισθήματα ενοχής και ντροπής με αποτέλεσμα να παράγουν μοναξιά και να απομονώνονται.
    Υπάρχουν βήματα που πρέπει να κάνουμε ως κοινωνία και ως πολιτεία για τον περιορισμό του φαινομένου της βίας;  Η οικογένεια είναι ο καθρέφτης της κοινωνίας.
    Οικογένεια, πολιτεία και σχολείο θα πρέπει να πάνε χέρι -χέρι.  Για να γίνουν τα πρώτα βήματα της αλλαγής θα πρέπει οι γονείς να καταλάβουν τι σκοτάδια κουβαλούν οι ίδιοι στις δικές τους βαλίτσες. Για να μην τα επαναλάβουν. Πρέπει να οργανωθούν συντονισμένες σχολές γονέων, με εκπαιδευμένους ειδικούς.  Ο τρόπος που θα μεγαλώσω το παιδί μου θα καθορίσει το πώς θα σταθεί το ίδιο στο αύριο, στη δική του οικογένεια, στον σύντροφό του, στο παιδί του, στον συνάδελφό του.  Η γονεϊκότητα είναι σκυταλοδρομία, που σημαίνει ότι θα μεταφέρω όσα έχω μάθει απο τον πατέρα μου και εκείνος από τον δικό του. Η βία και η ανοχή αντίστοιχα μεταφέρονται διαγενεακά, από γιαγιά σε μητέρα και από μητέρα σε κόρη, από παππού σε πατέρα και από πατέρα σε γιο.  Σε κάθε περίπτωση η αλλαγή θα πρέπει να ξεκινήσει σήμερα, για να μπορέσουμε να δούμε τα αποτελέσματα πολύ αργότερα.

    Φωτογράφιση: Όλγα Τζίμου

    Συνέντευξη στο τεύχος ΔΥΟ | Φεβρουάριος 2023

  • Πώς αντιμετωπίζουμε το άγχος μας

    Πώς αντιμετωπίζουμε το άγχος μας

    Καθένας βιώνει διαφορετικά το άγχος και τα συμπτώματα μπορεί να είναι από «πεταλούδες στο στομάχι» έως μια έντονη ταχυπαλμία. Επίσης μπορεί να αισθάνεται κανείς εκτός ελέγχου σαν να υπάρχει αποσύνδεση μεταξύ του μυαλού και του σώματος του.

    Ακόμα σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να εκδηλωθεί ως ένα γενικό αίσθημα φόβου και ανησυχίας ή μπορεί είναι απλά φόβος για ένα συγκεκριμένο μέρος ή γεγονός.

    Η Άννα Χατζηδημητρίου, ΒΑ, MSc Ψυχολόγος Υγείας, Ειδικευμένη στην Ψυχο-ογκολογία και στον Χρόνιο Πόνο, St Thomas & Guy’s Hospital, UK, Διευθύντρια Τμήματος Ψυχολογίας Ιατρικού Κέντρου Αθηνών, Ιδρύτρια Κέντρου Ψυχολογίας και Προαγωγής της Υγείας «Live Well – Be Well», μας βοηθά να ξεχωρίσουμε τις βασικές μορφές άγχους:

    • Γενικευμένο Άγχος: Υπερβολικό άγχος ή ανησυχία σε πολλούς τομείς της ζωής, όπως επαγγελματικές ευθύνες, υγεία, οικονομικά ή μικρές ανησυχίες (π.χ. ολοκλήρωση οικιακών εργασιών).
    • Φοβίες: Πολύ έντονος φόβος για μια συγκεκριμένη κατάσταση ή αντικείμενο, που είναι δυσανάλογο με την πραγματική απειλή του. Για παράδειγμα, ο φόβος της ομιλίας σε κοινό ή ο φόβος για αράχνες, θεωρείται φοβία.
    • Πανικός: Μια ακραία αγχώδης αντίδραση όπου ένα άτομο βιώνει μια κρίση πανικού. Κατά τη διάρκεια μιας κρίσης πανικού, το άτομο βιώνει πολλά σωματικά συμπτώματα και κατακλύζεται από ένα αίσθημα τρόμου.

    Επιπτώσεις

    Το έντονο άγχος έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία μας, με συμπτώματα όπως ενοχλητικό και επίμονο πονοκέφαλο, συχνή αϋπνία ή μειωμένη παραγωγικότητα στην εργασία. Συχνά αυτά αποδίδονται σε κάποια ασθένεια ή στην τύχη, ενώ στην πραγματικότητα η αιτία είναι το έντονο άγχος.

    Ειδικότερα το άγχος μπορεί να προκαλέσει:

    • Πονοκέφαλο
    • Μυϊκή ένταση ή πόνο
    • Πόνο στο στήθος
    • Κόπωση/ αίσθημα υπερέντασης
    • Στομαχικές διαταραχές
    • Προβλήματα ύπνου

    Στρατηγικές διαχείρισης του άγχους

    • Τακτική σωματική άσκηση
    • Υιοθέτηση ενός υγειούς τρόπου ζωής, που περιλαμβάνει σωστό πρόγραμμα ύπνου και υγιεινή ισορροπημένη διατροφή
    • Εξάσκηση τεχνικών χαλάρωσης, όπως βαθιές αναπνοές, διαλογισμός, γιόγκα ή μασάζ
    • Ποιοτικός χρόνος χαλάρωσης με την οικογένεια και τους φίλους
    • Ενασχόληση με ένα χόμπι, όπως η ανάγνωση ενός βιβλίου ή επαφή με τη τέχνη και τη μουσική
    • Σωστή διαχείριση του χρόνου
    • Δεν πιέζουμε τον εαυτό μας περισσότερο από όσο αντέχει και δεν τον υποβάλλουμε σε στρεσογόνες καταστάσεις
    • Μαθαίνουμε να εκφράζουμε με υγιή τρόπο τα συναισθήματά μας και να διεκδικούμε τα θέλω μας
    • Σε περιπτώσεις όπου το άγχος είναι ιδιαίτερα έντονο και μη διαχειρίσιμο ένας ειδικός θα μπορούσε να χορηγήσει φαρμακευτική αγωγή.
  • Η αναζήτηση της ευτυχίας!

    Η αναζήτηση της ευτυχίας!

    Το ξέρετε ότι στην Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των ΗΠΑ (1776), στην οποία στηρίχτηκε μετέπειτα το αμερικάνικο σύνταγμα, η αναζήτηση της ευτυχίας θεωρείται αναφαίρετο δικαίωμα του ανθρώπου, μαζί με την ζωή και την ελευθερία;

    Η ιδέα αυτή ίσως ήταν πρωτοποριακή για εκείνη την εποχή, αλλά σίγουρα σήμερα είναι πολύ περισσότερο αποδεκτή. Ασφαλώς, τουλάχιστον στις ανεπτυγμένες δυτικές κοινωνίες, υπάρχει η πεποίθηση ότι έχουμε όλοι δικαίωμα να προσπαθούμε να είμαστε ευτυχισμένοι.

    Τι είναι όμως η ευτυχία;

    Για κάποιους η ευτυχία είναι κάτι άπιαστο – μια φαντασίωση, κάτι υπέροχο που είναι σίγουροι ότι ποτέ δεν θα ζήσουν. Κάτι από το οποίο έχουν παραιτηθεί. Έτσι ζουν όλη τους τη ζωή κάνοντας ακριβώς τις επιλογές και έχοντας τις αντιδράσεις που απομακρύνουν όλο και περισσότερο την πιθανότητα να ευτυχήσουν.

    Για άλλους, η ευτυχία είναι κάτι που περιμένουν να τους δοθεί με κάποιον μαγικό τρόπο χωρίς να χρειαστεί οι ίδιοι να δουλέψουν γι’ αυτό – ενίοτε μάλιστα, θεωρούν ότι είναι ευθύνη κάποιου άλλου, για παράδειγμα, του γονιού ή του συζύγου, να τους κάνει ευτυχισμένους, οπότε κατηγορούν το άτομο αυτό αν δεν είναι.

    Πολλοί άνθρωποι ταυτίζουν την ευτυχία με τις συνθήκες της ζωής τους οπότε θεωρούν ότι αν πετύχουν καλές συνθήκες, θα νιώσουν αυτόματα ευτυχία. Αν, για παράδειγμα, βρουν τον/την ιδανικό/η σύντροφο, το τέλειο σπίτι, την καταπληκτική δουλειά, θα γίνουν ευτυχισμένοι.

    Άλλοι πάλι, ταυτίζουν την ευτυχία με την επιτυχία, με την επίτευξη κάποιου στόχου που τους φαίνεται εξαιρετικά σπουδαίος και ο οποίος πιστεύουν ότι θα τους κάνει να νιώσουν ευτυχισμένοι αν τον πετύχουν: να στήσουν μια επιχείρηση, να πάρουν προαγωγή, να κάνουν παιδί, να γίνουν πλούσιοι.

    Και βέβαια, υπερβολικά πολλοί άνθρωποι ταυτίζουν την ευτυχία με την ευχαρίστηση έχοντας στο μυαλό τους ότι αν νιώθω ευχάριστα, τότε είμαι ευτυχισμένος. Έτσι, γεμίζουν τη ζωή τους «απολαύσεις» (πχ. φαγητό, αλκοόλ, σεξ, ψυχαγωγία) με την ελπίδα ότι θα νιώσουν ευτυχία.

    Ωστόσο, διάφορες έρευνες τα τελευταία χρόνια δείχνουν ότι όλα αυτά –οι ιδανικές συνθήκες, η επιτυχία, οι απολαύσεις, τα χρήματα, κλπ.- μπορούν να δημιουργήσουν ίσως μια προσωρινή αίσθηση ευχαρίστησης, αλλά όχι μια σταθερή αίσθηση ευτυχίας στους ανθρώπους. Ασφαλώς η επίτευξη ενός στόχου, μια σημαντική αγορά, μια απόλαυση θα μας κάνουν να νιώσουμε ωραία για λίγο. Όμως σύντομα, θα εξοικειωθούμε με την κατάσταση αυτή, θα την αντιμετωπίζουμε ως κάτι δεδομένο, και θα πάψει πια να μας δημιουργεί αίσθηση χαράς. Επιπλέον, σταδιακά θα ξαναβγούν στην επιφάνεια οι παλιές ανασφάλειες, οι εσωτερικές δυσκολίες, τα τραύματα, όλα εκείνα που μας ταλαιπωρούσαν πριν από την φάση αυτή. Και θα ξαναρχίσουμε να νιώθουμε άσχημα, να πέφτουμε, να είμαστε ανικανοποίητοι.

    Έτσι, όλο και περισσότερο τα τελευταία χρόνια κυκλοφορεί η ιδέα ότι η ευτυχία είναι κάτι πιο μόνιμο, πιο εσωτερικό, πιο βαθύ. Δεν είναι απλώς η αίσθηση ότι είμαι επιτυχημένη ή ότι περνάω ωραία – αλλά η βαθύτερη ικανοποίηση τόσο σε σχέση με εμένα ως άτομο, όσο και σε σχέση με τη ζωή μου. Η αίσθηση ότι η ζωή μου έχει νόημα και ότι ακόμα και μέσα από τις δυσάρεστες στιγμές, μαθαίνω και ωριμάζω. Η πεποίθηση ότι προσπαθώ να αφήσω τον κόσμο ελάχιστα καλύτερο απ’ όσο τον βρήκα.

    Όπως λέει και ο ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής Χόρχε Μπουκάι: «Είμαι ευτυχισμένος, δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ότι απολαμβάνω, αλλά ότι βιώνω την ηρεμία του να ξέρω πως οδεύω σωστά προς κάτι ευχάριστο, κάτι απολαυστικό, κάτι που έχει νόημα για μένα».

    Αν, λοιπόν, αντιληφθούμε την ευτυχία ως μια πιο μόνιμη αίσθηση ικανοποίησης και πληρότητας, τότε πώς άραγε μπορούμε να την αναζητήσουμε; Αν δεν φτάνει να γίνουμε επιτυχημένοι και πλούσιοι για να νιώσουμε ευτυχισμένοι, τότε τι άλλο μας μένει;

    Τι μπορούμε να κάνουμε για να φτάσουμε στην ευτυχία;

    Όλο και περισσότεροι ερευνητές της ευτυχίας τα τελευταία χρόνια καταλήγουν σε ένα συμπέρασμα που στα δικά μου αυτιά ακούγεται πολύ λογικό: για να νιώθουμε ευτυχία το πιο σημαντικό απ’ όλα είναι η εσωτερική μας κατάσταση. Μπορούμε να νιώσουμε ευτυχισμένοι και να διατηρήσουμε μια αίσθηση ικανοποίησης και πληρότητας μόνο αν ισχύουν δύο πράγματα:

    α) να «τα έχουμε καλά» με τον εαυτό μας – να τον εκτιμάμε, να τον φροντίζουμε, να τον παρηγορούμε, τον βελτιώνουμε.

    β) να βλέπουμε πιο έντονα το θετικό και λιγότερο έντονα το αρνητικό.

    Αυτές είναι δύο προϋποθέσεις που είναι απαραίτητες για να διατηρήσουμε μια αίσθηση ευτυχίας στη ζωή μας. Αν δεν νιώθουμε καλά με τον εαυτό μας, δεν θα μπορέσουμε να απολαύσουμε τίποτα καλό στη ζωή μας – αντίθετα, ενδέχεται και να το καταστρέψουμε. Και αν δεν βλέπουμε πιο έντονα το θετικό από το αρνητικό, δεν θα μπορέσουμε να αντιληφθούμε το καλό που θα υπάρχει στη ζωή μας – αντίθετα, τα αρνητικά που θα βλέπουμε θα το πνίγουν.

    Επομένως, για να πλησιάσουμε έστω σε μια αίσθηση ευτυχίας πρέπει να στραφούμε μέσα μας, στον τρόπο που σκεφτόμαστε, που αντιλαμβανόμαστε, που αντιδρούμε. Η ευτυχία είναι μια δυνατότητα με την οποία έχουμε γεννηθεί. Και για να την πραγματώσουμε, χρειάζεται να κοιτάξουμε μέσα μας, να ασχοληθούμε με τον εσωτερικό μας κόσμο. Χρειάζεται να δουλέψουμε με εμάς.

    • Να δουλέψουμε για να χτίσουμε μια καλή σχέση με τον εαυτό μας: να τον σεβόμαστε, να τον φροντίζουμε, να τον βελτιώνουμε.
    • Να δουλέψουμε για να διδάξουμε το μυαλό μας να βλέπει περισσότερο τα θετικά: τα θετικά σε εμάς, στους άλλους ανθρώπους, στον κόσμο, στη ζωή.

    Αν λοιπόν θέλουμε να αναζητήσουμε τη ευτυχία, δεν χρειάζεται να πάμε πολύ μακριά, δεν χρειάζεται να κυνηγήσουμε δύσκολους στόχους και να κάνουμε τεράστιες επιτυχίες, ούτε να ταξιδέψουμε στα πιο απίθανα μέρη: η ευτυχία είναι μέσα μας!

    Σοφία Ανδρεοπούλου, MSc – Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος

  • Τα κατάλληλα παιχνίδια ανά ηλικία

    Τα κατάλληλα παιχνίδια ανά ηλικία

    Με το παιχνίδι το παιδί ψυχαγωγείται, γνωρίζει τον εαυτό του και τον κόσμο που το περιβάλλει. Παίζοντας διεγείρεται η φαντασία του, ασκείται η κρίση του αλλά και η εφευρετικότητα του. Μαθαίνει να εξωτερικεύει το άγχος του, να αντιμετωπίζει τους φόβους του και την επιθετικότητα προς ό,τι το περιορίζει…

    Κάθε ηλικία έχει το δικό της παιχνίδι

    Από 9-12 μηνών: οι κουδουνίστρες, οι υφασμάτινες μπάλες, τα πλαστικά ζωάκια που βγάζουν ήχο, τα μαλακά ζωάκια χωρίς χνούδι, τα πλαστικά παιχνίδια για το μπάνιο κ.λπ.

    παιχνιδι ζωγραφικηπαιχνιδι με τουβλάκιαΑπό 12-24 μηνών: παιχνίδια που μπορούν να τα τραβήξουν και να τα σπρώξουν, παιχνίδια μίμησης, όπως τηλέφωνο, σκούπα, κουτάκια που το ένα μπαίνει μέσα στο άλλο, βιβλία με εικόνες, παιχνίδια της παιδικής χαράς (κούνιες, τσουλήθρες, τραμπάλες).

    2-3 χρόνων: κούκλες, παιχνίδια με κουμπιά, κουτιά με μπογιές, βιβλία με αληθινές ιστοριούλες, μικρή κουζίνα, τρένα, βαγόνια, φορτηγά, μπουλντόζες κ.λπ.

    3-6 χρόνων: συσκευές με φωνές και ηχητικές οδηγίες, φάρμες με ζώα, σπίτια, παζλ, κατασκευές, ντόμινο, βιβλία, τρίκυκλο, χρώματα, ψαλίδι, δαχτυλομπογιές, κύβους, συναρμολογούμενα, ξύλινο αλφάβητο, μαγνητικά γράμματα, άλμπουμ για να κολλά φωτογραφίες.

    Σχολική ηλικία: παιχνίδια μνήμης, παρατήρησης και συντονισμού χεριών και ματιών, βιβλία παιδικής λογοτεχνίας, επιτραπέζια παιχνίδια κ.ά.

    Η συμμετοχή του γονιού στην ώρα του παιχνιδιού

    Είναι πολύ σημαντική η ενημέρωση και η κατανόηση από τους γονείς της αναγκαιότητας του παιχνιδιού στη ζωή του παιδιού τους:

    • Να χαίρεστε όταν βλέπετε το παιδί σας να παίζει και να μην πιστεύετε ότι είναι χαμένος χρόνος, γιατί στην πραγματικότητα η πιο ουσιαστική τροφή για την ανάπτυξη και τη διαπαιδαγώγηση του είναι το παιχνίδι.
    • Να μην προβληματίζεστε, ακόμα κι όταν βλέπετε το παιδί να εξακολουθεί να παίζει, έχοντας πλησιάσει την ηλικία που θα πάει στο Γυμνάσιο.
    • Να αποφεύγετε τις παρεμβάσεις στα παιχνίδια του, γιατί το ίδιο επιλέγει το είδος και τον τρόπο του παιχνιδιού που το ικανοποιεί.
    • Να μην το διακόπτετε από αυτή την ιεροτελεστία γιατί απαιτείται χρόνος για τη διέγερση της φαντασίας του, προκειμένου να υποδυθεί κάποιους ρόλους και να ολοκληρώσει το παιχνίδι του με την εξαγωγή κάποιων συμπερασμάτων στα οποία θα καταλήξει μόνο του.
    • Να μην του ασκείτε κριτική του τύπου “ακόμα με αυτό το παιχνίδι παίζεις;” ή “δε βαρέθηκες επιτέλους;”.
    • Να μην υποκαθιστάτε τις ενοχές σας για τη συναισθηματική σας απουσία με την αγορά πολλών παιχνιδιών, γιατί έτσι αποσπάται η προσοχή του παιδιού και δε γίνεται επιλεκτικό.
    • Να μην προτρέπετε τα παιδιά να παίζουν αποκλειστικά με πολεμικά παιχνίδια. Τα παιδιά έχουν ανάγκη κάποιες φορές να παίζουν πολεμικά ή βίαια παιχνίδια γιατί με αυτό τον τρόπο εκτονώνουν την επιθετικότητά τους. Ωστόσο, δεν πρέπει η βία να είναι ο μοναδικός τρόπος επικοινωνίας του παιδιού μαζί μας.

    Η υπερβολική μύηση στον κόσμο της βίας και των συγκρούσεων είναι πιθανό να έχει αρνητικές επιπτώσεις στην παιδική ψυχοσύνθεση φοβίες, ανησυχία, ένταση, επιθετικότητα πάντοτε βέβαια σε συνάρτηση με την ιδιοσυγκρασία του παιδιού, την ηλικία του, το βαθμό της ωρίμανσης του, καθώς και τις οικογενειακές συνθήκες.

    Κριτήρια επιλογής παιχνιδιών

    • Να επιλέγετε παιχνίδια που ερεθίζουν τη φαντασία του παιδιού.
    • Να προσφέρετε το κατάλληλο παιχνίδι, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού.
    • Να δίνετε προσοχή, ώστε τα υλικά από τα οποία είναι κατασκευασμένο το παιχνίδι να είναι μη τοξικά, ανθεκτικά και ασφαλή και να αναγράφεται στη συσκευασία ότι τηρούνται τα πρότυπα ασφαλείας που ορίζει η Ε.Ε.
    • Να χαρίζετε το παιχνίδι στην κατάλληλη στιγμή και να μην του αγοράζετε ταυτόχρονα πολλά παιχνίδια.
    • Να φροντίζετε κάθε φορά να έχει στη διάθεση του ασφαλή χώρο παιχνιδιού, ώστε να μην κινδυνεύει από τραυματισμούς.
    • Να διαλέγετε το παιχνίδι με γνώμονα τις προτιμήσεις του ίδιου του παιδιού και να κάνετε έρευνα αγοράς, χωρίς να αντιμετωπίζετε την όλη διαδικασία ως αγγαρεία.
    • Να αφιερώνετε έστω και λίγο χρόνο για να παίξετε μαζί με το παιδί, γιατί αυτό του δίνει μεγάλη χαρά και επιπλέον συνηθίζει να ενεργεί με άλλους. Εξάλλου, τα παιχνίδια δεν υποκαθιστούν την παρουσία σας.

    Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγος- Παιδοψυχολόγος

  • «ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΧΡΟΥΣΟΣ» και η σημασία της διαχείρισης του στρες για την υγεία

    «ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΧΡΟΥΣΟΣ» και η σημασία της διαχείρισης του στρες για την υγεία

    Στρες, άγχος, κατάθλιψη, ψυχοσωματικά προβλήματα, σωματικές διαταραχές. Δεν ξέρουμε πόσο «ζορίστηκε» ο καταξιωμένος παγκοσμίως καθηγητής Ενδοκρινολογίας κύριος Γεώργιος Xρούσος να τοποθετήσει στις πραγματικές επιστημονικά τεκμηριωμένες διαστάσεις αυτών των εννοιών.

    Έτσι όμως κατέστη δυνατόν, μετά από μελέτες που έχουν διαρκέσει σχεδόν μισό αιώνα, να παραδώσει στην παγκόσμια κοινότητα την τεκμηρίωση του «Συνδρόμου Χρούσος» -ενός πολύ σπάνιου συνδρόμου που συνδυάζεται με την ενδογενή παραγωγή κορτιζόλης- αλλά και να συνεισφέρει τα μέγιστα στο «σκανάρισμα» του στρες και τον τρόπο επίδρασής του στη φυσιολογία και την παθολογία του ανθρώπου, μέσω της αύξησης της κορτιζόλης και άλλων ορμονών στο αίμα, την οποία προκαλεί.

    seriane-stress

    Η μελέτη των γλυκοκορτικοειδών με προεξάρχουσα την κορτιζόλη οδήγησαν τον καθηγητή κύριο Χρούσο και την ομάδα του να καταστήσουν το στρες, από μια έννοια αόριστη, ασαφή και σχεδόν απαγορευμένη στην επιστημονική ορολογία, έναν θεμελιώδη παράγοντα ο οποίος παίζει κεντρικό ρόλο στη διατήρηση της ομοιόστασης, δηλαδή της ψυχικής και σωματικής ισορροπίας του οργανισμού.

    Ο κ. Χρούσος διερεύνησε και διελεύκανε τη ρύθμιση της έκκρισης και τις μοριακές και κυτταρικές δράσεις των γλυκοκορτικοειδών, καθώς και τις πολλαπλές επιδράσεις τους στον οργανισμό. Οι στεροειδείς ορμόνες, και συγκεκριμένα τα γλυκοκορτικοειδή, όπως η κορτιζόλη, ρυθμίζουν ένα ευρύ φάσμα φυσιολογικών λειτουργιών απαραίτητων στη ζωή, π.χ. λειτουργίες του κεντρικού νευρικού συστήματος, του ανοσοποιητικού συστήματος, του καρδιαγγειακού και μεταβολικού συστήματος, καθώς και επηρεάζουν την ανάπτυξη του παιδιού, του εφήβου και του νέου. Τα γλυκοκορτικοειδή παίζουν σημαντικό ρόλο στην τελική δράση του συστήματος του στρες, ενός ειδικού συστήματος άμυνας και προστασίας του οργανισμού σε οποιοδήποτε στρεσογόνο ερέθισμα, που βοηθάει στην επίτευξη της γενικής ομοιόστασης του οργανισμού.

    Ο ορισμός του στρες είναι ακριβώς η κατάσταση της απειλούμενης ή διαταραγμένης ομοιόστασης. Όταν το στρες, «ζόρισμα» (από την τουρκική λέξη «ζορ» που σημαίνει δυσκολία) υπερβαίνει κάποια όρια, τότε πυροδοτούνται μεταβολές ορμονικές, οι οποίες, αν χρονίσουν, έχουν ως αποτέλεσμα την εμφάνιση των λεγόμενων “χρονίων μη-μεταδιδόμενων νοσημάτων”, όπως το άγχος, η κατάθλιψη, η παχυσαρκία, οι μεταβολικές και καρδιαγγειακές παθήσεις και ο καρκίνος, ενώ καθιστά τον οργανισμό ευάλωτο σε λοιμώξεις, όπως χαρακτηριστικά σε λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, συμπεριλαμβανομένου του SARS-coV-2.

    Άρα, η διαχείριση του στρες είναι πολύ σημαντική για την εν γένει ομαλή λειτουργία του οργανισμού. Και για να γίνει πιο κατανοητό απλά, αυτός ο οποίος είναι στρεσαρισμένος – ζορισμένος κατά τη διάρκεια της ημέρας, αλλά και της νύχτας και τα Σαββατοκύριακα, καθώς και όταν βρίσκεται σε διακοπές, ουσιαστικά δεν αφήνει τον εαυτό του/της να χαλαρώσει, να ανακάμψει ψυχικά και να επιδιορθώσει τις καθημερινές βλάβες που υφίστανται οι ιστοί του/της τις ώρες της δραστηριότητας, που συνήθως λαμβάνουν χώρα στο πρώτο μέρος της ημέρας.

    Τι σημαίνει αυτή η στάση ζωής με το αδιάκοπα συνεχιζόμενο, χρόνιο, ημερονύχτιο στρες και τι επιπτώσεις έχει αυτό στις ορμονικές εκκρίσεις και τις λειτουργίες του οργανισμού;

    Φυσιολογικά, κατά τη διάρκεια της ημέρας, όσο ο οργανισμός λειτουργεί κάτω από στρες στο σχολείο, στη δουλειά, στις εξωτερικές δραστηριότητες, συσσωρεύονται διάφορες διορθώσιμες βλάβες στα αγγεία και στους άλλους ιστούς του σώματος, που σχετίζονται με την αυξημένη έκκριση κορτιζόλης και άλλων ορμονών του στρες. Όλες αυτές τις βλάβες ο οργανισμός έχει τη δυνατότητα να τις διορθώνει κατά τις βραδινές και νυχτερινές ώρες, κατά τις οποίες τα επίπεδα της κορτιζόλης στο αίμα πέφτουν και γίνονται σχεδόν μη ανιχνεύσιμα.

    Όταν, όμως, ένας άνθρωπος είναι κάτω από την επήρεια του στρες όλο το εικοσιτετράωρο, 7 ημέρες την εβδομάδα, χωρίς καλό ύπνο, έχει συνεχώς τον οργανισμό του «στην τσίτα», με την κορτιζόλη στο αίμα του αυξημένη και κατά τις βραδινές και νυχτερινές ώρες. Έτσι, δεν επιτρέπει τη λειτουργία του μηχανισμού διόρθωσης των αναστρέψιμων βλαβών, οι οποίες συσσωρεύονται και με την πάροδο του χρόνου προοδευτικά προκαλούν τις χρόνιες νόσους.

    Κάποιοι άνθρωποι έχουν από μόνοι τους την ικανότητα-χάρισμα να ανθίστανται στο στρες «αυτόματα». Οι περισσότεροι, όμως, δεν διαθέτουν αυτή την ικανότητα, άρα πρέπει να εκπαιδευτούν, να μάθουν να διαχειρίζονται το στρες. Η διαχείριση του στρες και διδάσκεται και μαθαίνεται και διευκολύνει την πρακτική ενός υγιούς τρόπου ζωής που απαραίτητα συμπεριλαμβάνει την υγιεινή διατροφή, τη μέτρια σωματική άσκηση, τον επαρκή και σωστό ύπνο και την κανονικότητα των γευμάτων και του ύπνου.

    Η διαχείριση του στρες επιτυγχάνεται με διάφορες μεθόδους διαλογισμού (υπερβατικός διαλογισμός, διαλογισμός ενσυνειδητότητας, Πυθαγόρεια αυτογνωσία, χαλάρωση, βιοανάδραση ή “bio-feedback” κ.λπ.), οι οποίες στην ουσία είναι μορφές μιας εγκεφαλικής άσκησης που διδάσκεται, όπως επίσης και με ειδικές γυμναστικές ασκήσεις, που περιλαμβάνουν το tai chi και τη yoga, συνήθως σε συνδυασμό με γνωστική-συμπεριφορική ψυχοθεραπεία, που έχει τις ρίζες της στις φιλοσοφικές σχολές της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης.

    Ακόμα, σημειώνουμε ότι στον υπερβατικό διαλογισμό ή στη χαλάρωση, χρησιμοποιείται μια λέξη την οποία επαναλαμβάνει ο άνθρωπος επί 15-20 λεπτά. Η λέξη αυτή υποδεικνύεται από τον εκπαιδευτή (λένε ότι είναι μια ειδική «μάντρα»), αλλά θα μπορούσε κάλλιστα να έχει επιλεγεί και από τον θεραπευόμενο ως μια λέξη με θετικό νόημα που τον/τη βολεύει. Χώροι με χαμηλό φωτισμό, ησυχία, και ωραίο περιβάλλον είναι οι πλέον κατάλληλοι για τέτοιου είδους πνευματικές ασκήσεις.Παράλληλα, η έκθεση στη Φύση, στο πράσινο έχει απίστευτη επίδραση στο συναίσθημα, προσφέροντας αυτόματα ηρεμία και απόλαυση.

    Πώς λειτουργούν όλα αυτά;

    Επιτυγχάνουν το συντονισμό λειτουργίας ορισμένων νευρωνικών δικτύων του εγκεφάλου, αυξάνοντας τη συνδεσιμότητα μεταξύ τους, η οποία -με έναν τρόπο που δεν είναι ακόμα γνωστός- διεγείρει το σύστημα της αμοιβής του εγκεφάλου και ελαττώνει το άγχος.
    Μια μέθοδος που εφαρμόζεται με πολύ καλά αποτελέσματα είναι η βιοανάδραση ή “bio-feedback”, που λειτουργεί με συντονισμό της αναπνοής με ένα εξωτερικό ρυθμικό ερέθισμα. Τα σημερινά smartphones περιλαμβάνουν τέτοια προγράμματα που εφαρμόζονται για 10-20 λεπτά 2 φορές την ημέρα.

    Μια μεγάλη μελέτη βιοανάδρασης που έγινε από την ομάδα του κυρίου Xρούσου, σε συνεργασία με ερευνητική ομάδα της Ιταλίας, σε ανθρώπους με χρόνιο πόνο είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του πόνου και της φλεγμονής κατά 50%! Πριν 20-25 χρόνια δεν θα μπορούσαν καν να φανταστούν οι επιστήμονες ότι κάτι τέτοιο θα μπορούσε να συμβεί. Κατά παρόμοιο τρόπο λειτουργούν και οι άλλες μέθοδοι διαχείρισης του στρες.

    Τέλος, ο κ. Χρούσος τονίζει ότι ήδη από την εμβρυική ζωή ο άνθρωπος επηρεάζεται καθοριστικά από το στρες (μια στρεσαρισμένη έγκυος πιθανόν να έχει αρνητικές επιπτώσεις στο έμβρυο το οποίο κυοφορεί). Αργότερα, ειδικά κατά τα πρώτα 5-6 χρόνια της ζωής, τα βιώματα και η τρυφερή και υποστηρικτική συμπεριφορά των γονέων έχουν μεγάλη θετική επίπτωση στη μετέπειτα ζωή του. Δηλαδή, ήρεμη παιδική, εφηβική και νεανική ζωή, σωστή επιλογή σπουδών και επαγγέλματος -που πραγματικά ικανοποιεί και αρέσει. Στην ενήλικη ζωή αυτό θα οδηγήσει σε ευχάριστη εργασία, παράλληλα με ξεκούραση και hobbies. Υγιεινό περιβάλλον, σωστό διατροφικό μοντέλο, μέτρια άσκηση και καλός ύπνος είναι οι κανόνες που εξασφαλίζουν ευζωία και υγιή μακροζωία κατά τον διάσημο καθηγητή κύριο Γεώργιο Χρούσο.

  • Πόσο σοβαρό είναι; Όταν κάνουμε το τόσο … ΤΟΟΟΟΣΟ!

    Πόσο σοβαρό είναι; Όταν κάνουμε το τόσο … ΤΟΟΟΟΣΟ!

    H Ψυχολόγος-Παιδοψυχολόγος, Σοφία Ανδρεοπούλου MSc μας μιλάει για τις υπερβολικές αντιδράσεις και τις επιπτώσεις τους στην καθημερινότητά μας.

    Διάβασα πρόσφατα μια έρευνα που κατέληγε στο συμπέρασμα ότι μεγάλο ποσοστό των ανθρώπων που παίρνουν αντικαταθλιπτικά νιώθουν άσχημα χωρίς να τους συμβαίνει κάτι κακό. Γνωρίζω από πρώτο χέρι πόσο συχνά τα ζευγάρια τσακώνονται για ασήμαντους λόγους, αλλά και πόσο συχνά οι γονείς καταστρέφουν τη σχέση τους με τα παιδιά τους φωνάζοντας διαρκώς με ασήμαντες αφορμές. Πολλοί άνθρωποι ουσιαστικά δεν απολαμβάνουν τα καλά που έχουν στη ζωή τους επειδή εστιάζουν στα αρνητικά, τα κάνουν τεράστια μέσα στο μυαλό τους, και υποφέρουν για αυτά.

    Άνθρωποι που παθαίνουν κρίσεις πανικού επειδή το αφεντικό τους τούς έκανε την παραμικρή παρατήρηση, που παθαίνουν κρίσεις οργής επειδή το ταίρι τους αγνόησε μια επιθυμία τους, που καταρρέουν επειδή το παιδί τους δεν διαβάζει, που νιώθουν αδικημένοι και «άτυχοι» επειδή έσκασε το λάστιχό τους.

    «Πάλι πήγε για ύπνο και παράτησε τα πιάτα πάνω στο τραπέζι. Δεν αντέχω άλλο!» αναφώνησε κλαίγοντας μια θεραπευόμενή μου τις προάλλες.

    «Πάλι άργησε να ετοιμαστεί για τα αγγλικά και όταν του το είπα με αγνόησε! Μου’ ρχεται να του δώσω μια και να τον κάνω χαλκομανία», φώναξε θυμωμένος την περασμένη βδομάδα ένας πατέρας για τον γιό του.

    Στο μυαλό των ανθρώπων αυτών –και πάαααρα πολλών άλλων δυστυχώς- το γεγονός ότι ο σύντροφός τους δεν κάνει κάποια δουλειά ή το παιδί τους δεν ετοιμάζεται στην ώρα του φαντάζει ως κάτι τεράστιο, κάτι που δικαιολογεί να είναι συνέχεια θυμωμένοι, να γκρινιάζουν, να φωνάζουν, να «καταθλίβονται».

    Μα, θα μου πείτε, αν ο σύντροφός μου ή το παιδί μου αγνοούν αυτό που τους ζητάω τότε αυτό δεν είναι σοβαρό; «Όταν ο άντρας μου παρατάει τα πιάτα και πάει για ύπνο, αυτό μου δίνει ένα μήνυμα για τη σχέση μας και αυτό είναι κάτι σοβαρό. Όταν λέω κάτι στο παιδί μου «ένα εκατομμύριο φορές» και εκείνο πάλι με αγνοεί, αυτό μου δίνει ένα μήνυμα που ίσως είναι σοβαρό.

    Συμφωνώ, πίσω από όλα αυτά τα μικρά, ασήμαντα καθημερινά πράγματα ενδέχεται να κρύβεται κάτι πιο σοβαρό. Όμως:

    • Συχνά δεν κρύβεται τίποτα άλλο και άδικα γινόμαστε χάλια
    • Συχνά καταλαβαίνουμε λάθος αυτό που κρύβεται και βγάζουμε αυθαίρετα συμπεράσματα
    • Συχνά, ακόμα κι αν καταλάβουμε ότι κάτι άλλο κρύβεται, δεν κάνουμε κάτι για αυτό αλλά μένουμε στην αντίδραση για την επιφανειακή κατάσταση – η οποία βέβαια είναι ασήμαντη.

    Τελικά, η δική μας υπερβολική αντίδραση συνήθως κάνει χειρότερη την κατάσταση, τόσο σε βαθύτερο όσο και σε επιφανειακό επίπεδο. Αν ο άντρας μου άφησε τα πιάτα επειδή απλώς νύσταζε και σκέφτηκε ότι θα τα μαζέψει την άλλη μέρα, τότε η δική μου υπερβολική αντίδραση να θυμώσω ή να βάλω τα κλάματα και να είμαι χάλια για ώρες απλώς δημιουργεί ένα πρόβλημα εκεί που δεν υπήρχε. Αν πάλι, τα άφησε επειδή ήθελε να μου δείξει κάτι, πχ. ότι θεωρεί πως είναι δική μου δουλειά να τα μαζέψω ή ότι είναι θυμωμένος μαζί μου και δεν θέλει να βοηθήσει, τότε η δική μου υπερβολική αντίδραση δεν θα αντιμετωπίσει καθόλου το πραγματικό θέμα αλλά απλώς θα προσθέσει περισσότερα αρνητικά συναισθήματα στη σχέση μας.

    Επιπλέον, η υπερβολική μου αντίδραση, με κάνει να υποφέρω και να κολλάω για ώρες ή ημέρες στο αρνητικό, ντύνοντας το αρχικό περιστατικό με όλων των ειδών τις αρνητικές ερμηνείες, αναμνήσεις και σκέψεις. Ξεκινάς από κάτι που πήγε στραβά και τελικά θυμάσαι όλων των ειδών τις αναποδιές που σου έχουν τύχει και καταλήγεις σε ένα υπερβολικό συμπέρασμα το οποίο όμως σε επηρεάζει μόνιμα και σε κάνει να νιώθεις άσχημα για τον εαυτό σου. Έτσι, το «φτου! Έσκασε το λάστιχο. Τι θα κάνω τώρα;» γίνεται «Όλο σε μένα συμβαίνουν αυτά. Πόσο άτυχη είμαι. Είναι άδικο….». Αν έχω μόνιμα τη στάση αυτή, ασφαλώς καταστρέφω τόσο τη διάθεσή μου όσο και τις σχέσεις μου αφού είναι δύσκολο οι άλλοι άνθρωποι να αντέξουν να είμαι συνέχεια δυσαρεστημένη με κάτι.

    Αγαπητοί φίλοι, πρέπει να το αποδεχτούμε επιτέλους: η ζωή δεν είναι τέλεια, οι άλλοι άνθρωποι δεν είναι τέλειοι, ακόμα κι εμείς –που προφανώς είμαστε τέλειοι!- δεν τα κάνουμε όλα τέλεια. Πρέπει να αποδεχτούμε ότι κάθε μέρα κάτι θα πηγαίνει στραβά ή όχι όπως εμείς νομίζουμε ότι πρέπει να πάει.

    Το ζήτημα είναι να μην το κάνουμε τεράστιο μέσα στο μυαλό μας αν δεν είναι πραγματικά τεράστιο. Να βλέπουμε τα πράγματα σε όσο το δυνατόν πιο ρεαλιστικές διαστάσεις και να τα αντιμετωπίζουμε ανάλογα. Και να το πετύχουμε αυτό, πρέπει να συνηθίσουμε να αξιολογούμε τα πράγματα.

    Κάθε φορά, λοιπόν, που συμβαίνει κάτι που σας αναστατώνει, προτείνω να δίνετε στον εαυτό σας λίγα λεπτά για να το επεξεργαστείτε πριν αντιδράσετε ή καταλήξετε σε κάποιο αυθαίρετο συμπέρασμα.

    • Κάντε στον εαυτό σας τη μαγική ερώτηση: Πόσο σοβαρό είναι αυτό που έγινε;
    • Και προσπαθήστε να το αξιολογήσετε λαμβάνοντας υπόψη τις συνέπειές του.

    Για παράδειγμα: ο διευθυντής μου μού έκανε μια παρατήρηση για ένα λάθος που έκανα και αυτό με πείραξε. Πόσο σοβαρό είναι; Πόσο κακές συνέπειες μπορεί να έχει; Μπορεί να οδηγήσει στην απόλυσή μου, ή να με εμποδίσει να προχωρήσω;

    Αν το σκεφτώ και συμπεράνω ότι μπορεί να έχει σημαντικές συνέπειες, τότε είναι λογικό να ταραχτώ και πρέπει να κάνω κάτι για να το διαχειριστώ. Αν όμως συμπεράνω πως απλώς μου έκανε ένα σχόλιο και αυτό δεν θα έχει κάποια συνέχεια, ε, τότε δεν είναι κάτι σοβαρό και δεν αξίζει να γίνω χάλια και να το σκέφτομαι για μέρες. Τότε, πρέπει απλώς να πω στον εαυτό μου: «Δεν είναι σοβαρό – θα το αφήσω να φύγει» και να πάψω να ασχολούμαι με αυτό.

    Η ικανότητα να διακρίνουμε τις πραγματικές διαστάσεις όσων μας συμβαίνουν, είναι εξαιρετικά πολύτιμη καθώς έτσι δεν θα υποφέρουμε για πράγματα για τα οποία δεν αξίζει να υποφέρουμε – και βέβαια θα έχουμε την ενέργεια και την ψυχραιμία να διαχειριστούμε αυτά που είναι πράγματι σοβαρά. Ας φυλάξουμε λοιπόν τις ψυχικές μας δυνάμεις για όταν πραγματικά χρειάζεται – και ας μη δίνουμε μεγάλη σημασία σε ασήμαντα πράγματα. Πιστέψτε με – έτσι θα γίνει πολύ καλύτερη η ζωή μας!